No więc Razem teraz faktycznie jest już osobno. Połowa parlamentarzystek wyszła z partii. Oświadczenie w tej sprawie opublikowała Magdalena...
Na początku lat 60. Portugalia była ostatnim z wielkich kolonialnych imperiów, które opierało się falom dekolonizacji, a jej imperium obejmowało...
W niedzielę 22 września odbyły się wybory do parlamentu (landtagu) w niemieckim kraju związkowym Brandenburgia. Są to trzecie wybory do landtagów w...
Adolfo Sánchez Vázquez o moralności i polityce
Jak się powiada Adolfo Sánchez Vázquez, hiszpański filozof zesłany po wojnie domowej do Meksyku,...
Słuchając wypowiedzi polskich polityków, można odnieść wrażenie, że zielona transformacja będzie sprawiedliwa tylko wtedy, gdy będzie powolna....
Adam Jaśkow: Skąd znowu ten Brecht
Piotr Sadzik: Odebranie prawicy monopolu na śmiech to kwestia życia i śmierci
Dorota Jagoda Michalska: Władysław Hasior - dekolonializm, nowoczesność, historia
Jacenty Dędek: Miasto na miarę człowieka
Tomasz S. Markiewka: Nierówności po polsku - liczby już znamy, teraz przemówmy do wyo
Paweł Jędral: Diuna jak Palestyna
Agnieszka Wiśniewska: Kos. Bohater z podręcznika, który został ziomkiem
Galopujący Major: "1670" - serial, który może odmienić polską telewizję
W ostatnich latach do naszego kraju przyjeżdżali przede wszystkim uchodźcy z Czeczenii. Zdarzali się także przybysze z niektórych państw afrykańskich i azjatyckich... Gruzinów bywało niewielu. W latach 2000-2008 do Urzędu ds. Uchodźców wpłynęło mniej niż 400 wniosków obywateli Gruzji o nadanie statusu uchodźcy. Podobnie było na początku 2009 r. Aż nagle w czerwcu u naszych granic pojawiło się ich ponad 800. Z każdym tygodniem przybywają setki nowych, a końca migracji nie widać.
Co takiego mogło się wydarzyć z początkiem lata, że tysiące osób uznało za konieczne postawić wszystko na jedną kartę i szukać szczęścia w Polsce?
Waldemar Mikołajczyk z ośrodka w podwarszawskim Dębaku nie potrafi na to odpowiedzieć. - Spodziewaliśmy się fali gruzińskich uchodźców przed rokiem, w czasie wojny w Osetii i tuż po niej. Wtedy jednak liczba przyjeżdżających do nas Gruzinów wzrosła najwyżej o 10%. Próbujemy zrozumieć, co takiego wydarzyło się w ostatnim czasie, ale z rozmów z nimi niewiele wynika.
Faktem jest, że od 9 kwietnia do 24 lipca br. trwały w Gruzji protesty przeciwko prezydentowi. Micheil Saakaszwili, tak bardzo zaprzyjaźniony z prezydentem Kaczyńskim, nie jest ulubieńcem sporej części swojego narodu. Protestujący domagali się jego ustąpienia, zarzucając mu doprowadzenie kraju do wojny w sierpniu 2008 r. i niespełnienie obietnic wyborczych. I choć rząd nie pacyfikował już protestów tak jak w 2007 r., gruzińskiej policji wciąż daleko do standardów demokratycznego świata. Protestujący nieraz byli traktowani brutalnie.
- Dlaczego uciekliście z Gruzji? - pytam męża Mai.
- U was demokracja - odpowiada. - A w Gruzji? - Oficjalnie też, ale gorsza.
Marzenie: status uchodźcy
Aby obcokrajowiec mógł legalnie na stałe zamieszkać w Polsce, ma trzy możliwości. Pierwsza to przyjechać tu oficjalnie, legitymując się stałym źródłem dochodu i prawem do zajmowanego mieszkania (np. umową najmu). Druga - małżeństwo z obywatelem polskim. I trzecia, ta, z której skorzystali mieszkańcy ośrodków. Przybywają do Polski i już na granicy muszą złożyć wniosek o nadanie statusu uchodźcy. Tam zostają pouczeni, że od tej chwili muszą pozostać na terenie państwa polskiego aż do zakończenia postępowania. Powinni teraz dotrzeć do ośrodka recepcyjnego w Dębaku, gdzie po badaniach lekarskich otrzymają zakwaterowanie na miejscu lub zostaną skierowani do ośrodka, w którym jest miejsce.
