Warszawa - Konferencja naukowa "Od totalitaryzmu do demokracji..."

W dniach 18-20 listopada w Pałacu Staszica w Warszawie (na zdjęciu) odbyła się międzynarodowa konferencja naukowa pt. "From The Totalitarianism Towards Democracy in Central-Eastern Europe. Contributions of Political Psychology to Understanding of Transformation Process in the Region" ("Od totalitaryzmu do demokracji w Europie Centralno-Wschodniej. Wkład psychologii politycznej do rozumienia procesu transformacji w regionie"). Zorganizowana została przez Instytut Psychologii Polskiej Akademii Nauk we współpracy z Instytutem Filozofii i Socjologii PAN, Instytutem Ekonomii PAN i Instytutem Nauk Prawnych PAN, a sponsorowana przez International Society of Political Psychology (ISPP, Międzynarodowe Towarzystwo Psychologii Politycznej).

Czynny udział wzięło około stu naukowców, głównie psychologów, socjologów i politologów, z Białorusi, Bułgarii, Czech, Litwy, Niemiec, Norwegii, Polski, Rumunii, Stanów Zjednoczonych, Ukrainy i Węgier. W ponad pięćdziesięciu wystąpieniach w sesjach równoległych przedstawiali głównie wyniki badań empirycznych. Piętnaście sesji obejmowało obszary tematyczne, sygnalizowane przez takie hasła jak: polski wyborca, radzenie sobie ze zmianą społeczną w Polsce i w Niemczech, przejście od komunizmu do demokracji, przekonania i aktywność polityczna w zmieniającym się społeczeństwie, transformacja ról płciowych, procesy społeczne i poznanie, antysemityzm w Europie Centralnej i Środkowej po transformacji, nierówności społeczne a satysfakcja z życia, kapitał społeczny i kulturowy, strategie radzenia sobie w społeczeństwach przechodzących transformację, spostrzeganie systemu i polityki, tożsamość społeczna i relacje międzygrupowe, moralność a polityka.

Wygłoszono także cztery wykłady plenarne. Otwierające konferencję wystąpienie nosiło tytuł "Sacralization of Politics and Democracy" ("Sakralizacja polityki i demokracji"). Prof. Janusz Reykowski (Instytut Psychologii PAN, SWPS, były prezes ISPP) powiedział w nim między innymi, że demokracja nie polega tylko wyborach, ale na szukaniu konsensusu i ustalaniu wspólnych stanowisk. Uświęcone wartości to te, które są przedstawiane jako absolutne, obiektywne i nie podlegające dyskusji czy negocjacji. Uzasadniając, dlaczego uznaje je za niebezpieczne, Reykowski odwołał się do konfrontacyjnego sposobu rozwiązywania konfliktów oraz niskiej złożoności poznawczej, jako efektu silnych emocji, które zazwyczaj uruchamiane są przez obronę uświęconych wartości. Podał też przykład Powstania Warszawskiego jako realizacji myślenia w kategoriach uświęconych wartości, które doprowadziło do setek tysięcy ofiar.

Drugiego dnia konferencji odbyły się dwa wykłady plenarne. Prof. Sam McFarland (Western Kentucky University, prezes ISPP) mówił na temat "Identification with All Humanity as Moral Concept and Psychological Construct" ("Identyfikacja z całą ludzkością jako pojęcie moralne i konstrukt psychologiczny"). Przedstawił dane, z których wynikało, że jedynie mniej niż 15 procent identyfikuje się bardziej z całą ludzkością niż z lokalną społecznością i narodem. Zaprezentował metodę badania identyfikacji z całą ludzkością, w tym dane dotyczące jej walidacji: związki z globalistycznym-nacjonalistycznym postrzeganiem celów polityki zagranicznej, stosunkiem do przestrzegania praw człowieka, wiedzą i zainteresowaniem wiadomościami ze świata (a więc spoza USA). Z zaprezentowanych przez niego wyników badań wynikało, że utożsamianie się z całą ludzkością w większym stopniu cechuje działaczy organizacji charytatywnych takich jak Human Rights Watch czy Church World Service. Wszystko to wskazuje na użyteczność proponowanego konstruktu.

