No więc Razem teraz faktycznie jest już osobno. Połowa parlamentarzystek wyszła z partii. Oświadczenie w tej sprawie opublikowała Magdalena...
Na początku lat 60. Portugalia była ostatnim z wielkich kolonialnych imperiów, które opierało się falom dekolonizacji, a jej imperium obejmowało...
W niedzielę 22 września odbyły się wybory do parlamentu (landtagu) w niemieckim kraju związkowym Brandenburgia. Są to trzecie wybory do landtagów w...
Adolfo Sánchez Vázquez o moralności i polityce
Jak się powiada Adolfo Sánchez Vázquez, hiszpański filozof zesłany po wojnie domowej do Meksyku,...
Adam Jaśkow: Skąd znowu ten Brecht
Piotr Sadzik: Odebranie prawicy monopolu na śmiech to kwestia życia i śmierci
Dorota Jagoda Michalska: Władysław Hasior - dekolonializm, nowoczesność, historia
Jacenty Dędek: Miasto na miarę człowieka
Tomasz S. Markiewka: Nierówności po polsku - liczby już znamy, teraz przemówmy do wyo
Paweł Jędral: Diuna jak Palestyna
Agnieszka Wiśniewska: Kos. Bohater z podręcznika, który został ziomkiem
Galopujący Major: "1670" - serial, który może odmienić polską telewizję
Adam Ciołkosz, wielki patriota i przywódca Polskiej Partii Socjalistycznej urodził się 5 stycznia 1901 roku w Krakowie. Już w czasie I Wojny Światowej związał się z ruchem niepodległościowym, a sprawie polskiej oddał całe swoje życie.
Pierwszą szkoła patriotyzmu było harcerstwo. Świadectwo służby dla Ojczyzny składał później na polach bitew w walce o granice i niezależny byt Rzeczypospolitej. Walczył o Lwów i Wilno. W walce z nawałą bolszewicką w 1920 roku dowodził jako oficer kompanią i batalionem. W bitwie nad Niemnem został ciężko ranny. W roku 1921, w czasie Powstania Śląskiego dowodził pociągiem pancernym obsadzonym przez powstańców-górników.
Po zwycięskiej wojnie z bolszewikami ukończył prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim i Szkole Nauk Politycznych w Krakowie.
W 1921 roku wstąpił do PPS. Przewodniczył Sekcji Akademickiej PPS i znalazł się w czołówce działaczy Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej. Reprezentował ten Związek w Biurze Międzynarodówki Młodzieży Socjalistycznej i redagował pismo ZNMS – „Glos Niezależny“. Od 1924 roku wchodził w skład redakcji socjalistycznego dziennika „Naprzód“, wychodzącego w Krakowie, pełniąc w tym samym czasie funkcję sekretarza Zarządu Głównego Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego. Zdobył zaufanie i uznanie w oczach ówczesnych przywódców PPS - Ignacego Daszyńskiego i Zygmunta Marka.
Mając lat 27 został posłem na Sejm, gdzie reprezentował okręg tarnowski i pełnił funkcję sekretarza klubu poselskiego PPS. Odegrał duża rolę w kongresie „Centrolewu“ – porozumieniu centrum i lewicy sejmowej – gdzie sformułowano program czynnej obrony demokracji. Wraz z Wincentym Witosem, Hermanem Libermanem, Stanislawem Dubois i innymi był więziony w twierdzy brzeskiej, co miało na celu sparaliżowanie opozycji w okresie wyborów. Nawet w ten sposób odizolowany od wyborców zdobył rekordową ilość głosów (ponad 65 tysięcy)i został ponownie wybrany do Sejmu.
Za swe poglądy i przekonania był w tym okresie szykanowany, aresztowany i skazywany na kary więzienia
Od 1935 roku stał na czele potężnej organizacji PPS w Krakowie.
Po najeździe hitlerowskim na Polskę, poszukiwany przez Gestapo, wraz z żoną Lidią i synem Andrzejem opuszcza kraj. Z polecenia Kazimierza Pużaka udaje się na emigrację, by tam reprezentować niepodległościową politykę PPS. Poprzez Rumunię przedostaje się wraz z rodziną do Paryża, gdzie zostaje członkiem wojennej Rady Narodowej i sekretarzem Komitetu Zagranicznego PPS. Po wkroczeniu wojsk hitlerowskich do Francji przenosi się do Londynu, gdzie obejmuje kierownictwo akcji wydawniczej „Fight for Freedom“, - Walka o Wolność, której zadaniem było informowanie świata o walce narodu polskiego z okupantem hitlerowskim.
W 1943 roku po tragicznej śmierci gen. Władysława Sikorskiego, Prezydent RP, Władysław Raczkiewicz zdecydował się powołać Adama Ciołkosza na stanowisko premiera wojennego, ale Ciołkosz nominacji tej nie przyjął, gdyż w istniejących wtedy układach politycznych nie widział dla siebie możliwości skutecznej pracy na tym stanowisku. Podobne stanowisko zajął w momencie formowania ostatniego rządu wojennego pod przewodnictwem Tomasza Arciszewskiego. Nie wszedł do tego rządu, ale popierał go z całą stanowczością, zwłaszcza protesty Rządu RP przeciwko imperialnej polityki Stalina wobec Polski.
W 1945 roku odrzucił wszystkie możliwości powrotu do Kraju. Pozostał na Emigracji aby walczyć z ustrojem narzuconym Polsce przez Moskwę.
W 1947 r. rozpoczął organizowanie PPS wśród emigracji powojennej, głównie w Wielkiej Brytanii. Stał na czele brytyjskiej Organizacji PPS przez 10 lat. Reprezentował Polskę w Radzie Międzynarodówki Socjalistycznej i wniósł poważny wkład do Deklaracji Międzynarodówki o „Celach i zadaniach socjalizmu demokratycznego“.
Warto pamiętać, ze to Adam Ciołkosz, jako redaktor „Robotnika“ , pierwszy wysunął projekt rozgraniczenia mocarstw europejskich pasem państw neutralnych, ale niepodległych. Koncepcja ta miała wówczas realną perspektywę polityczną, a wiązała się z założeniem neutralizacji Niemiec. Potem dwie wersje tej koncepcji, znane jako Plan Gaitskella i Plan Rapackiego, stały się przedmiotem szeroko zakrojonych akcji dyplomatycznych.
Wcześnie rozpoznał Ciołkosz zerwanie osi Moskwa-Pekin, czemu wyraz dal w obszerniejszej pracy badawczej zatytułowanej „Koniec monolitu“, wydanej w Londynie w 1964 roku.
Poza pracą polityczną zajmował się Adam Ciołkosz także pracą literacką. Do najważniejszych książek napisanych przez Ciołkosza należą: „Roza Luxemburg a rewolucja rosyjska“ – Paryż 1961, „Od Marxa do Chruszczowa“ – Londyn 1962, „Karol Marx a powstanie styczniowe“- Londyn 1963, „Ludzie PPS“ - Londyn 1967, „Socjalizm na zachodzie Europy“- Londyn 1968, przede wszystkim monumentalna praca historyczna, napisana wspólnie z żoną, dr Lidią Ciołkoszową – „Zarys dziejów socjalizmu polskiego“ - Londyn 1966-1972.
Ciołkosz wydał cały szereg prac o nieprzemijającym znaczeniu politycznym, w tym nakładem Komitetu Głównego PPS w Niemczech – „Najważniejszy sojusznik“ o stosunku socjalistów polskich do dysydentów w Związku Sowieckim – Monachium 1974.
Przekładał na język polski wiele prac politycznych obcych autorów, redagował szereg czasopism emigracyjnych i ogłaszał systematycznie swoje artykuły w „Polemikach“, „Dokumentach Chwili“, „Dzienniku Polskim“ i „Tygodniu Polskim“ w Londynie, „Wiadomościach“, paryskiej „Kulturze“ i „Zeszytach Historycznych“, w „Lewym Nurcie“ i w „Związkowcu“ w Toronto, w „Przemianach“, piśmie Komitetu Głównego PPS w Niemczech, a dorywczo w wielu innych pismach polskich i obcych.
Od 1931 roku zasiadał w Centralnym Komitecie Wykonawczym PPS. Z tego tytułu przemawiał podczas wojny regularnie do Kraju przez radio z Londynu. Ojciec Ciołkosza, Kasper Ciołkosz został w tym czasie zamęczony w obozie Koncentracyjnym w Gross Rosen.
Po wojnie przez ćwierć wieku występował na antenie Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa, gdzie podczas ważnych wydarzeń przemawiał z pozycji przywódcy emigracji socjalistycznej do Rodaków. Komentował wydarzenia międzynarodowe i krajowe, naświetlał sytuację w ruchu socjaldemokratycznym na Zachodzie i prostował fałszerstwa propagandy komunistycznej o polskim ruchu robotniczym.
W życiu Emigracji Niepodległościowej zajmował z ramienia PPS wiele czołowych stanowisk.
W 1949 roku, gdy powstała w Londynie Rada Polityczna, grupująca historyczne stronnictwa, został wybrany członkiem jej Wydziału Wykonawczego i prowadził Dział Spraw Zagranicznych. Następnie po wynegocjowaniu przez gen. K. Sosnkowskiego aktu Zjednoczenia Narodowego wszedł w charakterze wiceprzewodniczącego do Egzekutywy tego Zjednoczenia i zajmował to stanowisko do roku 1956, a następnie do roku 1959 był jej przewodniczącym. Złożył ten mandat w momencie, gdy w polityce PPS nastąpił zwrot, który następnie doprowadził do rozłamu na tle stosunku do form i metod konfrontacji z dyktaturą komunistyczną. Przez całe swe życie bronił stanowczo i skutecznie niepodległościowego kursu polityki PPS, a w oparciu o Klub Radnych PPS w Tymczasowej Radzie Jedności Narodowej i licznych działaczy regionalnych podjął zadanie odbudowy zachwianych wtedy sporami taktycznymi organizacji PPS na Obczyźnie i dokonał tego zadania.
