No więc Razem teraz faktycznie jest już osobno. Połowa parlamentarzystek wyszła z partii. Oświadczenie w tej sprawie opublikowała Magdalena...
Na początku lat 60. Portugalia była ostatnim z wielkich kolonialnych imperiów, które opierało się falom dekolonizacji, a jej imperium obejmowało...
W niedzielę 22 września odbyły się wybory do parlamentu (landtagu) w niemieckim kraju związkowym Brandenburgia. Są to trzecie wybory do landtagów w...
Adolfo Sánchez Vázquez o moralności i polityce
Jak się powiada Adolfo Sánchez Vázquez, hiszpański filozof zesłany po wojnie domowej do Meksyku,...
Adam Jaśkow: Skąd znowu ten Brecht
Piotr Sadzik: Odebranie prawicy monopolu na śmiech to kwestia życia i śmierci
Dorota Jagoda Michalska: Władysław Hasior - dekolonializm, nowoczesność, historia
Jacenty Dędek: Miasto na miarę człowieka
Tomasz S. Markiewka: Nierówności po polsku - liczby już znamy, teraz przemówmy do wyo
Paweł Jędral: Diuna jak Palestyna
Agnieszka Wiśniewska: Kos. Bohater z podręcznika, który został ziomkiem
Galopujący Major: "1670" - serial, który może odmienić polską telewizję
Obszary przyjmujące imigrantów (w tym kraje przyjmujące) zawsze miały niejednoznaczny stosunek do tych przybyszy. Z jednej strony, mogli oni zaspokajać zapotrzebowanie na dodatkową siłę roboczą, czy to na poziomie pracy wymagającej względnie niewykwalifikowanej siły roboczej, czy w specyficznych niszach skupiających pracowników wykwalifikowanych. Z drugiej strony, ludzie, którzy migrują przynoszą ze sobą obyczaje kulturowe inne od obyczajów miejscowych, a czasem są niechętni, by obyczajów tych się pozbyć.
Na obszarach przyjmujących pojawia się więc dość często opór wobec imigrantów. Tych ostatnich oskarża się o wiele grzechów. Niektóre z tych grzechów mają charakter ekonomiczny, jak na przykład odbieranie miejsc pracy miejscowej populacji lub powodowanie obniżania płac. Inne grzechy mają charakter społeczny, np. oddawanie się praktykom kulturowym postrzeganym przez "miejscowych" jako odrażające, czy też przyczynianie się do wzrostu przestępczości.
Gdy na świecie lub lokalnie następuje ogólny wzrost bezrobocia spowodowany stagnacją światowego systemu gospodarczego [1], rzekome grzechy w większym stopniu stają się częścią publicznych dyskusji, pojawia się też powszechny (lub populistyczny) nacisk, by uchwalić prawo w jakiś sposób ograniczające wjazd na dany obszar lub do danego kraju, traktować nielegalną imigrację jako przestępstwo oraz w ten czy inny sposób usunąć imigrantów (lub dużą ich liczbę).
Właśnie takie dramatyczne wydarzenia mają obecnie miejsce w Stanach Zjednoczonych, choć nie tylko tam. Ten opór wobec imigracji to zjawisko polityczne o pewnym znaczeniu w dużej części Europy, a nawet w rozmaitych obszarach przyjmujących imigrantów w innych częściach świata, np. w Afryce Południowej. Gdy taka sytuacja występuje, jak obecnie w Stanach Zjednoczonych, łatwo jest odróżnić dwie strony sporu.
Ci, którzy opowiadają się za surowymi działaniami państwa przeciwko imigrantom (nie tylko przeciwko imigrantom nielegalnym) używają języka ksenofobii i zyskują poparcie wśród robotników i klasy średniej za sprawą ich ogólnego poczucia braku bezpieczeństwa ekonomicznego i socjalnego. Grupa ta popiera budowę murów oraz różnego rodzaju wypędzenia. Zwolennicy tej orientacji znajdują się zazwyczaj w szeregach bardziej konserwatywnych sił politycznych, jednakże zyskują poparcie niektórych grup na co dzień popierających partie znajdujące się bardziej po lewej stronie.
Ci, którzy sprzeciwiają się surowym działaniom państwa tworzą w rzeczywistości dwie grupy. Elity biznesu witają imigrantów z otwartymi ramionami wierząc, że ich obecność pozwoli utrzymać niski poziom płac. I do pewnego stopnia mają rację. Chcą zatem, by imigranci mieli prawo do wjazdu do kraju i podjęcia pracy. Ale nie domagają się, by imigrantom przyznano prawa polityczne, które umożliwiłyby im walkę o wyższe zarobki. Druga grupa znajduje się na przeciwnym biegunie. Składa się ona z tych, w których opór jest wymierzony, a także tych osób na lewicy, które opowiadają się za rozszerzaniem, nie ograniczaniem, socjalnych oraz politycznych praw imigrantów.