Tego samego dnia po południu Kanadyjczyk mieszkający i pracujący w USA prof. Shawn W. Rosenberg (University of California, Irvine) wygłosił wykład nt. "The Democratic Governance of Incompetent Citizens" ("Demokratyczne rządy niekompetentnych obywateli"). Wychodząc od definicji obywatela i cytując Johna Rawlsa i Andrew Lippmana, zarysował pesymistyczny obraz współczesnego społeczeństwa amerykańskiego, w którym ludzie nie mają wiedzy o polityce i poszczególnych tematach z nią związanych, a także nie rozumieją polityki w spójny sposób. Na przykład jedynie 2,5 procent korzysta z wiedzy o ideologicznych podziałach (określeń "konserwatywny" i "liberalny") podejmując decyzje wyborcze. Rosenberg przedstawił kilka politologicznych i psychologicznych taksonomii, w tym swoje klasyfikacje rodzajów myślenia politycznego. Postulował też ponowne przemyślenie tego, w jaki sposób zorganizowane są instytucje demokratyczne i jakie cele realizują.

W trzecim dniu obrad prof. Paweł Boski (Instytut Psychologii PAN, członek władz International Association of Cross-Cultural Psychology, członek komitetu redakcyjnego "The Journal of Cross-Cultural Psychology") wygłosił wykład nt. "Central-Eastern Europe on Culture's Psychological Dimensions: Stability and Change in Postcommunist Region" ("Europa Centralno-Wschodnia na psychologicznych wymiarach kultury: stabilność I zmiana w regionie postkomunistycznym"). Po wprowadzeniu historycznym autor przedstawił obszerne dane porównawcze dotyczące między innymi gospodarki, jakości i długości życia oraz przyczyn śmierci, w 20 krajach Europy Zachodniej i 10 krajach "postkomunistycznych". Przedstawiając dane z kilku bardzo obszernych badań (GLOBE, Schwartz Value Project, Big Five Personality Project, Subjective Well-Being Project) Boski zwrócił uwagę, że im bardziej na północ i na zachód - tym bardziej rośnie jakość życia. Powiedział także, że Polska i Rosja są blisko na psychologicznych wymiarach kultury. Analizując związki między zmiennymi wskazał, że zamożność i jakość życia pozwalają przewidywać autonomię, efektywność jest predykatorem dojrzałości społecznej, zaś obywatele państw postkomunistycznych deklarują niższą jakość życia niż wynikałoby to z poziomu ich zamożności. Wyraził też pesymistyczną opinię na temat przyszłości krajów "postkomunistycznych".

W konferencji wzięło udział wielu czołowych polskich psychologów społecznych, a wśród nich między innymi: Michał Bilewicz, Janusz Grzelak, Urszula Jakubowska, Mirosław Kofta, Krzysztof Korzeniowski, Anna Kwiatkowska, Maria Lewicka, Janusz Reykowski, Krystyna Skarżyńska i Bogdan Wojciszke.

Relacjonowane wydarzenie naukowe wyróżniało się bardzo wysokim poziomem merytorycznym, zarówno wystąpień, jak i dyskusji. Te drugie dzięki dobremu zaplanowaniu czasu przez organizatorów i sprawnemu prowadzeniu sesji przez ich przewodniczących miały szansę być interesujące i ożywione, z czego skwapliwie skorzystały.

Jarosław Klebaniuk

Dawid Kański: Komentarz do wyborów prezydenckich w USA

Xavier Woliński: Baśń o „sprawczości”

Aleksander Radomski: Goździki, które zasiały zmiany

Bartłomiej Zindulski: Lewicowa alternatywa Sahry Wagenknecht

Witold Sawicki: Walka z nowotworem, na osobistym przykładzie

Michał Peno: Praxis po hiszpańsku

Warszawa: Konferencja naukowa "Od totalitaryzmu do demokracji..."

lewica.pl w telefonie

23 listopada: