Komentarze czytelników portalu lewica.pl
Komentarze czytelników portalu lewica.pl
Ale z tekstem niestety trzeba się zgodzić. Uważam nawet że jest zbyt łagodny dla "neoliberalizmu" Globalnego - aktualnego gospodarza porządku świata.
jest retoryczne.
Bo tylko premier Tusk uważa, że nie.
Nadzieje Polski ogniskują się wokół strefy euro.
Jeśli Unia Europejska przezwycięży problemy, w które
wepchnęła ją upadająca gospodarka amerykańska, to
i u nas można liczyć na poprawę koniunktury.
Ale na razie nie ma się z czego cieszyć.
>>Tak czy inaczej, mamy jednak do czynienia ze spadkiem PKB
>>(obojętnie czy poniżej zera czy nie)
Wow, spadek PKB powyżej zera, ciekawe. Ale cóż tam, w walce o nowy lepszy świat robotniczy nie jest ważne czy rozumiemy co mówimy, ważne są jedynie dobre chęci, wtedy nawet wzrost okaże się spadkiem i odwrotnie, w zależności od tego czy jesteśmy na stołku czy nie!!!
>>Jest bowiem bardzo prawdopodobne, że czeka nas druga fala >>załamania ekonomicznego na wzór litery W.
Wszystko zależy od skali "pomocy" rządu (wydatków, regulacji) gospodarce. Kolejne biliony pustych wpompowanych dolarów i euro czy nowe regulacje przedłużą kryzys odpowiednio o miesiące lub lata. Wątpliwe jednak aby kryzys trwał aż tak długo jak podczas New Deal, wtedy "pomoc" rządu USA była dużo większa i obejmowała także kartelizację całych branż gospodarki (de facto nacjonalizacja) na wzór faszystowskich Włoch. W rezultacie na koniec lat 30tych, po prawie całej dekadzie intensywnej "pomocy" rządu Roosvelta, w USA było podobne bezrobocie co na ich początku. Tego raczej nie musimy się dzisiaj obawiać, inne czasy, idee socjalistyczne (zarówno narodowe jak i marksistowskie) stawiające na piedestale państwowy interwencjonizm nie będą już nigdy tak silne jak jeszcze kilkadziesiąt lat temu.
>>Liberalni ekonomiści spierają się co do natury obecnego
>>kryzysu, jak i jego dalszego przebiegu.
Każdy ekonomista który waży określać się jako liberalny powinien wiedzieć że kryzys spowodowało państwo swoją piramidą finansową pustych pieniędzy, podatkiem inflacyjnym skutkującym bańką kredytową która musiała w końcu pęknąć bo finansowała inwestycje niepotrzebne z punktu widzenia konsumenta. Wszelka dalsza "pomoc" rządu w postaci państwowych wydatków kosztem podatnika i konsumenta czy też regulacji wolnego rynku jedynie przedłuży i pogorszy kryzys, tak jak było to podczas faszystowskiego New Deal (na koniec lat 30tych było w USA podobne bezrobocie co na ich początku).
sprzedają gawiedzi teoryjki o tym, jak to "nie wiadomo, jak się zachowa giełda", przy czym sami tym "nie wiadomo" kierują z przedniego siedzenia. Przecież kasa jest. Siła robocza jest. Zapotrzebowanie jest. A te bydlaki podwiązały "krwiobieg finansowy" i opowiadają bzdury, jacy to oni są zaskoczeni: własnym działaniem?!? Żądają setek miliardów dopłat wyduszanych od ludzi, przy czym nie mają nawet zamiaru - bo któż może nałożyć na nich taki obowiązek? - gdziekolwiek inwestować tej wielkiej kasy. Zwyczajnie dorzucają te dopłaty na ogromną górę forsy już posiadanej i tyle. A ludzie bawią się w jakieś reguły ekonomiczne, zasady rynkowe i inne jałowe teoryjki. Złodzieje świat opanowały i nie ma co się oszukiwać, że to jakiś "rynek" robi nam trudności. Powrót do handlu wymiennego uczyniłby im tą kupę szmalu bezwartościową. Ale któż ma ochotę "hamować postęp"? Lepiej być "postępowym" i grzebać w śmietnikach :))) oraz zdychać z głodu :((((
Prawdziwy liberalny ekonomista powinien to wszystko wiedzieć. Nie ważne jak jest w rzeczywistości, prawda?
A to coś to doklejenia butów jest, nie do wąchania.
http://lukaszfoltyn.salon24.pl/
http://balsamlomzynski.blox.pl/2009/10/419-Cisza-przed-burza.html
nie znał kryzzysu. Padł od razu trupem.
to jakim cudem budżet państwa w 90 r. miał nadwyżkę,a ludzie jeszcze odrobinę śię uśmiechali.
http://paradowska.blog.polityka.pl/?p=224#comment-64039 :
balsamlomzynski pisze:
2009-10-29 o godz. 09:45
Pani święte oburzenie nie działa. Czy w kategoriach oburzenia na nielojalność, stronniczość i nawet skrajną partyjność można obnażyć szaleństwo PiS?
To nie było wystąpienie samego Kamińskiego. Mówił Prezes i Prezydent.
Prawie każde zamieszanie jakie środowisko Kaczyńskich generuje tę ma cechę, że rozsądna (taka jak Pani) reakcja, sama brzmi jak stanowisko polityczne, w racjonalnym skądinąd sporze.
Pisząc to, co Pani pisze, współtworzy Pani iluzoryczną symetrię między stronami.
