Nie dajcie sobie tego wmówić
Do niedawna głównym wrogiem reform klimatycznych były korporacje, które przez lata blokowały je dezinformacją i...
Szare klocki, szklane klatki, depresyjne budynki niszczące ludzkiego ducha – krytykom architektury nowoczesnej nie brakuje...
W Polsce trwa uśmiechnięta czystka. A może nawet – kto wie? – aksamitna rabacja… Co prawda nie brak malkontentów,...
Znaczna część zachodniej lewicy tkwi w przeświadczeniu, że trzeba możliwie szybko dogadać się z Rosją. My ciągle powtarzamy, że to niemożliwe,...
Ostatnie protesty rolników budziły skojarzenia z czasami Andrzeja Leppera. To z pewnością największa mobilizacja rolników od czasów wejścia Polski do...
B. Gajdzik, A. Janociński, A. Magiera: Jak się zakłada związek w instytucji kultury?
Tomasz Kozak: Na pohybel wielonarodowym wampirom. Jakiej popkultury potrzebuje lewica
Paweł Jędral: Diuna jak Palestyna
Agnieszka Wiśniewska: Kos. Bohater z podręcznika, który został ziomkiem
Galopujący Major: "1670" - serial, który może odmienić polską telewizję
Jarosław Pietrzak: Napoleon, któremu o nic nie chodziło
28 lutego 1986 roku, o godzinie 23:20, szwedzki premier Olof Palme został zamordowany w centrum Sztokholmu. Szwecja i Szwedzi myśleli, że są inni od pozostałych narodów. Myśleli, że zabójstwo polityka nie może wydarzyć się w ich własnym kraju, ale wtedy stracili swoją naiwność. Setki tysięcy osób ludzi oglądało, jak ciało Olofa Palmego wieziono ulicami Sztokholmu na cmentarz Adolfa Fryderyka.
Olof Palme urodził się 30 stycznia 1927 roku. Wychowywał się w konserwatywnej, należącej do wyższych sfer, sztokholmskiej rodzinie. Jego ojciec zmarł, kiedy Palme miał 5 lat, co miało – oczywiście – znaczący wpływ na życie Olofa. W czasie studiów na Uniwersytecie w Sztokholmie wstąpił do Socjaldemokratycznego Związku Studentów. Studia ukończył w 1951 roku, a rok później został wybrany prezydentem Zjednoczonych Związków Studenckich w Szwecji. Po tym wydarzeniu rozpoczęła się jego prawdziwa kariera polityczna. Ówczesny premier Szwecji – Tage Erlander – mianował Palmego swoim osobistym sekretarzem. Znajomość między obydwoma politykami rozwijała się, co bardzo pomogło karierze Palmego. W 1961 roku został on mianowany szefem departamentu w rządowej kancelarii. W 1969 roku Palme zostaje wybrany przewodniczącym partii szwedzkich socjaldemokratów. Jednak jeszcze wcześniej zdołał zebrać doświadczenia jako minister łączności (od 1962 roku) oraz minister edukacji i spraw kulturalnych (od 1965 roku). Wybory na szefa socjaldemokratów wygrywał trzykrotnie począwszy – w 1970, 1973 i 1976 roku. Wygrał je także ponownie w roku 1985.
Wraz z rezygnacją Erlandera z przewodniczenia Socjaldemokracji, Palme oprócz przywództwa w partii objął także stanowisko premiera Szwecji. Jego polityka naznaczona była tradycyjnymi wartościami socjaldemokratycznymi – Palme wierzył w silne, ale demokratyczne społeczeństwo. Stąd właśnie głównym zainteresowaniem Palmego były sprawy dotyczące prawa pracy i praw pracowniczych. Przesądziło to o realizacji szeregu reform, które wzmocniły pozycję pracowników. Jednak ta dobra i uczciwa polityka została wywrócona w czasie, kiedy do władzy – w latach 1976-1982 – doszły rządy burżuazyjne.