A o to coraz trudniej. Jeszcze pół roku temu nikt nie spodziewał się takich wielkich grup. Jesienią i zimą w Dębaku pojawiało się 30-40 osób dziennie, wiosną - tyle samo docierało w ciągu tygodnia. Zamknięto dwa ośrodki, bo nie było sensu dłużej ich utrzymywać. Teraz na gwałt poszukuje się dostępnych placówek. To niełatwe, bo samorządy niechętnie godzą się przyjąć w gminie uchodźców. Mieszkańcy gminy Podkowa Leśna, gdzie znajduje się Dębak, są nieufni i sygnalizują, że nowi mieszkańcy stanowią dla nich zagrożenie. W lipcu trzech Gruzinów okradło sklep jubilerski w Białej Podlaskiej, co pewnie jeszcze bardziej rozjątrzyło niejednego z tamtejszych mieszkańców.
Odpowiedź na wniosek o status uchodźcy powinna nadejść w ciągu sześciu miesięcy. Do tego czasu zapewnia się wnioskującemu dach nad głową i wyżywienie. Jeśli otrzyma status, będzie miał niemal takie same prawa jak obywatel Polski. O to jednak nie jest łatwo. Nieco prościej jest uzyskać ochronę uzupełniającą, która w skutkach prawnych jest bardzo zbliżona. Jeśli i to się nie uda, pozostaje starać się o pobyt tolerowany, inaczej przybysza czeka wydalenie.
Logistyka
Gruzini sprawili, że pracownicy ośrodków musieli nieco przeorganizować ośrodki. Brakuje tłumaczy z gruzińskiego, to jednak najmniejszy problem, bo większość nowo przybyłych mówi choć trochę po rosyjsku. A jeśli nawet trafi się osoba, która nie powie w tym języku ani słowa, pomoże jej rodzina, przyjaciele.
Zdarzają się trudności ze strategicznym rozlokowaniem uchodźców.
Poszczególne ludy Kaukazu nie pałają do siebie miłością. Dlatego umieszczanie Czeczenów i Gruzinów w jednym budynku grozi konfliktami. Czeczeni - muzułmanie - są zgorszeni widokiem odkrytych ramion i nóg gruzińskich kobiet i tym, że Gruzini proszą, by w ich posiłkach pojawiała się też wieprzowina. Zdarzają się utarczki.
Wśród przybywających najwięcej jest młodych mężczyzn i małżeństw z dziećmi. Do tej pory stosowano zasadę umieszczania rodzin oddzielnie. W przypadku Czeczenów były to zwykle rodziny wielodzietne, więc jeden pokój zajmowało przynajmniej sześć osób. Wśród Gruzinów dominuje model 2+1, 2+2. W rezultacie ta sama liczba mieszkańców zajmuje więcej pomieszczeń.
Prześladowani czy nie?
Droga do Polski prowadzi przez Mińsk. Tam lądują samoloty z Tbilisi. Później trzeba się przesiąść do pociągu i dojechać do Terespola. A później pozostaje czekać na lepsze życie. Fala migracji prędko się nie skończy. Już teraz na kilka najbliższych tygodni zajęte są niemal wszystkie miejsca w samolotach ze stolicy Gruzji do Mińska.
- Dlaczego przyjechałaś do Polski? - pytam Maję. - Chcę wykształcić dzieci, zdobyć pracę. - A kto wy po profesji? - Domachaziajka. Do tej pory siedziała w domu, gotując i opiekując się dziećmi. Co może robić w Polsce, tego jeszcze nie wie.
I nie wiadomo, czy w ogóle się dowie. Już teraz widać, że wielu osobom z Gruzji odmawia się przyznania statusu uchodźcy. Zgodnie z międzynarodowymi ustaleniami, za uchodźcę może zostać uznana osoba, która na skutek uzasadnionej obawy przed prześladowaniem w kraju pochodzenia z powodu rasy, religii, narodowości, przekonań politycznych lub przynależności do określonej grupy społecznej nie może lub nie chce korzystać z ochrony tego kraju.
Maja i jej rodzina, jak 80-90% nowo przybyłych obywateli Gruzji, to etniczni Kurdowie wyznający jezydyzm. Religia ta jest konglomeratem wierzeń chrześcijańskich, muzułmańskich, pogańskich i judaizmu. Jej wyznawcy w zamieszkiwanych krajach tworzą rodzaj kasty, ponieważ stanowią społeczność bardzo zamkniętą: jezydem, czyli "kłaniającym się słońcu", jak o sobie mówią, nie można się stać, można się nim tylko urodzić. W Gruzji jezydzi zajmują najniższe szczeble drabiny społecznej.
