No więc Razem teraz faktycznie jest już osobno. Połowa parlamentarzystek wyszła z partii. Oświadczenie w tej sprawie opublikowała Magdalena...
Na początku lat 60. Portugalia była ostatnim z wielkich kolonialnych imperiów, które opierało się falom dekolonizacji, a jej imperium obejmowało...
W niedzielę 22 września odbyły się wybory do parlamentu (landtagu) w niemieckim kraju związkowym Brandenburgia. Są to trzecie wybory do landtagów w...
Adolfo Sánchez Vázquez o moralności i polityce
Jak się powiada Adolfo Sánchez Vázquez, hiszpański filozof zesłany po wojnie domowej do Meksyku,...
Adam Jaśkow: Skąd znowu ten Brecht
Piotr Sadzik: Odebranie prawicy monopolu na śmiech to kwestia życia i śmierci
Dorota Jagoda Michalska: Władysław Hasior - dekolonializm, nowoczesność, historia
Jacenty Dędek: Miasto na miarę człowieka
Tomasz S. Markiewka: Nierówności po polsku - liczby już znamy, teraz przemówmy do wyo
Paweł Jędral: Diuna jak Palestyna
Agnieszka Wiśniewska: Kos. Bohater z podręcznika, który został ziomkiem
Galopujący Major: "1670" - serial, który może odmienić polską telewizję
Niektórzy mogą odbierać określenie profesora ekonomii, byłego ministra finansów i obecnego premiera Polski - Marka Belki, mianem zbrodniarza wojennego jako niestosowne w najlepszym, a niezgodne z prawem w najgorszym wypadku, w każdym bądź razie zniesławiające Polskę. Jednakże biorąc pod uwagę rolę Marka Belki w przekształceniach gospodarki irackiej po wojnie, nazwanie go zbrodniarzem wojennym nie budzi wątpliwości. Jako dyrektor ds. polityki gospodarczej w Tymczasowych Władzach Koalicyjnych od listopada 2003 roku do czerwca 2004 roku, Belka prowadził działania, które łamały prawa Irakijczyków oraz Konwencje Haskie i Genewskie odnoszące się do praw i odpowiedzialności okupanta, a które muszą być przestrzegane przez funkcjonariuszy krajów okupujących - od żołnierzy w terenie, do generałów w ich bazach i biurach, urzędników administracji, doradców, menedżerów i dyrektorów - bowiem ich sygnatariuszami są między innymi Stany Zjednoczone i Wielka Brytania.
Rozporządzenia przeciw prawu
Tymczasowe Władze Koalicyjne (CPA) były pierwszą okupacyjną strukturą rządzącą, która utorowała drogę do przygotowania prywatyzacji kluczowych "klejnotów" Iraku. Pod rządami CPA wydano sto rozporządzeń regulujących m.in. system gospodarczy Iraku, w którym sprawował władzę były agent CIA - Paul Bremer III. Głośne Rozporządzenie numer 39, uchwalone 20 września 2003 roku, zlikwidowało zakaz inwestycji zagranicznych w Iraku, pozwalając cudzoziemcom na nabywanie własności we wszystkich sektorach gospodarki za wyjątkiem sektora bogactw naturalnych. Ponad 200 państwowych spółek, włączając energetykę, telekomunikację i farmaceutykę, zostało sprywatyzowanych, a najwyższa iracka stawka podatkowa została obcięta z 45 proc. do jednolitej - 15-procentowej. Późniejsze rozporządzenia dotyczące: strategii podatkowej, liberalizacji handlu, zarządzania finansowego i długu publicznego, były także napisane i zatwierdzone przez Bremera i CPA między czerwcem 2003 roku a czerwcem 2004. Rozporządzenie numer 100 o Przejściu Praw, Regulacji, Rozkazów i Rozporządzeń Wydanych przez CPA utrwala wolnorynkową strukturę przez włączenie wszystkich aktów wydanych przez CPA do Prawa Administracyjnego dla Państwa Irackiego na Okres Przejściowy. CPA oficjalnie zostają rozwiązane, choć ramy prawne, struktury organizacyjne i instytucjonalne, zaprojektowane do ochrony gospodarki wolnorynkowej opartej na "hurtowej" prywatyzacji, ostały się, a nawet zostały umocnione w wyniku działalności kolejnych, trzymanych na pasku Waszyngtonu, Rad Rządzących.
Regulacje z Hagi i Konwencje Genewskie mają na celu nie tylko ochronę ludności cywilnej w czasie konfliktu zbrojnego, ale także zasobów naturalnych, w celu zabezpieczenia przyszłości populacji i jej prawa do decydowania o swojej ekonomicznej przyszłości. Regulacje Haskie z 1907 i Konwencje Genewskie z 1949 roku stanowią jasno, że grabież jest zakazana, a okupowanie kraju powinno być rozumiane wyłącznie jako administrowanie i użytkowanie publicznych budynków, nieruchomości, lasów i gruntów rolnych. Okupacyjna administracja musi stosować się do zasad tzw. poprawnego użytkowania, które przewidują, że "substancja rzeczy" nie może być zmieniana. W pojęciu tym mieści się właśnie zakaz dokonywania zmian strukturalnych w zasobach publicznych okupowanych państw. Jak pisze Naomi Klein w swoim, opublikowanym w grudniu 2003 roku w "Guardianie", artykule "Irak nie jest na sprzedaż Ameryce": "Jeśli wynajmujesz mieszkanie, możesz zjeść jedzenie, które jest w lodówce, ale nie możesz tego mieszkania sprzedać albo zamienić go na własnościowe. A Paul Bremer właśnie tak się zachowuje: co może bowiem bardziej przekształcać "substancję" publicznych zasobów, jeśli nie uczynienie ich prywatnymi?". CPA były świadome bezprawności poleceń Bremera, o czym świadczy chociażby notatka brytyjskiego Ministra Sprawiedliwości i Prokuratora Generalnego - Lorda Petera Goldsmitha, która dostała się w ręce brytyjskich mediów w 2003 roku. Goldsmith pisał w niej premierowi Blair’owi, że w jego ocenie "wdrożenie dogłębnych, strukturalnych reform gospodarczych, nie będzie autoryzowane przez prawo międzynarodowe" oraz że "do zatwierdzenia przeprowadzanych reform gospodarczych, restrukturyzacji Iraku i jego rządu potrzebne są dalsze rezolucje Rady Bezpieczeństwa ONZ".
Co ma jednak z tym wszystkim wspólnego Marek Belka? Przyjrzyjmy się jak wyglądał proces przygotowania gruntu pod grabież Iraku...
Sprawdzony liberał
Marek Belka został wybrany na kluczowe stanowisko w amerykańsko-brytyjskim aparacie okupacyjnym, ponieważ był znanym analitykiem finansowym, doradcą i adwokatem doktryny neoliberalno-wolnorynkowej. Belka pracował w JP Morgan w Europie Centralnej w 2002 roku i był członkiem Rady Dyrektorów w Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności, instytucie promującym wolnorynkową teorię i praktykę, który powstał na bazie Polsko-Amerykańskiego Funduszu Przedsiębiorczości (PAEF).
Fundusz powstał z kolei na bazie zapisów Aktu Wsparcia dla Demokracji Środkowoeuropejskich (SEED) przyjętego przez amerykański Kongres w 1989 roku. SEED oznaczał zielone światło dla wolnorynkowej terapii szokowej w Polsce, narzuconego przez USA programu dostosowania strukturalnego. Celem SEED było promowanie rozwoju systemu wolnorynkowego, który miał charakteryzować się:
a) prywatyzacją podmiotów gospodarczych,
b) ustanowienie pełnych praw do przejmowania i zachowania własności prywatnej, włączając w to ziemię i dochody z relacji kontraktowych (contractual relations),
c) uproszczeniem regulacji kontrolnych w stosunku do zakładania i działania firm,
d) zniesieniem kontroli nad poziomem płac i cen,
e) usunięciem ograniczeń handlowych, zarówno w eksporcie, jak i imporcie,
f) liberalizacją inwestycji i lokat kapitałowych, włączając w to prawo do wyprowadzania z kraju zysków przez zagranicznych inwestorów,
g) polityką podatkową pobudzającą do działalności gospodarczej i inwestycji,
h) ustanowieniem prawa do posiadania i działania prywatnych banków i innych firm obsługujących sektor finansowy, jak również nieograniczonego dostęp do prywatnych źródeł kredytu,
i) dostępem do rynku akcji, obligacji i innych instrumentów finansowych pozwalających osobom fizycznym na inwestycje w sektor prywatny.
Aby ułatwić Polsce przejście państwa od gospodarki centralnie sterowanej do wolnorynkowej, podobnie jak później Irakowi, zagraniczne długi zostały zredukowane przez Klub Paryski, skupiający państwa-kredytodawców - aż o 50 proc. w 1991 roku. W tym samym roku Waszyngton anulował 2,5 miliarda polskiego długu, aby nagrodzić kraj za poparcie dla Stanów Zjednoczony podczas wojny w Zatoce Perskiej w latach 1990-91. W 1994 roku 2699 przedsiębiorstw państwowych, czyli 33 proc. wszystkich przedsiębiorstw, zostało sprywatyzowanych, a 225 zlikwidowano na mocy nowego polskiego prawa o ogłoszeniu bankructwa. Kolejne 940 przeznaczono do zamknięcia.
Nie ma nic dziwnego w tym, że Paul Bremer ogłosił właśnie Polskę modelem rozwoju gospodarczego dla Iraku, modelem totalnego sprywatyzowania gospodarki z korzyścią tylko dla zagranicznych inwestorów. - Oni robią w Iraku to, co w Polsce 15 lat temu. To jest identyczny proces, z wyjątkiem tego, że to, co zrobili u nas odbyło się bez broni i bez wojny - stwierdził Andrzej Chwiluk, lider Związku Zawodowego Górników w Polsce.
W latach 1997-2001 Belka był doradcą i konsultantem Banku Światowego oraz podległej mu Międzynarodowej Korporacji Finansowej (IFC). IFC zajmuje się prywatnymi inwestycjami Banku Światowego, finansuje prywatne korporacje w formie sprzedaży akcji, udzielania pożyczek, kredytów i finansowania strukturalnego. IFC również doradza, szkoli i zapewnia pomoc techniczną rządom i sektorowi prywatnemu we wdrażaniu programów prywatyzacyjnych w sektorze usług i zasobów na całym świecie.
Wszystko to, wspólnie z działaniami Belki jako ministra finansów i wicepremiera, kiedy to wzmożono realizację planu Balcerowicza, stanowiło odpowiednie przygotowanie dla objęcia de facto roli ministra finansów Iraku.
Jak okraść Irakijczyków?
W czerwcu 2003 roku gubernator Iraku Bremer powołał Radę ds. Koordynacji Międzynarodowej (CIC). Rola CIC polegała na koordynowaniu działań między donatorami, Bankiem Światowym, Międzynarodowym Funduszem Walutowym i Organizacją Narodów Zjednoczonych. Belka został mianowany na jej prezesa. Ambasada RP w Waszyngtonie opisywała zadania Belki jako: "kontrola funduszy przeznaczonych na odbudowę Iraku, koordynacja dostarczania pomocy humanitarnej i nadzorowanie innych działań zmierzających do odbudowy kraju". Była to jednak pierwsza instytucja, która nadzorowała tworzenie struktur i środków nacisku potrzebnych do rozpoczęcia prywatyzacji.
22 sierpnia Bremer mianuje "ambasadora" Belkę Nowym Dyrektorem Polityki Gospodarczej w Iraku. O poprzednim doradcy - Peterze McPhearsonie, byłym administratorze USAID Bremer powiedział: - To on położył kamienie węgielne, które pomogą zbudować lepszą przyszłość w Iraku.
Te "kamienie węgielne" obejmują także Rozporządzenie numer 39. Ale to jednak Belka był tym, który skonsolidował owe fundamenty, budując na nich konkretne mechanizmy i instytucje.