Pora pójść głębiej, stawiać sprawy w kategoriach nie sporu politycznego, ale destrukcyjnego amoku. Wystąpienie Kamińskiego, interpretowane jako, na przykład, akt niesubordynacji wobec premiera odbiera temu wystąpienia fundamentalną dlań cechę szaleństwa i zamienia je w akt metodyczny.
Proszę przypadkiem nie traktować mnie poważnie. Wznosząc niniejsze okrzyki, niewiele mam do zaoferowania. Poza humorem i zamiłowaniem do groteski.
http://balsamlomzynski.blox.pl/2009/10/419-Cisza-przed-burza.html
Nic dziwnego, że żyło się lepiej, jak pisze ajde.
Sumienie majaczy.
---
jliber, owszem, owszem, tylko zawsze dodaj, panstwa KAPITALISTYCZNE:)
a PZPR jest przewodnią siłą narodu :) Tylko dlaczego dyzma uciekł na Zachód?
To nie przypadkiem w świecie liberałów wszelkiej maści komunizm żyje i ma się dobrze. Nawet w Stanach?
Wąchacie razem, Srumień?
Działał ale z...nadania ten "apolityczny ekonomista"
..w jednym z ostatnich wywiadów w telewizorni stwierdził, że kto myśli inaczej niż on, jest zwyczajnie niedouczony a już na pewno nie jest fachowcem. Kilku noblistów z ekonomii, z ostatnich np 10 lat, już "biegnie" do Sztokholmu, by oddać nagrodę a swoją "kasę" natychmiast przeznaczyć na rozwój neoliberalnych think tanków :-))))
Skoro padają zakłady i zakładziki, skoro ludzie tracą pracę, skoro tracą w skutek tego środki na to, żeby utrzymać życie swych rodzin na jakim takim poziomie i skoro to wszystko narasta jak kula śniegowa, to jak to nazwać... sukcesem, postępem, rozwojem. To nawet nie kryzys, to po prostu nieszczęście. Oczywiście, na razie przede wszystkim tych, których to już dotknęło ale także tych, którym odbiera to pewność jutra. Te wszystkie zapewnienia, że jesteśmy jędrni i prężni, nawet nie zasmucają, nawet nie irytują lecz spływają jak po kaczce woda. Tak jest zawsze, gdy słowa rozmijają się z namacalną rzeczywistością. A ona bardziej przemawia i bardziej urabia zwykłych zjadaczy chleba niż rachunki. I jeszcze te miliony poszukujące chleba poza granicami kraju. A tam też zaczyna się bryndza tylko na nieco wyższym poziomie. No w każdym bądź razie większość z nas cieszyć się nie ma z czego po 20 latach transformacji.
"Każdy ekonomista który waży określać się jako liberalny powinien wiedzieć że kryzys spowodowało państwo swoją piramidą finansową pustych pieniędzy, podatkiem inflacyjnym skutkującym bańką kredytową która musiała w końcu pęknąć bo finansowała inwestycje niepotrzebne z punktu widzenia konsumenta."
**
Te wydatki były absolutnie niezbędne z punktu widzenia PAŃSTWA. Ten wyścig zbrojeń, w którym przegrał ZSSR i rozpadł się, z dużym opóźnieniem dotknął USA.
Surowce na świecie są coraz mniej dostępne, więc trzeba było sobie ZAPEWNIĆ dostawy i stąd te wojny, na które Stany Zjednoczone nie stać.
A więc to nie brak rozwagi prez. Busha, a twarde realia
gospodarcze doprowadziły do światowego kryzysu.
I co gorsza, ujawniły słabość "jedynego mocarstwa", które obecnie ma dość sił by zmieść z powierzchni Ziemi ludzkość, ale za mało, by narzucić światu swą kierowniczą rolę.
Dokładnie tak samo jak Rosja.
I to wcale nie Rosja ( wbrew polskiej polityce) jest dla zachodniej cywilizacji najpoważniejszym przeciwnikiem.
http://www.wspolczesna.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20091028/REG00/151592141
ale na tym portalu co i raz masz okazję do wymiany myśli i odczuć z "elytamy"... To dzięki takim "sumieniom", "abecadłom", "westom" i paru jeszcze innym, możesz przekonać się, co widzą i czują "zdrowe siły narodu"... Warto, byś wyciągnął z tego właściwe wnioski, co ja mówię..?! WSZYSCY POWINNIŚMY WYCIĄGNĄĆ WŁAŚCIWE WNIOSKI...
no to w '85 mieli japę od ucha do ucha, a w 81' przer kaj przechodził jeden wielki rechot...
tak było towarzyszu pajda???
Jlibera uhonorowałeś bardzo mądrą odpowiedzią. Opinię w niej zawartą w pełni podzielam. Po jliberze ona jednak spłynie, bo jest nieprzemakalny jak prawdziwy fanatyk.
Piszesz: "mieli japę od ucha do ucha". Mieli. Stan wojenny wprowadził normalność w zakładach pracy, znów się kręciły, co dawało gwarancje, że w mieszkaniach będzie ciepło a w sklepach - chleb. Niestety, teraz większość takich gwarancji nie ma. Smutne to ale prawdziwe. A gdy jeszcze doliczysz długi, jakie obciążają ludzi, to otrzymasz bardzo ponury obraz, nie skłaniający do śmiechu. Twoje kpiny więc są po prostu nie na miejscu, niestosowne do okoliczności.
I na co było robić z siebie żebraka, skamlącego o miliardy dolarów kapitalistycznych kredytów?
