Nie dajcie sobie tego wmówić
Do niedawna głównym wrogiem reform klimatycznych były korporacje, które przez lata blokowały je dezinformacją i...
Szare klocki, szklane klatki, depresyjne budynki niszczące ludzkiego ducha – krytykom architektury nowoczesnej nie brakuje...
W Polsce trwa uśmiechnięta czystka. A może nawet – kto wie? – aksamitna rabacja… Co prawda nie brak malkontentów,...
Znaczna część zachodniej lewicy tkwi w przeświadczeniu, że trzeba możliwie szybko dogadać się z Rosją. My ciągle powtarzamy, że to niemożliwe,...
B. Gajdzik, A. Janociński, A. Magiera: Jak się zakłada związek w instytucji kultury?
Tomasz Kozak: Na pohybel wielonarodowym wampirom. Jakiej popkultury potrzebuje lewica
Paweł Jędral: Diuna jak Palestyna
Agnieszka Wiśniewska: Kos. Bohater z podręcznika, który został ziomkiem
Galopujący Major: "1670" - serial, który może odmienić polską telewizję
Jarosław Pietrzak: Napoleon, któremu o nic nie chodziło
* Dostrzeganie istniejących niesprawiedliwości społecznych i nieefektywności funkcjonowania zastanego społeczeństwa
* Przekonanie o ustrojowych i systemowych źródłach dostrzeganych niedoskonałości
* Oparcie programu działania na próbie budowy projektu nowego, doskonalszego systemu społecznego.
W XXI w. w działaniach lewicowych z tej charakterystyki pozostało.
* Dostrzeganie istnienia i niezgoda na utrzymywanie się nieprawidłowości i niesprawiedliwości kapitalistycznego systemu społeczno-ekonomicznego.
* Złagodzenie poglądu o systemowych źródłach nieprawidłowości poprzez zastąpienie poglądu o kompleksowym charakterze wad kapitalizmu na pogląd o występowaniu swoistych wycinkowych jego słabości, jednak bez przejścia na pozycje subiektywnych (indywidualistycznych) źródeł tych nieprawidłowości.
* Brak programu działania opartego o alternatywny projekt społeczny, zaś w to miejsce mniej lub bardziej liczne projekty poprawek i udoskonaleń funkcjonującego systemu.
Obecna sytuacja społeczna i ekonomiczna zarówno w Polsce jak w skali europejskiej i globalnej, rodzi rosnące społeczne poczucie niezadowolenia z obecnego kształtu kapitalistycznego systemu społecznego a przede wszystkim z jego braku zdolności do zaspokajania oczekiwań społecznych prowadzące do postaw dwojakiego rodzaju:
* ucieczkę w prywatność i próby zaspokajania potrzeb indywidualnych poprzez znalezienie sobie możliwie najkorzystniejszego miejsca w „niedoskonałym” świecie społecznym
* lub uczestnictwo w różnego rodzaju ruchach protestu społecznego o lewicowym charakterze, skoncentrowanych na wybranych niedoskonałościach systemu (ruchy anty i alterglobalistyczne, ruchy oburzonych i okupacji Wall Street, ruchy ekologiczne, obrony praw mniejszości itp.). Ale także angażowanie się w prawicowe i ksenofobiczne ruchy wiążące źródła niedoskonałości obecnego świata z działaniami wrogich obcych sił i grup społecznych takich jak imigranci, żydzi, homoseksualiści, muzułmanie, Rosjanie, przysłowiowi cykliści, itp.
W tej sytuacji niewątpliwie istnieje potencjalne społeczne zapotrzebowanie na ruch polityczny , który potrafiłby:
1. dać dobrą diagnozę przyczyn obecnych niedoskonałości obecnego funkcjonowania systemu kapitalistycznego
2. zaproponować program działania pozwalający na usunięcie a co najmniej poważne ograniczenie obecnych niedoskonałości systemowych.
