Eliza Szybowicz: Świt nowej Polski

[2018-01-05 00:50:41]

Dużo się ostatnio mówi o okresie tużpowojennym. Z książek Zaremby, Ledera, Grzebałkowskiej, wystawy Zaraz po wojnie wyłania się czarny obraz epoki nędzy, chaosu, strachu, przemocy i demoralizacji. Wydany przez Ośrodek Karta zbiór dzienników młodych ludzi z lat 1945–1949 przyda się w charakterze remedium na ów spektakularny gest demonizacji.

Zapiski bywają oczywiście dramatyczne, ale wiele w nich optymizmu. Nawet diarystka, która ponuro wieszczy, że Polska staje się radziecką republiką, za chwilę notuje zadowolenie z pracy na kursie dla analfabetów. Przez drobne opisy organizowania bytu, uzupełniania edukacji, szukania zajęcia, śmierci bliskich, powrotów do domu i wyjazdów (na Ziemie Zachodnie), wydarzeń politycznych od wyzwolenia do początków unifikacji życia publicznego dzienniki dają wgląd w skomplikowaną rzeczywistość jeszcze niezawłaszczoną przez późniejsze interpretacje, z najnowszym dyskursem traumy włącznie.

Siedmioro diarystów zapewnia kopalnię wątków i rozmaitość punktów widzenia. Mamy syna profesora, który zaczyna karierę publicysty, i działacza różnych organizacji w Krakowie oraz córkę zamożnych poznańskich mieszczan, jeszcze w czasie oblężenia cytadeli zgłaszającą się do pracy w urzędzie. Córkę szewca z Żyrardowa, zawołaną przedwojenną harcerkę, przystępującą do studiów pedagogicznych, i warszawską studentkę medycyny, niemogącą uwierzyć w powstańczą śmierć narzeczonego. Gimnazjalistkę spod Starachowic zaangażowaną w pomoc „chłopcom z lasu” oraz jej rówieśniczkę z Warszawy, córkę hrabianki-inteligentki pracującej, gorliwą członkinię „Wici” i pasjonatkę nauki. Zbiór zamykają zapiski chłopskiego syna, który w szybkim tempie zdobywa edukację i awansuje jako działacz ludowy.

Widoczny jest wspólny antykomunistyczny mianownik, co każe zastanowić się nad kryteriami wyboru dokumentów spośród zgłoszonych do konkursu w 1994 r. Jednak nawet jeśli selekcja była tendencyjna, jej wyniki rozsadzają narzucone ramy. Wszyscy autorzy są bardzo religijni, co najmniej sceptycznie nastawieni do nowej władzy, a mimo to nie tylko bez wahania włączają się w nurt zwykłego życia, ale szukają dla siebie miejsca w oficjalnych strukturach. Państwo kontestuje jedynie piętnastolatka zauroczona okolicznymi „partyzantami”, którzy zresztą wykorzystują ją do rozwieszania ulotek i przenoszenia tajemniczych pakietów. Mit „żołnierzy wyklętych” czy „wojny domowej” to jedne z ważniejszych dzisiejszych konstrukcji, które nie wytrzymują konfrontacji ze świadectwami z epoki. Temat wraca często, redaktorzy na pewno byli na niego wyczuleni, ale pozostaje poboczny.

Cała recenzja dostępna na stronie "Miesięcznika Znak".


Wstaje świt. Dzienniki młodych z pierwszych lat wojennych, red. Aleksandra Janiszewska, Ośrodek Karta, Warszawa 2017, s.320.

Eliza Szybowicz

drukuj poleć znajomym poprzedni tekst następny tekst zobacz komentarze

lewica.pl w telefonie

Czytaj nasze teksty za pośrednictwem aplikacji LewicaPL dla Androida:

Polscy Hodżyści
Partia lewicowa na symulatorze politycznym
Discord
Teraz
Historia Czerwona
Komintern (SH)
Discord Sejm RP
Polska
Teraz
Szukam książki
Poszukuję książek
"PPS dlaczego się nie udało" - kupię!!!
Lca
Podpisz apel przeciwko wprowadzeniu klauzuli sumienia w aptekach
https://naszademokracja.pl/petitions/stop-bezprawnemu-ograniczaniu-dostepu-do-antykoncepcji-1
Szukam muzyków, realizatorów dźwięku do wspólnego projektu.
wszędzie
zawsze

Więcej ogłoszeń...

1 października:

1794 - Insurekcja kościuszkowska: po odezwie Berka Joselewicza W Warszawie powstał żydowski pułk do obrony miasta.

1909 - Urodził się Henryk Wachowicz, łódzki działacz socjalistyczny. W 1946 jedyny niekomunistyczny wiceminister Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, potem poseł na Sejm Ustawodawczy.

1918 - Pogotowie Bojowe PPS dokonało w Warszawie skutecznego zamachu na szefa niemieckiej policji politycznej Ericha von Schultzego.

1931 - W Hiszpanii kobiety otrzymały prawa wyborcze.

1936 - Hiszpańska wojna domowa: Rozpoczęła się bitwa o Madryt.

1938 - Wojska hitlerowskie wkroczyły do Czechosłowacji i zajęły tzw. Kraj Sudecki.

1949 - Proklamowanie Chińskiej Republiki Ludowej (ChRL).

1949 - W Warszawie otwarto dla ruchu odbudowaną po zniszczeniach wojennych ulicę Nowy Świat.

1978 - Na emigracji w Londynie zmarł Adam Ciołkosz, jeden z przywódców PPS.

1985 - Izraelskie lotnictwo zaatakowało siedzibę Organizacji Wyzwolenia Palestyny w Tunezji. Zbombardowana została osada Hammam asz-Szatt. Zginęło ok. 100 osób.

1989 - W Danii, jako pierwszym kraju na świecie, wprowadzono możliwość zawierania jednopłciowych związków partnerskich.

2006 - Wybory parlamentarne w Austrii wygrali socjaldemokraci z SPÖ, zdobywając 35,3%. Zieloni zajęli 3. miejsce z ponad 11% głosów.

2012 - Zmarł Eric Hobsbawm, wybitny brytyjski historyk marksistowski, członek Brytyjskiej Partii Komunistycznej.

?
Lewica.pl na Facebooku