Aż strach pomyśleć co by było, gdyby Gierkowi nikt nie pożyczył dolarów. ZSRR przecież by nam nie pomogło, chyba że wysyłając 2 dywizje sałdatów.
Przecież niektórzy lewicowi rusofobowie opisywali dokładnie co by zrobiła Armia Czerwona w grudniu 1981 r. po wkroczeniu do Polski. Miały zginąć miliony Polaków! I to był nasz sojusznik i partner?
http://janiszewska.org.pl/2201.html - Iluzja American Dream
czyli o wyższości państwa socjalnego nad wolnorynkowym w kontekście konfliktu rynku i rodziny
Dorota Janiszewska
(publikacja w tygodniku "Przegląd" nr 10 z 15 marca 2009)
Druga Wielka Depresja
Rozgrywający się na naszych oczach światowy kryzys gospodarczy, rozpoczęty w Stanach Zjednoczonych, obnaża słabości amerykańskiej gospodarki wolnorynkowej, powszechnie dotąd uznawanej za niedościgniony wzór dla innych państw. W rzeczywistości jej wyniki ekonomiczne nie są wcale tak imponujące, jak nam się wydaje. Stawiam hipotezę, że główną przyczyną klęski modelu „made in USA” będzie jego negatywne oddziaływanie na społeczeństwo, a szczególnie rodzinę.
Mówiąc o upadku American Dream, mam na myśli nie upadek państwa północnoamerykańskiego jako takiego, ale klęskę amerykańskiego wolnorynkowego modelu polityki społeczno-gospodarczej. Obecny światowy kryzys gospodarczy, który media prawdopodobnie ochrzczą II Wielką Depresją, gdyż w przebiegu będzie podobny do Wielkiej Depresji lat 1929-1932, w moim przekonaniu zakończy się bankructwem ideologii wolnego rynku i powstaniem nowego światowego ładu ekonomicznego opartego o interwencjonizm państwowy. Kształtując nowy porządek i myśląc o polskiej drodze do dobrobytu powinniśmy szukać inspiracji w idei społecznej gospodarki rynkowej, która w praktyce została zrealizowana w Niemczech, a którą to ideę wpisano do polskiej konstytucji z roku 1997.
Wolnorynkowy zwrot
W roku 1944 mocarstwa światowe ustaliły na konferencji w Bretton Woods, na jakich zasadach będzie funkcjonował przyszły międzynarodowy system gospodarczy. Powojenny porządek oparty został na interwencjonizmie państwowym inspirowanym ideami ekonomicznymi Keynesa z lat 30. XX w. Oparty na parytecie złota i stałych kursach walut tzw. system z Bretton Woods tworzył stabilne podstawy światowej gospodarki aż do roku 1973. Wtedy uderzył pierwszy kryzys naftowy i rządy państw zachodnich zaczęły odchodzić od systemu keynesowskiego na rzecz ideologii wolnego rynku. Zwycięski pochód free market economy, realizowany w praktyce przez Margaret Thatcher w Wielkiej Brytanii czy Ronalda Reagana w USA, osiągnął swe apogeum w latach 1989-1991, kiedy to upadek ZSRR i jego satelitów zaświadczył o wyższości idei wolnorynkowych.
Praktyka socjalistycznego państwa opiekuńczego przegrała gospodarczy wyścig z wolnorynkowymi gospodarkami kapitalistycznymi. Czy oznacza to, że sama idea państwa opiekuńczego również przegrała? W żadnym wypadku. Wbrew pozorom jest ona w bloku kapitalistycznym bardzo silna. W Europie kontynentalnej reprezentują ją Niemcy i ich koncepcja społecznej gospodarki rynkowej, którą w praktyce wdrażał Ludwig Erhard po 1948 roku.
Interesującą kwestią jest porównanie wyników niemieckiej Soziale Marktwirtschaft z modelem wolnorynkowym reprezentowanym przez Stany Zjednoczone – najpotężniejsze mocarstwo światowe. Wnioski okazują się bardzo zaskakujące, zarówno na płaszczyźnie gospodarczej, jak i społecznej.
Gdy zestawimy długookresowe dane ekonomiczne tych dwóch krajów kapitalistycznych, to okaże się, że socjalny system niemiecki w ostatecznym rozrachunku okazuje się zdecydowanie wydajniejszy. Nie tylko nie ustępuje wolnorynkowemu modelowi amerykańskiemu pod względem wyników gospodarczych, a w niektórych dziedzinach nawet go przegania, ale ponadto okazuje się lepiej dostosowany do potrzeb społecznych, przynosząc większe korzyści pracownikom i rodzinom.
Bezcelowy wyścig
Dla celów niniejszej analizy zestawiam dane porównawcze dla obu gospodarek ograniczone okresem od lat 50. do końca lat 90. XX wieku., kiedy niemieckie państwo socjalne było jeszcze silne. Od czasu zjednoczenia Niemiec następuje proces demontażu państwa socjalnego przez wolnorynkowych ekonomistów i polityków, którzy usilnie próbują wzorować się na ponoć bardziej konkurencyjnym modelu amerykańskim. Zabiegi te zgodne są z unijną Strategią Lizbońską z roku 2000, dzięki której Unia Europejska miała stać się do roku 2010 bardziej konkurencyjna gospodarczo od USA.