Kiedy socjaldemokraci w 1982 roku ponownie wygrali wybory, a Palme znów objął stanowisko premiera, sprawy w kraju wyglądały dużo gorzej. Palme miał dwa główne zmartwienia – sprawę energetyki atomowej oraz kwestię pracowniczych funduszy inwestycyjnych. Ta pierwsza sprawa podzieliła przede wszystkim partię, podczas gdy druga kwestia podzieliła całe szwedzkie społeczeństwie, głównie dzięki kampanii propagandowej, prowadzonej przez Szwedzką Konfederację Pracodawców, która obawiała się funduszy. Jej członkowie wywołali więc zbiorową histerię, strasząc ludzi opowieściami o socjalizmie i Związku Radzieckim. Twierdzili, że wprowadzając system funduszy inwestycyjnych, Szwecja wykona olbrzymi krok w kierunku „komunistycznej autokracji”. Niemniej jednak sprawa funduszy podkreśliła tylko różnice pomiędzy szwedzką lewicą a prawicą.
12 marca 1986 roku szwedzki parlament wybrał Ingvara Carlssona na nowego premiera Szwecji. Przejął on także funkcję przewodniczącego partii.
Olof Palme znaczył wiele nie tylko dla Szwecji, lecz także dla innych krajów. W czasie lat spędzonych w opozycji rozwinął swoje umiejętności w sprawach międzynarodowych. Razem z politykami takimi jak Willy Brandt (RFN) i Bruno Kreisky (Austria) odbudował pozycję socjalizmu jako znaczącej siły politycznej po wielu latach, kiedy znajdował się on w cieniu. W 1980 roku Palme podjął się misji z ramienia ONZ i został arbitrem w sporze irańsko-irackim. Sukcesów było niewiele, jednak nie ucierpiała na tym reputacja Palmego w kraju i na arenie międzynarodowej, jako że jego zadanie wydawało się być od samego początku niewykonalnym.
Praca policji i śledztwo po zabójstwie Olofa Palmego okazały się totalnym fiaskiem. W noc zabójstwa wielu sztokholmskich policjantów nie zostało poinformowanych o zbrodni i kontynuowało wykonywanie swoich zwyczajnych zadań. Nawet w dwie godziny po dokonaniu morderstwa nie ogłoszono ogólnokrajowego alarmu.
2 marca jako podejrzany o popełnienie morderstwa zatrzymany został 33-latek Viktor Gunnarsson. Mężczyzna został następnie zwolniony na polecenie prokuratora generalnego KG Svenssona. Kolejne podejrzenia padło na PKK – Partię Pracujących Kurdystanu. Ten trop także okazał się fałszywym. Po roku krajowy komisarz policji Hans Holmer został zmuszony do umorzenia postępowania.
14 grudnia 1988 roku pod zarzutem popełnienia morderstwa aresztowano 44-letniego Christera Petterssona. 27 lutego 1989 roku został on uznany za winnego i skazany na karę dożywotniego pozbawienia wolności. Jednak 2 listopada tego roku Szwedzki Sąd Apelacyjny uznał go za niewinnego, ponieważ dowody były niewystarczające dla skazania za morderstwo.
Uchybień w postępowaniu było wiele. Równie wiele było w nim fałszywych tropów. Jednym z nich był choćby „trop policyjny” – teoria, że za zabójstwem Palmego stoi jeden z, mających prawicowe, ekstremistyczne poglądy polityczne, funkcjonariuszy policji. Rząd i parlament trzy razy wszczynały postępowania w celu wyjaśnienia ewentualnego uwikłania funkcjonariuszy policji i prokuratury w zabójstwo Palmego. Jednak jak dotychczas nikt nie został osądzony za tę zbrodnie. Być może morderca nadal żyje w kraju.
Centralna pozycja Olofa Palmego w szwedzkiej polityce przez ponad 15 lat oraz dramatyczny i tragiczny koniec jego życia sprawiły, że jego osoba oraz reprezentowane przez niego wartości socjaldemokratyczne stały się popularnym tematem dyskusji. Palme przede wszystkim przeprowadził szwedzką politykę zagraniczną od upadku do tryumfu, między innymi przez takie działania jak walka na rzecz poprawy losu czarnoskórych mieszkańców RPA. Politykę krajową zbudował natomiast na zdobyczach swego poprzednika – Tage Erlandera. Olof Palme na zawsze będzie pamiętany za to, że był świetnym mówcą oraz za wszystkie poświęcenia, które czynił na rzecz poprawy sytuacji ludzi słabszych na całym świecie.
Magnus Johansson
Paulin Ihrskog
tłumaczenie: Bartłomiej Kacper Przybylski
Tekst pochodzi ze strony internetowej http://www.utb.boras.se.