Tydzień później JP Morgan (były pracodawca Belki) i Chase wygrywają kontrakt dotyczący kontroli nad nowopowstałym Bankiem Handlowym Iraku (TBI). W Radzie Dyrektorów JP Morgan i Chase zasiadają Riley P. Bechtel, prezes i główny dyrektor Bechtel Group, która wygrała kontakty na blisko 2 miliardy dolarów, i Lee R. Raymond, przewodniczący Rady Exxon Mobil Corporation. Raport Centrum na rzecz Integralności Publicznej z października 2003 roku stanowi, że TBI będzie: "potwierdzać listy kredytowe w celu ułatwienia importu żywności, urządzeń elektrycznych, maszyn przeznaczonych do rafinacji ropy naftowej, a następnie udzielać zezwoleń na handel ropą i maszynami ciężkimi, wartymi setki milionów dolarów, wypełniając w ten sposób efektywnie program "ropa za żywność". Milony dolarów będą przepływały przez TBI, finansując programy rozwojowe, na przykład: poręczanie zagranicznych kontraktów na prywatyzację irackiego przemysłu i gospodarki zasobami. Poręczenia dla TBI udziela Amerykańska Agencja Eksportowo-Kredytowa. Decyzje dotyczące funduszu nie są ujawniane. TBI faktycznie prywatyzuje iracki sektor bankowy. Oznacza to, że po raz pierwszy od 50 lat zagraniczne banki mają dostęp do systemu finansowego Iraku, którego głównym z aktywów są drugie co do wielkości zasoby ropy naftowej na świecie. 12 międzynarodowych banków wygrywa kontrakty na prowadzenie TBI. Jednym spośród nich jest Millenium Bank - kolejny z pracodawców Marka Belki.
W grudniu 2003 roku Bremer powołuje Iracką Strategiczną Radę Rewizyjną. Jej zadaniem ma być zatwierdzanie propozycji kolejnych projektów i kontrolowanie działalności ofiarodawczej, w tym "priorytetyzacja projektów". Jako taka Rada stała się niezwykle potężnym mechanizmem, który steruje odbudową i prywatnymi inwestycjami w Iraku. Marek Belka staje się członkiem Rady, podobnie jak iracki minister finansów Kamel Gailani, nowo mianowany minister planowania i rozwoju dr Hafedeh oraz dr Amal Shalas i Mahmoud Othman - mianowani przez Iracką Radę Rządzącą. Począwszy od grudnia CPA wydają nowe rozporządzenia w kwestiach finansowych, a opierając się na autorytecie Marka Belki konkretnie w kwestiach: strategii podatkowej, polityki liberalizacji rynku, ceł i długu publicznego. Ponadto powstają wtedy: centralne prawo bankowe, poprawki do prawa spółek z 1997 roku oraz Główna Rada Nadzoru nad Księgami Rachunkowymi. Znowu wszystko to dzieje się bez zgody demokratycznie wybranego rządu irackiego i z pogwałceniem prawa międzynarodowego.
Marek Belka jest zatem bezpośrednio odpowiedzialny za nadzorowanie, opartych na ’nielegalnych’ zaleceniach, struktur i mechanizmów związanych z prywatyzacją irackiej gospodarki. Podjął się on przewodniczenia nielegalnemu procesowi, który pogwałcił jedno z podstawowych praw ludności Iraku - prawa do decydowania o gospodarce własnego kraju. Marek Belka stał się Balcerowiczem okupowanego Iraku. Ponosi odpowiedzialność za zakucie kraju w kajdany nieodwracalnych procesów ekonomicznych, co pozostanie nie bez wpływu na poziom egzystencji, standardy życia obecnych i przyszłych pokoleń Irakijczyków. Organizowanie i nadzorowanie grabieży kraju jest zbrodnią w rozumieniu prawa międzynarodowego. W związku z tym Marek Belka i Paul Bremer, który ponosi odpowiedzialność za zatwierdzanie rozporządzeń CPA, powinni być sądzeni za zbrodnie wojenne przeciwko ludności Iraku.
Ewa Jasiewicz
Autorka jest niezależną dziennikarką brytyjską, doradczynią irackich związków zawodowych sektora naftowego.
Tłumaczenie: Daniel Ptaszek
Szymon Martys
Marek Tobolewski
Bartłomiej Kacper Przybylski
Artykuł ukazał się w lipcowym numerze pisma "Nowy Robotnik"