Pytanie jakie należy sobie postawić brzmi:
Czy tradycyjna lewica może być taką siłą, jednoczącą różne ruchy protestu społecznego?
Wydaje się, że tradycyjna lewica faktycznie zaakceptowała (co najmniej od upadku socjalistycznej alternatywy w postaci bloku państw socjalistycznych) tezę TINA czyli brak alternatywy dla społeczeństwa kapitalistycznego. W konsekwencji w bardzo wielu krajach (w tym w Polsce) swą ofertę ogranicza ona do bardziej sprawnego zarządzania kapitalistyczną gospodarką rynkową. Taki pomysł na lewicę nie może być podstawą do powstania w jej ramach ośrodka krystalizacji ruchów niezadowolonych (oburzonych, zawiedzionych) obecnym kształtem systemu społecznego. Przez wszystkie te ruchy lewica jest i musi być postrzegana jako część zastanego i ponoszącego dziś klęskę systemu.
Perspektywą dla lewicy może być jedynie stworzenie nowego ruchu („nowej lewicy”?) jednoczącego różne formy protestu o charakterze lewicowym i ewentualnie tę część tradycyjnej lewicy, która gotowa jest „powrócić do źródeł” by poszukiwać alternatywy dla obecnej formy kapitalizmu i stworzyć nadzieję na przeprowadzenie takiej przebudowy ładu społecznego, która umożliwi lepszą realizację oczekiwań społecznych.
Taka lewica jest potrzebna w XXI wieku!
Brak kompleksowej (by nie powiedzieć rewolucyjnej) lewicowej alternatywy jest niestety cechą całej lewicy w skali światowej i to zarówno tej tradycyjnej, zorganizowanej w historycznie ukształtowanym ruchu socjalistycznym i socjaldemokratycznym jak i nowych ruchów lewicowych . Upadek i klęska alternatywy tworzonej w ramach realnego socjalizmu sparaliżował lewicę intelektualnie i jak dotąd nie powstała nowa spójna koncepcja lewicowego ładu społecznego. Jak się wydaje główną przeszkodą jest tu, będące konsekwencją klęski gospodarki centralnie sterowanej uznanie konieczności istnienia rynku i własności prywatnej jako niezbędnych i trwałych instytucji społecznych. W tej sytuacji podstawowy problem ustrojowy sprowadza się nie do poszukiwania alternatywy dla rynku i własności prywatnej, lecz na znalezieniu sposobów panowania nad rynkiem i własnością prywatną. Tu właśnie należy szukać klucza do lewicowej wizji przyszłości społecznej.
Lewicowy ład społeczny musi się opierać się na dwu filarach: „uspołecznieniu” państwa i uspołecznieniu rynku oraz własności prywatnej . Tym samym lewicowa wizja społeczna powinna zawierać w sobie przede wszystkim działania na rzecz ustanowienia społecznej kontroli i nadzoru nad działaniem rynku i nad aktywnością rozwijaną w ramach własności prywatnej. Przy tym w przeciwieństwie do drogi przyjętej przez realny socjalizm należy odejść od założenia, że państwo niejako automatycznie reprezentuje społeczeństwo a w to miejsce tworzyć możliwie szerokie pole dla działania „zdecentralizowanych” (poza rządowych) reprezentacji interesów społecznych oraz różnych form działań samorządowych (nie tylko samorządu terytorialnego).
Gospodarka powinna więc działać jako wielosektorowa gospodarka rynkowa. Rynek powinien podlegać regulacji społecznej (nie tylko państwowej), zaś państwo powinno zostać poddane efektywnej kontroli społecznej. Wymaga to przebudowy działania także dotychczasowych systemów demokratycznych, które teraz prowadzą do oderwania działań podejmowanych w ramach obecnych systemów politycznych i kształtowanego przez nie państwa, od oczekiwań i potrzeb społecznych.
Janusz J. Tomidajewicz