Na VI Zjeździe PPS odbytym w Londynie w 1972 roku określił nowe zadania Partii i wyprowadził organizację socjalistów polskich z letargu lat sześćdziesiątych.
W latach 1964-1977 zajmował Ciołkosz stanowisko przewodniczącego Centralnego Komitetu PPS, z którego ustąpił dopiero z powodu przewlekłej choroby serca. VII Zjazd PPS nadal mu tytuł Dożywotniego Honorowego Przewodniczącego Partii.
Mimo ciężkiej choroby serca pracował do ostatnich chwil swego ofiarnego życia i dzielił się doświadczeniami z tymi, którzy przejęli po nim ciężar walki i działalności polskiego ruchu socjalistycznego na Obczyźnie i troskę o polski socjalizm niepodległościowy w Kraju.
Na pięć dni przed śmiercią otrzymał cenną nagrodę Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie za całokształt pracy pisarskiej. Na dwa dni przed śmiercią napisał ostatnią korespondencję dla Radia Wolna Europa z Londynu nadaną do słuchaczy w Kraju.
Przypomnienie działalności i zasług Adama Ciołkosza nie byłoby pełne bez podkreślenia jego troski o codzienne potrzeby nie tylko ogółu, ale także żyjących w zasięgu jego poczynań zwykłych ludzi pracy. Dla każdego umiał znaleźć czas, radę i pomoc.
Sam żył w iście spartańskich warunkach, w małym mieszkaniu w londyńskiej dzielnicy Putney wypełnionym od sieni pod poddasze książkami, manuskryptami i gazetami.
Ciołkosz miał znakomite stosunki z politykami brytyjskimi, u których niczego nie załatwiał dla siebie, a interweniował często w imieniu rodaków i na rzecz sprawy polskiej.
Wierność zasadom niepodległościowego polskiego socjalizmu i walka o nie były treścią jego życia. Zmarł w Londynie 1. października 1978 roku.
„Tydzień Polski“ nazwał go w artykule pośmiertnym „Przywódcą Emigracji Politycznej“.
Towarzyszką życia w tej ofiarnej walce była mu przez z górą pół wieku żona Lidia, także czołowa działaczka w kierownictwie Polskiej Partii Socjalistycznej.
Lidia Ciołkoszowa urodziła się 24 czerwca 1902 roku w Tomaszowie Mazowieckim. Na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie ukończyła studia polonistyki i historii oraz Studium Pedagogiczne UJ z tytułem doktora. W czasie studiów w Krakowie poznała przyszłego męża, Adama Ciołkosza.
W czasie najazdu bolszewickiego na Polskę pracowała jako wolontariuszka w biurze wojskowym. Była wybitną działaczką polityczną i społeczną, ostatnim członkiem przedwojennej krajowej Rady Naczelnej PPS. Do wybuchu II Wojny światowej pracowała jako bibliotekarka i wykładowczyni Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego (TUR), wychowawczyni i organizatorka kolonii letnich i świetlic dla dzieci robotniczych.
Od młodości zaangażowana w działalność Polskiej Partii Socjalistycznej. W 1939 roku opuściła z rodziną Polskę i udała się przez Rumunię i Francję do Londynu, gdzie ponad pół wieku piastowała najwyższe funkcje w emigracyjnej PPS. Na XXV Zjeździe PPS odbytym w listopadzie 1990 roku w Warszawie została wybrana Honorową Dożywotnią Przewodniczącą Partii. Zdecydowana przeciwniczka wchodzenia w koalicje ze strukturami postkomunistycznymi.
Lidia Ciołkoszowa była autorką wielu artykułów, broszur i audycji radiowych z historii polskiego ruchu robotniczego, nadawanych na falach eteru przez Rozgłośnię Polską Radia Wolna Europa. W roku 1965 opublikowała książkę „Publicystyka polska na emigracji w latach 1940-1960“ i wspólnie z mężem Adamem najważniejsze ich dzieło – „Zarys dziejów socjalizmu polskiego“.
Lidia Ciołkoszowa została wyróżniona nagrodami literackimi paryskiej Kultury – Paryż 1967, Stowarzyszenia Polskich Kombatantów – Londyn 1972 oraz fundacji m. Jurzykowskiego – New York 1973.
Za swą działalność odznaczona została przez Prezydenta Lecha Wałęsę Krzyżem Polonia Restituta. Była honorową przewodniczącą Centralnego Komitetu Zagranicznego Polskiej Partii Socjalistycznej.
W dniu 24 czerwca br. Lidia Ciołkoszowa miała obchodzić swoje setne urodziny. Niestety nie doczekała tego Jubileuszu. Zmarła w Londynie dwa tygodnie wcześniej, 9 czerwca 2002 roku.
Jacek Kowalski
Autor jest przewodniczącym Centralnego Komitetu Zagranicznego PPS