We wnioskach o nadanie statusu uchodźcy jako powód podają zatem prześladowania religijne. Z przeprowadzonych dotychczas wywiadów wynika jednak, że dotyczą one przede wszystkim kwestii ekonomicznych: trudnej im dostać pracę i zdobyć mieszkanie. A to za mało, aby zostać uznanym za uchodźcę.
To jednak nie wszystko - jezydzi często są utożsamiani z opozycją polityczną, w związku z czym spotykają ich represje. Podobnie twierdzą też przybywający tu mniej licznie etniczni Gruzini, wspominając swój udział w protestach przeciw prezydentowi.
Zostać w Polsce?
Większość z tych, którzy zjawiali się w kraju na początku nowej fali, nigdy nie docierała do Dębaka. Oznacza to, że najprawdopodobniej udało się im przedostać z Polski do Niemiec lub przez Czechy do Austrii. Jeśli jednak zostaną zatrzymani w którymś z krajów UE, muszą wrócić tam, gdzie wszczęte zostało postępowanie w sprawie nadania statusu uchodźcy, czyli do Polski. Tak stało się np. z siedmioma Gruzinami zatrzymanymi 12 sierpnia na czesko-austriackiej granicy.
Teraz jest inaczej. Do Dębaka zgłasza się przeszło dwie trzecie spośród tych, którzy składali wnioski na granicy. Nowi mieszkańcy ośrodków chcą korzystać z możliwości nauki polskiego.
- Lekcje nie są obowiązkowe, wśród uchodźców czeczeńskich korzystały z nich właściwie tylko dzieci - mówi Ewa Piechota, rzeczniczka Urzędu ds. Cudzoziemców. - Gruzini od razu zapisują się na kursy.
To może sugerować, że chcą zostać w Polsce na dłużej i nie traktują naszego kraju jako przystanku w drodze do innych państw Unii. To tu chcą szukać szczęścia.
- Wielu z nich przyjechało bez żadnych bagaży - mówi rzeczniczka. - Wygląda na to, że sprzedali cały dobytek, byle tylko dostać się do Polski.
Jednak większość obywateli Gruzji nie będzie mogła w Polsce pozostać na stałe. Wrócą do siebie? Jeśli tak, dobrze byłoby maksymalnie skrócić czas ich oczekiwania w ośrodkach. Aby szybko rozwiązać problem, przeorganizowano pracę Departamentu Postępowań Uchodźczych. - Zwykle osoby ubiegające się o nadanie statusu uchodźcy muszą przyjechać w określonym terminie na rozmowę z przedstawicielami urzędu - mówi Ewa Piechota. - Ale ponieważ jest ich tak wielu, wysyłamy pracowników do ośrodków, gdzie przebywają wnioskujący.
Mimo to już zaczęły się problemy - od 13 sierpnia trwa protest mężczyzn z ośrodka w Białej Podlaskiej. To ośrodek zamknięty, gdzie przebywają m.in. osoby zatrzymane przy nielegalnym przekraczaniu granicy. 22 osoby zabarykadowały się w budynku, odmówiły też przyjmowania posiłków (nie wiadomo jednak, czy oznaczało to głodówkę, mogły bowiem mieć ze sobą zapasy jedzenia). Kilku już przerwało protest, w piątkowy wieczór kontynuowało go jeszcze 13 Gruzinów. Twierdzili, że formalności są zbyt długie i skomplikowane. Niektórzy już otrzymali decyzje negatywne, z którymi nie chcieli się pogodzić.
Co dalej?
Sytuacja w Gruzji wciąż jest napięta. Jej obywatele nie mają poczucia bezpieczeństwa, skoro decydują się postawić wszystko na jedną kartę. Deklarowana przez polskie władze ogromna polsko-gruzińska przyjaźń pozwoliła im myśleć, że Polska przyjmie ich z otwartymi ramionami. Przepisy międzynarodowe są jednak proste, a warunki przyznania statusu uchodźcy - jasno określone. Wciąż jest za wcześnie, aby powiedzieć, jakie skutki będzie miała nowa migracja. Kadencja Saakaszwilego kończy się w 2013 r., do tego czasu kraj czeka zapewne wiele protestów, a i sytuacja międzynarodowa szybko się nie unormuje. I nikt nie przewidzi, ilu jeszcze Gruzinów może się pojawić u naszych granic.
Agata Grabau
Tekst ukazał się w tygodniku "Przegląd".