Fiasko Strategii Lizbońskiej w roku 2006 nie zahamowało wysiłków dalszej walki UE o wyższą konkurencyjność gospodarczą od USA. Stawiam hipotezę, iż droga unijnej pogoni za amerykańskim wzorcem to droga chybiona. Fakty udowadniają, że wystarczy jeden kraj w Europie – Niemcy – by bez problemu uzyskiwać wyniki gospodarcze równe lub przewyższające te w USA. Tak więc warunek konkurencyjności zostaje tu całkowicie wypełniony, dla jednego kraju i bez Strategii Lizbońskiej. Natomiast demontowanie państwa socjalnego, co według zwolenników wolnorynkowej Strategii Lizbońskiej jest niezbędnym warunkiem zwiększenia konkurencyjności, to źródło problemów, które przeżywa gospodarka Niemiec na początku XXI wieku.
Państwo socjalne jest efektywne…
W latach 1950-1971, a więc w dobie panowania keynesizmu, zachodnia Europa (tj. Wielka Brytania, Francja, RFN i Włochy) nie znała faz recesji, a gospodarki tychże krajów cechowało prawie zerowe bezrobocie (w Niemczech w l.60 XX w. wyniosło ono 0,5%, a w roku 1973 – 0,9%). Pierwsza powojenna recesja związana z kryzysem naftowym (w roku 1973 ceny ropy wzrosły trzykrotnie) i odejście od keynesizmu zapoczątkowały w zachodnim kapitalizmie erę cyklicznych kryzysów i masowego, trwałego bezrobocia.
Zwrot w stronę ideologii wolnego rynku po 1973 roku spowodował trwające do dziś pogrążenie się zachodnich gospodarek w stagflacji, czyli połączeniu stagnacji gospodarczej i rosnącej inflacji przy wysokim bezrobociu. Wolnorynkowcy swą politykę gospodarczą opierają walce z inflacją i priorytecie równoważenia budżetu, nawet za cenę wysokiego, kilkumilionowego bezrobocia, nieznanego na Zachodzie w dobie keynesizmu.
W latach 1950-1987 Niemcy przegoniły USA w takich wskaźnikach, jak wzrost płac realnych na stanowiskach niekierowniczych oraz wzrost kapitału produkcyjnego w przeliczeniu na jednego zatrudnionego (w Niemczech 5,5-krotny, w USA tylko 1,8-krotny). W latach 1950-1990 Niemcy zanotowały także wyższy przyrost zasobów kapitału w przyroście PKB (1,22 razy większy niż w USA) oraz przyrost postępu technicznego (2,75 razy większy niż w USA).
Także długookresowe roczne średnie tempo wzrostu gospodarczego w przeliczeniu na jednego mieszkańca było w Niemczech w latach 1950-1989 wyższe niż w USA w tym samym okresie. W podokresie 1950-1973 wyniosło dla USA 2,2%, a dla Niemiec 4,9% rocznie, natomiast w podokresie 1973-1989 odpowiednio 1,6% i 2,1%.
Gospodarka Niemiec, mimo spowolnienia od lat 90. XX w, utrzymała taki wzrost, który plasował ją w światowym rankingu tuż za Stanami Zjednoczonymi. Jeśli przyjmiemy za 100% wartość realnego PKB per capita dla USA w roku 1989 i 1996, to dla Niemiec wyniósł on odpowiednio 78% i 80,2%. Mimo że w roku 1995 produkt krajowy brutto liczony według parytetu siły nabywczej na jednego mieszkańca był wyższy w USA (26,7 tys. USD dla USA i 20,8 tys. USD dla Niemiec), to w przeliczeniu na jedną roboczogodzinę otrzymujemy już wynik prawie równorzędny (27,5 USD dla USA i 28,3 USD dla Niemiec).
…i efektywniejsze
Niemcy wcale nie ustępują Ameryce również w kwestii produktywności. Przyjmując za 100% wartość PKB na jednego zatrudnionego dla USA w roku 1989 i 1996, dla Niemiec wzrósł on adekwatnie z 85% do 91,4%. Gdy jednak weźmiemy PKB przypadający na jedną roboczogodzinę, to w roku 1996 w Niemczech osiągnął on 106,8% tego, co w USA!
Trzeba w tym miejscu uwzględnić fakt, iż pracownik amerykański w roku 1995 przepracował 1950 godzin w skali roku, a niemiecki aż o 350 godzin mniej. Jest to dowód potwierdzający wyższą wydajność pracowników niemieckich. Gdyby bowiem statystyczny Niemiec pracował tyle samo godzin w roku co Amerykanin, to poziom PKB na jednego zatrudnionego byłby wyższy dla Niemiec.
Zatem różnica w poziomie produktywności między wolnorynkowymi USA, a socjalnymi Niemcami zmalała tak wielce, że jak to przyznaje Paul Krugman, mieści się w granicach błędu statystycznego. Przy porównywalnych wpływach podatkowych w obu krajach w połowie lat 90. XX w. (w Niemczech – 23% PKB, w USA – 22% PKB), Niemcy cechuje wyższa niż w USA stopa inwestycji brutto oraz większe wydatki na cele publiczne (w Niemczech – 49% PKB, w USA – 33% PKB).
Ponadto Republika Federalna Niemiec od lat zajmuje pierwsze miejsce wśród światowych eksporterów, już od roku 1994 wyprzedzając w tej dziedzinie USA. Dodatnia nadwyżka handlowa uzyskiwana z ekspansji eksportu pozwalała Niemcom na utrzymywanie znacznie mniejszego od USA ujemnego salda na rachunku obrotów bieżących, które w roku 1999 dla RFN wyniosło -3,4 miliarda USD, a dla Stanów aż -338,9 miliarda USD.
I wynik ten osiągnięto, mimo że Niemcy w przeciwieństwie do Stanów Zjednoczonych nie posiadają ogromnych zasobów surowców naturalnych, doświadczyły zniszczeń dwóch wojen światowych, przeprowadziły proces zjednoczenia z Niemcami Wschodnimi, a gospodarka niemiecka obciążona jest wyższą średnią płacą, krótszym tygodniem pracy, dłuższymi urlopami i wyższymi świadczeniami socjalnymi (pięciokrotnie wyższymi w roku 1950 i dwukrotnie wyższymi w roku 1980 niż w USA). Nieprawdziwe jest więc twierdzenie wolnorynkowców, że państwo socjalne nie może prowadzić efektywnej gospodarki.
Cywilizacja nierówności
Realia pracy w Stanach Zjednoczonych i Republice Federalnej Niemiec są diametralnie różne. Podczas gdy w Niemczech poziom średniej płacy realnej od roku 1949 do 2002 stale rósł, w USA w latach 1973-1994 mieliśmy do czynienia z ciągłym spadkiem realnych płac tygodniowych. Regres amerykańskich dochodów obrazuje fakt, iż w roku 1994 średnia płaca realna w USA osiągnęła poziom z końca lat 50.XX wieku! Nawet po uwzględnieniu minimalnego wzrostu średniej płacy w kolejnych latach do roku 2000, jej poziom nigdy nie przekroczył poziomu z 1973 roku.
Według Economic Policy Institute regres płac w USA najbardziej dotyka osoby najmniej zarabiające. Godzinowe zarobki 10% najuboższych pracowników wzrosły w latach 1996-1999 tylko o 56 centów (z 5,49 do 6,05 USD), co spowodowało, że w roku 2000 zarabiali oni tylko 91% tego, co w roku 1973. Dla porównania, podczas gdy w okresie 1970-1999 średnia roczna płaca w USA wzrosła tylko o 10% (z 32,5 tys. do 35,9 tys. USD), to w tym samym czasie roczne wynagrodzenia prezesów stu czołowych korporacji wzrosły prawie 30 razy (z 1,3 mln do 37,5 mln USD)!
Rosnące nierówności dochodowe przyspieszają także tempo narastania nierówności bogactwa. Tylko w przeciągu lat 1983-1989 majątek jednego procenta najbogatszych Amerykanów wzrósł z 31 do 37%, a górne 10% najmajętniejszych dzierży w swym ręku 80% nieruchomości niemieszkalnych, 90% majątku przedsiębiorstw, 85% akcji i 94% obligacji. Koncentracja kapitału zaświadcza o realnie istniejącej redystrybucji dochodu narodowego na rzecz najbogatszych. Pokazuje to bez żadnych wątpliwości, z jak gigantycznym i ciągle postępującym rozwarstwieniem społeczeństwa mamy do czynienia w Ameryce i potwierdza słuszność twierdzenia Schumpetera o powrocie do „cywilizacji nierówności”.
Pracujący ubodzy
Średnia godzinowa stawka płac w Niemczech w roku 1997 wyniosła 31,78 USD, a w USA była aż 1,8 razy mniejsza i wyniosła tylko 17,74 USD. Wedle rachunków Economic Policy Institute z roku 1998 średnia godzinowa płaca wystarczająca do przeżycia dla rodziny z samotnym rodzicem i dwójką dzieci to 14 USD (czyli 30 tys. USD rocznie).
Jednak w USA aż 60% robotników zarabiało wtedy poniżej 14 dolarów na godzinę, a aż 30% pracowników dostawało osiem i mniej dolarów na godzinę (szczególnie w sektorze usług). Ponadto aż 20% ogółu zatrudnionych w USA pracuje za płace poniżej oficjalnej granicy ubóstwa. W roku 1997 aż jedną piątą ludzi bezdomnych stanowili pracownicy pracujący w pełnym i niepełnym wymiarze godzin! Dowodzi to, iż na rynku pracy panuje kultura niskich płac, a znaczną ilość zatrudnionych w Stanach Zjednoczonych możemy określić kategorią „working poor” – pracujący ubodzy.
Niskim płacom w Ameryce sprzyja bezrobocie, które jak utrzymuje amerykański ekonomista Lester Thurow jest co najmniej pięć razy wyższe niż oficjalne urzędowe statystyki, mówiące o 5%. Według niego, w roku 1995 do 7 milionów osób oficjalnie zarejestrowanych (na bazie ankiet) w Ministerstwie Pracy jako poszukujące pracy należy doliczyć kolejne 6 milionów, które potrzebowały zatrudnienia, ale zaprzestały jego poszukiwania. Do tego dodaje on jeszcze prawie 5 milionów osób, które z konieczności pracowały w niepełnym wymiarze godzin oraz te, które pracę miały tylko okresowo: 10 milionów zatrudnionych na czas określony i 8 milionów tzw. „wolnych strzelców” (tj. osób z wykształceniem akademickim, które rzadko otrzymywały liczbę zleceń wystarczających do utrzymania się). W sumie dało to realną stopę bezrobocia na poziomie 28% i liczbę około 35 milionów bezrobotnych.
Strajkowy paraliż
Do tychże wskaźników określających realia życia pracowników dodać trzeba kolejne dwa – średni tygodniowy czas pracy oraz wymiar urlopów. W roku 1997 wyniosły one dla Niemiec 29 godzin pracy w tygodniu i 42 dni płatnego urlopu w roku, a dla USA odpowiednio aż 37,9 godzin i tylko 23 dni. Ważną kwestią jest także skonfrontowanie faktu, że w Niemczech 90% obywateli posiada ubezpieczenie zdrowotne w ramach państwowego systemu ubezpieczeń (pozostałe 10% ubezpiecza się prywatnie), natomiast USA nie posiadają powszechnego, państwowego systemu ubezpieczeń społecznych. Ponieważ wielu Amerykanów nie stać na wykupienie prywatnych polis ubezpieczeniowych, aż 50 milionów obywateli nie posiada żadnego ubezpieczenia zdrowotnego! Ocenia się, że brak ubezpieczenia zajmuje siódme miejsce wśród przyczyn zgonów w Stanach Zjednoczonych.
Przejawem poziomu akceptacji ustroju gospodarczego przez pracowników jest liczba dni pracy straconych w wyniku strajków pracowniczych w przeliczeniu na tysiąc zatrudnionych. W latach 1950-1969 liczba dni strajkowych w RFN wyniosła 31, a w USA 505 (dla porównania – we Włoszech 712, we Francji 243, w Wielkiej Brytanii 147). W roku 1988 wskaźnik ten wyniósł dla RFN 28 dni, a dla USA aż 12 215 dni (we Francji wzrósł do 568 dni, a w Wielkiej Brytanii do 1 920 dni). Ukazuje to skalę niskiej akceptacji pracowników amerykańskich dla wolnorynkowej gospodarki i wysokiej akceptacji pracowników niemieckich dla systemu społecznej gospodarki rynkowej.
Rynek kontra rodzina
W badaniu efektywności systemów gospodarczych nie można zawężać się tylko do oceny wskaźników ekonomicznych. Ekonomia i polityka gospodarcza bardzo silnie oddziaływają na społeczeństwo, a szczególnie podstawową jego komórkę – rodzinę. Ważne jest więc, byśmy prześledzili to oddziaływanie w przypadku gospodarek USA i Niemiec.
Stany Zjednoczone to kraj kultury konsumpcyjnej i związanego z nią obyczajowego liberalizmu, których wzorce eksportowane są do innych części świata wraz z ekspansją gospodarczą (proces zwany amerykanizacją lub macdonaldyzacją świata). Według Thurowa, który przytacza wyniki sondaży, normą obyczajową w USA stało się stawianie samorealizacji jednostki i jej konsumpcyjnych potrzeb spod znaku „ja” ponad dobro rodziny i jej inwestycyjnych potrzeb spod znaku „my”. W Niemczech natomiast jest nadal bardzo silny tradycyjny, konserwatywny model rodziny z zarabiającym mężczyzną i wychowującą dzieci Hausfrau (realizowany w połowie niemieckich rodzin).
Thurow wskazuje, że liberalizacja obyczajowa szkodzi przede wszystkim rodzinom, gdyż bodźce ekonomiczne skłaniają mężczyzn do zrywania rodzinnych więzów i ucieczki od odpowiedzialności za dobro rodziny. W Niemczech pod koniec lat 90. XX w. wskaźnik rozwodów wyniósł 1,9%, a w Ameryce 4,6% (osiągając poziom Rosji). Wedle badań D. Popenoe z roku 1994, po opuszczeniu rodziny przez mężczyznę poziom życia mężczyzny wzrasta o 73%, a poziom życia porzuconej rodziny spada o 42%. O tym, jak powszechne jest zjawisko ucieczki mężczyzn świadczy fakt, że w USA aż 25% rodzin z dziećmi funkcjonuje bez mężczyzny.
W Ameryce mamy do czynienia ze zjawiskiem, które można określić maskulinizacją biedy. W roku 1994 prawie sześć milionów mężczyzn w wieku produkcyjnym przebywało na bezrobociu i ani nie uczęszczali do szkół, ani nie dysponowali środkami samodzielnego utrzymania. W tym czasie aż jedna trzecia mężczyzn w wieku, w którym mogliby założyć rodzinę (25-34 rok życia), zarabiało mniej niż kwota, która jest potrzebna do utrzymania czteroosobowej rodziny powyżej progu ubóstwa. Zatem niskie dochody mężczyzn, lub ich brak, stały się bodźcem do podjęcia zatrudnienia przez kobiety, co Thurow nazywa „ekonomicznym przymusem pracy żon”. Zjawiska te powodują, iż ogromna grupa mężczyzn wyrzucona została poza nawias społeczeństwa, gdyż czynniki ekonomiczne pozbawiły ich tradycyjnej roli żywiciela rodziny, degradując tym samym ich pozycję społeczną.
Thurow trafnie podsumowuje, że powyższe zmiany zachodzące w amerykańskim kapitalizmie sprawiają, że „rodzina i rynek stają się coraz mniej możliwe do pogodzenia”. Jednak twierdzi on dalej, że „rozwiązania społeczne nie są zdeterminowane przez ekonomię (…), muszą być zgodne z realiami ekonomicznymi, a tradycyjne rozwiązania rodzinne takie nie są”. Przedstawione w tym opracowaniu fakty potwierdzają coś przeciwnego i skłaniają mnie do postawienia hipotezy, że ekonomia silnie wpływa na procesy zachodzące w społeczeństwie i dlatego powinna respektować tradycyjne rozwiązania społeczne, zwłaszcza w obszarze rodziny. Jeśli nie zachodzi proces zgodności między polityką gospodarczą a tradycją społeczną, to mamy do czynienia z konfliktem rynku i rodziny, ze wszystkimi tego negatywnymi skutkami. Gdy sytuacja na rynku pracy nie sprzyja założeniu rodziny oraz pogodzeniu obowiązków zawodowych z rodzinnymi, to ludzie albo wybierają bezdzietność, albo decydują się na potomstwo mimo niedostatecznej ilości wolnego czasu i dochodów potrzebnych do jego prawidłowego wychowania, co rodzić może liczne patologie rodziny.
Prorodzinny rynek
Do ciekawych wniosków można dojść, gdy zgodnie z badaniami K.E. Case porównamy dla obu krajów ustandaryzowaną rodzinę (składającą się z dwójki dorosłych i dwójki dzieci). Mimo że w USA przypada na nią większy roczny dochód, to jednak zostaje on wypracowany przez dwoje pracujących dorosłych, podczas gdy w Niemczech na ogół pracuje jedna osoba (mężczyzna). Jest to skutkiem niskich płac na amerykańskim rynku pracy, które uniemożliwiają utrzymanie rodziny z dochodów tylko jednej osoby pracującej.
Błędem byłoby jednak postrzeganie dobrobytu rodziny i społeczeństwa w kategoriach li tylko pieniężnych. Poza wskaźnikami ekonomicznymi istnieją także korzyści niezmierzalne finansowo, niezbędne do prawidłowego rozwoju człowieka, rodziny i społeczeństwa. Należy do nich przede wszystkim czas wolny. Można wykorzystać go zarówno do indywidualnego, jak i wspólnego wypoczynku, rozwijania zainteresowań, udziału w kulturze czy regeneracji sił po pracy.
Wolny czas sprzyja aktywnościom w gronie rodzinnym, które mają pozytywny wpływ na scalanie więzów rodzinnych, m.in. poprzez poprawę komunikacji między członkami rodziny, co sprzyja rozwiązywaniu problemów. Warunkiem zwiększenia czasu wolnego pracowników jest zmniejszenie dziennego wymiaru czasu pracy – w Niemczech wynosi on 7 godzin.
Co powoduje, że pracownicy niemieccy świadomie dokonują rezygnacji z części dochodów na rzecz większej ilości czasu wolnego? Odpowiedzi trzeba szukać w różnicach kultury i tradycji obu krajów. Oprócz większego konserwatyzmu obyczajowego i silnego modelu tradycyjnej rodziny, Niemcy w przeciwieństwie do Amerykanów posiadają na rynku pracy sprawną reprezentację związków zawodowych oraz wypróbowany przez wiele dekad system negocjacji warunków pracy i płacy w postaci branżowych układów zbiorowych.
Z punktu widzenia rodziny najbardziej korzystnym modelem polityki gospodarczej byłaby taka koncepcja, w której rynek gwarantuje dochody wystarczające do godnego życia nie tylko jednostek, ale całych rodzin. Przykład Niemiec pokazuje, iż zrealizowanie idei prorodzinnego rynku w kapitalizmie zapewnia koncepcja społecznej gospodarki rynkowej, w przeciwieństwie do wolnorynkowej. Niezbędny dla urzeczywistnienia tej koncepcji jest aktywny udział państwa zorientowanego na zwiększanie dobrobytu ogółu społeczeństwa i prowadzącego politykę gospodarczą, której celem powinno być umożliwienie obojgu rodzicom pogodzenia obowiązków zawodowych i domowych.
Niezbędna jest także silna reprezentacja związków zawodowych, która zapewnia rodzicom zabezpieczenie ich dochodów i walczy o skrócenie tygodniowego czasu pracy (do siedmiu godzin), co umożliwi zwiększenie ilości czasu wolnego z korzyścią dla rodziny. Zgodność na linii rynek-rodzina, czyli zarazem na linii ekonomia-tradycja, wydaje się podstawową przesłanką do kształtowania skutecznej i najbardziej odpowiadającej potrzebom społecznym polityki gospodarczej. Warto, byśmy i w Polsce uświadomili sobie, że system społecznej gospodarki rynkowej jest kulturowo zdecydowanie bliższy tradycji europejskiej niż model wolnorynkowy.
Bibliografia:
Dryszel A., 2009, Finansiści gubią świat – wywiad z prof. T. Kowalikiem, Tygodnik Przegląd 2/2009, http://www.przeglad-tygodnik.pl/index.php?site=wywiad&name=337.
Ehrenreich B., 2006, Za grosze. Pracować i (nie) przeżyć w Ameryce, Warszawa: WAB.
Gedymin O., 2002, Kapitalizm niemiecki. Szkice o genezie, rozwoju i teraźniejszości, Białystok: Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania.
Kozłowski S.G., 2008, Ameryka współczesna. Pejzaż polityczny i społeczno-gospodarczy, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Poznański K., 2000, Paradygmat ewolucyjny ekonomii porównawczej: nowa interpretacja komunizmu i postkomunizmu (w:) Kowalik T., Hauser J. (red.), Polscy ekonomiści w świecie, Warszawa: Polskie Wydawnictwo Naukowe.
Robinson A., 2007, Pusta amerykańska iluzja, La Vanguardia z dnia 21.02.2007, Polski przedruk:http://www.mowiepopolsku.com/content/view/10247/201/1/0/
Schlecht M.(red.), 2003, Mythos Demografie, Berlin: Vereinte Dienstleistungsgewerkschaft.
Thurow L., 2004, Die Zukunft der Weltwirtschaft, Bonn: Bundeszentrale fuer politische Bildung.
Tyszecka A., 2008, Matka Niemka, Tygodnik Polityka z dnia 22.01.2008, http://www.polityka.pl//Text03,934,242872,18
Na początek proponuję likwidację, wzorem RFN, płacy minimalnej.
http://passent.blog.polityka.pl/?p=512#comment-101277 :
morag pisze:
2008-11-29 o godz. 14:04
Pragne poruszyc jeszcze temat i problem opisywany przez pania Terese Stachurska, Alicja Tysiac i jej “egzystencja”. Przepisy prawne EU nakladaja kraja czlonkowskim min. obowiazek zapewnienia obywatelom ich krajow miniumum socjalnego, dlaczego ta kobieta zyje i ma zyc z dziecmi tylko z jej renty, wynoszacej ponad 500 zl. dlaczego nie otrzymuje doplaty do renty wedlug tabeli, wg. ktorej mozna wyliczyc ile przysluguje jej i dzieciom i partnerowi. Tak dzieje sie w Niemczech, Holandii i innych krajach czlonkowskich.
W Niemczech doroslej osobie prowadzacej rodzine nalezy sie 340 - 350 euro, do tego dochodzi na dziecko do 14 roku zycia 60% z tego co otrzymuje dorosla osoba czyli 211 euro, na kazde dziecko od 15 go roku zycia 80% czyli 281, a na nieposiadajacego dochodow partnera, zyjacego w tzw. gospodarstwie domowym powyzej lat 19-tu 90% czyli 316 euro. Oczywiscie z tego rodzina ta musi zaplacic mieszkanie, elektrycznosc i ew. telefon itd.Prawo do zapomogi socjalnej jest wg. mnie uzwglednione w konstytucji Niemiec i kazdy ma do tego prawo i traktowany jest wedlug tej wlasnie tabeli.
***************************
@ Morąg mieszka w Berlinie. Ma (z dzieckiem na utrzymaniu) komunalne mieszkanie ok. 60 m2.
Należy odróżnić świadczenia socjalne (finansowane przez państwo) od płacy minimalnej (finansowanej przez pracodawcę).
bo u nich rozlatuje się co może lub ma się rozlecieć. Właśnie dziś 3,5tys. pracowników firmy Quelle straciło pracę. A dlaczego? A dlatego, że firma nie mogła dostać kredytów. A dlaczego? A dlatego, że banki tych kredytów dać nie musiały więc dały. A dlaczego państwo nie mogło tu wkroczyć? A dlatego, że nie chodziło o miliardy, a o głupie milionki eurasków.
Bezrobocie jest u nich. I teraz co ja słyszę w tv bawarskiej? Będą tych zwolnionych wspomagać pośrednicząc w poszukiwaniu pracy, której przecież nie ma, bo już przedtem była ponad trzy milionowa rzesza ichnich bezrobotnych. Czyżby tamci nie szukali pracy? Ależ szukali. I dlaczego nie znaleźli? Bo tej pracy tam nie ma dla wszystkich.
Czyli zawsze jest ten opluwany jako pasożyty (Schmarotzer) margines, dla którego pracy nie ma, ale dla którego właśnie organizuje się szkolenia na koszt obywateli posiadających (jeszcze) pracę i oni płacą chętnie, ze strachu, że i na nich paść może i że oni też mogą stać się opluwanymi szmarocerami.
Ja im tam nie zazdroszczę. Urząd ma prawo kontrolować wydatki i rachunki ludzi pobierających socjal. A to mi wolność. Bieda może do nich mocniej zapukać, bo oni mają większe drzwi i miliony Turków. A my powinniśmy Turków lubić, bo oni nie uznali rozbiorów Polski. Choć my ich pogoniliśmy pod Wiedniem, za co Zachód odwdzięczył nam się po swojemu rozbierając nas do gołego. Prawie jak obecnie: oni nas gospodarczo zredukowali, a my uważamy ich za przyjaciół. Bo dawali nam w stanie wojennym żółty ser, którym na Podlasiu truto myszy. A właściwie dlaczego żółty ser? - bo ma prawo śmierdzieć i można to nazwać dojrzałym bukietem. Tak jak niszczenie naszego kraju nazwano transformacją.
wspolny ze str. pracownika ma skutek. Kiedy niepracując można otrzymać jakiś tam dochód, to powoduje to automagicznie wzrost płacy minimalnej (finansowanej przez pracodawce) do poziomu przynajmniej nieco wyższego od tego dochodu. Czyli jest de facto wymuszeniem w sprytniejszy sposób na pracodawcy płacy minimalnej.
Ze str. pracownika rozwiązanie ze świadczeniami socjalnymi dla bezrobotnych jest lepsze, bo wzmacnia pozycje pracownika i jest bardziej stabilne, bo gwarantowaną płacę minimalną można ewentualnie jakoś tam obchodzić (poprzez różne kruczki z umowami o prace i "elastyczne zatrudnienie"), a faktu, że XY nie musi pracować za głodową pensję, bo w razie czego dostanie zasiłek tak łatwo obejść się nie da.
Oczywiscie nie jest to też rozw. idealne i wymaga strojenia (np. wspl dochodu gwarantowanego, tak, żeby jednak wiekszość populacji zdecydowała się podjąć pracę, a jednoczesnie żeby płaca minimalna była przyzwoita itp), ma margines błędu (tzw. wykorzystujących sytuacje) Ale i tak praktycznie niezłe i lepsze niz płaca minimalna, czy w ogole o zgrozo brak sterowania w tym kierunku, ktory nie trudno zgadnąc do czego prowadzi.