Petycja dotyczaca podjęcia prac legislacyjnych nad wprowadzeniem maksymalnych cen za metr kwadratowy nieruchomości
Szanowni Państwo,
W trybie...
Nie dajcie sobie tego wmówić
Do niedawna głównym wrogiem reform klimatycznych były korporacje, które przez lata blokowały je dezinformacją i...
Szare klocki, szklane klatki, depresyjne budynki niszczące ludzkiego ducha – krytykom architektury nowoczesnej nie brakuje...
W Polsce trwa uśmiechnięta czystka. A może nawet – kto wie? – aksamitna rabacja… Co prawda nie brak malkontentów,...
Znaczna część zachodniej lewicy tkwi w przeświadczeniu, że trzeba możliwie szybko dogadać się z Rosją. My ciągle powtarzamy, że to niemożliwe,...
B. Gajdzik, A. Janociński, A. Magiera: Jak się zakłada związek w instytucji kultury?
Tomasz Kozak: Na pohybel wielonarodowym wampirom. Jakiej popkultury potrzebuje lewica
Paweł Jędral: Diuna jak Palestyna
Agnieszka Wiśniewska: Kos. Bohater z podręcznika, który został ziomkiem
Galopujący Major: "1670" - serial, który może odmienić polską telewizję
Jarosław Pietrzak: Napoleon, któremu o nic nie chodziło
Z drugiej jednak strony pierwszy tom trylogii "Millenium" to doskonała książka na kryzys. I to niekoniecznie na "kryzys męskości", ale na obecnie szalejący kryzys gospodarczy, już dziś okrzyknięty największym kryzysem od końca II wojny światowej. Larsson miażdżącej krytyce poddaje mechanizmy kapitalizmu finansowego. Świat spekulacji to jednocześnie świat podejrzanych transakcji i... dyspozycyjnych dziennikarzy potrafiących całe to szambo zamienić w perfumerię. Obraz środowiska szwedzkich – ale nie tylko – dziennikarzy ekonomicznych to jeden z pobocznych ale i najbardziej fascynujących wątków. Ostatecznie jednak wykreowani przez media władcy wszechświata okazują się być zwykłymi przestępcami.
Niejako obok funkcjonuje Larsson konstruuje opis świata "starego" przemysłowego kapitalizmu. Z pozoru stanowi on przeciwwagę dla zbioru przedstawicieli "nowego" kapitalizmu finansowego. Ale tylko z pozoru. Ostatecznie autor przypomina, że ta stara poczciwa przemysłowa burżuazja "Pozrywała bezlitośnie wielorakie węzły feudalne, które przywiązywały człowieka do jego "naturalnego zwierzchnika" i nie pozostawiła między ludźmi żadnego innego węzła, prócz nagiego interesu, prócz wyzutej z wszelkiego sentymentu, "zapłaty gotówką". A na dodatek nie za bardzo ma ochotę dotrzymywać danego słowa.
Szwedzka burżuazja ma za to w swojej gustownej szafie trupa faszyzmu. Fascynacja ruchami faszystowskimi w okresie międzywojennym i jej smutna spuścizna to kolejny krytyczny element książki Larssona.
Wpisuje się ona w długą tradycję szwedzkiego kryminału społecznego, którego mistrzem w ostatnich latach stał się Hening Mankell. Autor ten w swojej serii kryminalnej opowiadającej o działaniach ystadzkiej policji, ze szczególnym uwzględnieniem losów komisarza Kurta Wallandera, stworzył wielki manifest na rzecz obrony szwedzkiego modelu państwa opiekuńczego wbrew temu, co lubią pisać polscy krytycy doszukujący się w twórczości Mankella niemalże krytyki "szwedzkiego socjalizmu". Owszem, twórczość pisarza dzielącego swoje życie między Szwecję a Mozambik jest literaturą kryzysu. Ale Mankell przyczyn kryzysu doszukuje się raczej w odejściu od modelu państwa opiekuńczego, nie w jego "wynaturzeniach".
Twórczość Larssona sięga jednak przede wszystkim do korzeni szwedzkiego kryminału społecznego i powieści jego rodziców, czyli Mai Sjöwall i Pera Wahlöö. Ich seria powieści kryminalnych z Martinem Beckiem stanowi krytykę socjaldemokratycznego modelu państwa – tyle, że z lewej strony, z pozycji marksistowskich. Takiej krytyki nie brakuje również na kartach powieści "Mężczyźni, którzy nienawidzą kobiet". Warto w tym miejscu wspomnieć, że serię kryminałów sygnowanych Sjöwall i Wahlöö wznowiło ostatnio wydawnictwo Amber. Większość książek tego duetu po raz pierwszy okaże się w języku polskim.
Już niebawem, w kwietniu br., ukaże się drugi tom trylogii "Millenium" – "Kobieta, która igrała z ogniem". Na grudzień planowane jest wydanie tomu trzeciego. Niestety, na tym będziemy musieli przymusowo zakończyć intelektualną przygodę z kryminałami Stiega Larssona. Seria "Millenium" została bowiem wydana pośmiertnie. Autor zmarł w roku 2004. Wypada żałować, że nie doczekał się kryzysu, którego mechanikę tak doskonale przeczuwał.
Stieg Larsson, "Mężczyźni, którzy nienawidzą kobiet", przeł. Beata Walczak-Larsson, Jacek Santorski & Co Agencja Wydawnicza, Warszawa 2008, s. 634.
Bartosz Machalica