Jak wspomniałem, we współczesnym świecie jest to stara historia. To, co można postrzegać jako nowe dzisiaj, to początek oporu wobec oporu. W listopadzie ubiegłego roku we Francji miał miejsce ważny "bunt podklasy" - młodzieży z gett walczącej o zapewnienie jej pełnoprawnego miejsca w społeczeństwie (zob. www.recykling.uni.wroc.pl/index.php?section=20&article=165). Podczas gdy bunt wstrząsnął rządem, który dopiero po miesiącu był w stanie go opanować, wystąpienia nie zyskały powszechnego wsparcia ze strony francuskiej lewicy, która przyglądała się im, ale się do nich nie przyłączyła. Z kolei w Stanach Zjednoczonych uchwalenie przez Izbę Reprezentantów niezwykle surowej ustawy wywołało największe w historii demonstracje dotyczące tej kwestii. Pół miliona Latynosów przemaszerowało w proteście ulicami Los Angeles (a w mniejszej liczbie również w innych miastach). Jak dotąd, lewica w Stanach Zjednoczonych przygląda się tym wystąpieniom, ale się do nich nie przyłączyła.
Ale spójrzmy na to, co wydarzyło się we Francji w marcu tego roku. Bez jakichkolwiek konsultacji, rząd wprowadził przepis ustanawiający tzw. Contrat Premiere Embauche (CPE lub "Umowa pierwszego zatrudnienia"), uprawniającą firmy do zatrudniania młodzieży poniżej 26. roku życia i zezwalającą im na zwalnianie tych pracowników bez podania przyczyn w okresie pierwszych dwóch lat zatrudnienia. Stworzyło to ważny wyłom droit du travail (prawie do pracy), stanowiącym główną zdobycz robotników francuskich po II wojnie światowej. Z perspektywy rządu, przepis miał być po części odpowiedzią na listopadowy bunt, w którym podnoszono problem niezwykle wysokiego bezrobocia wśród młodzieży mieszkającej w podmiejskich gettach. Ale oczywiście liberalizacja droit du travail od dawna jest głównym żądaniem stowarzyszenia pracodawców (MEDEF) i przepis ten postrzegany był przez nich (co niektórzy przyznali publicznie) jako pierwszy krok do usunięcia gwarancji zatrudnienia w ogóle.
Tuż po ustanowieniu CPE pojawił się znaczny opór ze strony studentów, związków zawodowych oraz... tak, ze strony gett. Publiczne demonstracje miały charakter masowy. Walka polityczna wciąż trwa, ale wydaje się prawdopodobne, że rząd będzie zmuszony do wycofania się ze swojej propozycji. Jednak to, co jest naprawdę ważne w tym co dzieje się we Francji, to fakt, iż opór wobec praw i ekonomicznych szans imigrantów wywołał opór względem neoliberalizmu i jego skutków dla całego społeczeństwa. Oznacza to, że kwestia będąca zasadniczo przedmiotem troski mniejszości w populacji przekształciła się w kwestię dotyczącą przeważającej części populacji. To, co wydarzyło się we Francji, może się również wydarzyć w Stanach Zjednoczonych.
Przypisy:
[1] Autor stosuje termin world-economy, który tłumaczy się niekiedy jako "gospodarka-świat". Termin ten, obok pojęcia world-system ("system-świat"), jest jedną z kluczowych kategorii Wallersteinowskiej analizy struktur globalnego kapitalizmu. Pojęcie "gospodarka-świat" określa zintegrowaną strukturę globalnego systemu kapitalistycznej produkcji i wymiany, a nie jedynie międzynarodowe stosunki handlowe.
Immanuel Wallerstein
tłumaczenie: Marcin Starnawski
Oryginalny tytuł: "Immigration: backlash to the backlash?", Fernand Braudel Center, Binghamton University, Komentarz nr 182 z 1 kwietnia 2006 roku. Polskie tłumaczenie ukazało się w "Recyklingu Idei" - www.recykling.uni.wroc.pl
Immanuel Wallerstein - socjolog, historyk, ekonomista. W latach 1994-98 przewodniczący Międzynarodowego Towarzystwa Socjologicznego. Wykładał m.in. na uniwersytetach Columbia i Yale, jest członkiem Maison des Sciences Humanes w Paryżu. Jest autorem słynnego 3-tomowego dzieła The Modern World-System. Po polsku ukazała się jego książka "Koniec świata jaki znamy" (Scholar, Warszawa 2004), recenzowana na łamach "Recyklingu Idei" nr 2/2004.
