Warszawa - Prezentacja Raportu Social Watch 2010

21 lutego w Klubie Krytyki Politycznej "Nowy Wspaniały Świat" miała miejsce promocja Raportu Social Watch 2010 "Ubóstwo i wykluczenie społeczne". Spotkanie poprowadziła Katarzyna Szymielewicz, związana z Fundacją Panoptykon, a w dyskusji nad publikacją udział wzięli: dr hab. Ryszard Szarfenberg, pracownik Instytutu Polityki Społecznej oraz członek Polskiego Komitetu Europejskiej Sieci Przeciwdziałania Ubóstwu (EAPN PL), dr Monika Zima, prawniczka KPH, związana także z Polskim Towarzystwem Prawa Antydyskryminacyjnego oraz Cezary Miżejewski, również reprezentujący EAPN PL oraz Konfederację Pracy.

Na wstępie paneliści podjęli zagadnienie związku pomiędzy ubóstwem a wykluczeniem społecznym, jak i powiązanymi wątkami w postaci nierówności i dyskryminacji. W obecnych warunkach wykluczenie społeczne wydaje się najbardziej adekwatnym pojęciem, opisującym sytuację osób borykających się z problemem ubóstwa oraz jego konsekwencjami. W krajach Globalnej Północy, ekonomiczny wymiar niedostatku nie jest jedynym i najbardziej dotkliwym, skala nędzy przyjmuje inne wartości. Stąd zaangażowanie pojęcia społecznej ekskluzji, obejmującego nie tylko deprywację materialną, ale wszelkie inne formy marginalizacji z nim powiązane - ograniczony dostęp do dóbr i usług, gwarantowanych przez powszechne ustawodawstwo. Jest to istotna decyzja, albowiem od sposobu ujęcia tematu zależą ramy polityki państwa. Zawężanie problemu do ubóstwa ogranicza ją praktycznie tylko do polityki socjalnej (to jest wsparcia doraźnego, gwarantującego materialne przeżycie).

Paneliści poproszeni zostali o zidentyfikowanie głównych problemów, z jakimi boryka się polskie społeczeństwo w kontekście kwestii ubóstwa. Ryszard Szarfenberg wskazał na zaległości związane z waloryzowaniem świadczeń socjalnych dla osób najuboższych. Progi dochodowe nie zostały urealnione o wskaźnik inflacji, której stopa wynosi aktualnie 3,8 proc. W przeciągu ostatnich dwóch lat wartość realna świadczeń dla najuboższych (uzależnionych od kryterium dochodowego bliskiego minimum egzystencji) spadła. Zdaniem Szarfenberga, deprywacja materialna jest najwłaściwszym wskaźnikiem sytuacji ubogich, albowiem takie kategorie jak wykształcenie i praca przestały chronić przed biedą. Monika Zima wskazała natomiast na aspekt instytucjonalny. Jej zdaniem, dostęp do instrumentów orzecznictwa i konsultacyjnych jest poważne utrudniony. Z drugiej strony, problem tkwi w samym systemie prawnym, który ma wykluczający charakter. Brakuje jednoznacznych i konkretnych przepisów antydyskrymiancyjnych (jedynie Kodeks Pracy porządkuje te kwestie w obszarze zatrudnienia), a przyjęta niedawno ustawa o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania jest wadliwym aktem prawnym, nie dotykającym sedna problemu. Cezary Miżejewski natomiast wskazał na geograficzny charakter wykluczenia społecznego, dotykającego regiony o szczególnej specyfice - obszary byłych PGRów, "złe dzielnice" polskich miast. Gettoizacja i izolacja przestrzenna osób ubogich stały się podstawową strategią walki z biedą. Zapytani o przyczyny takiego stanu rzeczy, współautorzy raportu wskazywali na brak długofalowej, spójnej, i konsekwentnej polityki zarówno na poziomie państwa, jak regionów i miast. Między skutkami i przyczynami wykluczenia społecznego zachodzi sprzężenie zwrotne. Błędne koło ubóstwa, dyskryminacji, materialnej deprywacji i zamkniętych socjalnych gett powoduje, że osoby wykluczone nie są w stanie samodzielnie przezwyciężyć trudności, jakie je dotknęły, a brak strategii i politycznej woli pozbawia je szans na poprawę ich sytuacji.

Prezentację zamknęło pytanie o rekomendacje panelistów wobec wyników zawartych w raporcie. Ryszard Szarfenberg zaapelował przede wszystkim o zaprzestanie oszczędzania na najbiedniejszych, poprzez zwaloryzowanie ich świadczeń. Zaproponował także ratyfikację zmienionej Europejskiej Karty Społecznej, gwarantującej ochronę przed ubóstwem oraz prawo do mieszkania. Monika Zima zwróciła uwagę na pilną konieczność powołania instytucji zajmującej się implementacją prawa antydyskryminacyjnego, jak i większej przejrzystości działań sprawozdawczych polskich władz. Jej zdaniem, kompetencje posłów podejmujących problematykę wykluczenia społecznego i dyskryminacji są niewystarczające, a instytucja konsultacji społecznych jest nieskuteczna i lekceważona w procesach legislacyjnych. Cezary Miżejewski zaapelował natomiast o samoorganizowanie się, w ruchach społecznych widząc nadzieję dla poprawy sytuacji w Polsce.

Jako podsumowanie spotkania zaprezentowany został film Strajk matek, będący reportażem o warunkach życia młodych kobiet w Wałbrzychu i taktykach ich oporu (Produkcja SzumTV i Think Tank Feministyczny). Film dostępny jest online - można go obejrzeć na stronie FemTanku.

P.S. Zgodnie z danymi GUS, w 2009 roku poniżej granicy minimum egzystencjalnego żyło w Polsce około 5 proc. obywateli. Głębokiej deprywacji materialnej doświadczało 15,3 proc., a ubóstwa relatywnego 17,3 proc. Poniżej minimum socjalnego żyło natomiast 42,9 proc. W Polsce najbardziej zagrożone ubóstwem są dzieci - aż 1/5 z nich, co jest jednym z najgorszych wyników pośród państw Unii Europejskiej.

List Otwarty w sprawie Zrewidowanej Europejskiej Karty Społecznej

Maria Skóra

Aleksander Radomski: Goździki, które zasiały zmiany

Bartłomiej Zindulski: Lewicowa alternatywa Sahry Wagenknecht

Witold Sawicki: Walka z nowotworem, na osobistym przykładzie

Michał Peno: Praxis po hiszpańsku

Łukasz Ostrowski: Ekologia dobrobytu jedyną odpowiedzią na kryzys

Przemysław Wielgosz: Jednookie dziennikarstwo

Warszawa: Prezentacja Raportu Social Watch 2010

lewica.pl w telefonie

25 października: