Import - eksport
Po wprowadzeniu blokady ekonomicznej poziom towarów importowanych do Gazy dramatycznie sie obniżył i obecnie stanowi 1/5 importu z 2007 roku. Importuje się żywność w 70%, władze Izraela wprowadził liczne restrykcje na import towarów budowlanych, przemysłowych i konstrukcyjnych. Zakazano również eksportu. Wyjątek stanowi 147 ciężarówek eksportujących za granicę kwiaty i truskawki. W pierwszych miesiącach 2007 roku, czyli zaraz po wygraniu demokratycznych wyborów przez Hamas, Strefa Gazy wysyłała 1090 ciężarówek eksportujących towary do Izraela, na Zachodni Brzeg i do Europy. Wiele sektorów było uzależnionych od możliwości eksportu swoich produktów. Przed ustanowieniem blokady na eksport przeznaczano 76% wszystkich towarów przemysłu meblarskiego wytworzonych w Strefie Gazy, 90% odzieży i 20% produktów spożywczych.
Sektor rolny
Z powodu blokady ucierpiał również sektor rolny, stanowiący źródło utrzymania dla ponad 40 tys rolników i rybaków. Zakazano importu takich produktów jak paliwo, żywy inwentarz, pestycydy, oraz środki do irygacji gruntów. Zakaz importu spowodował szybkie nasycenie lokalnego rynku towarami wcześniej przeznaczanymi na eksport (jak truskawki, pomidory, wiśnie, kwiaty cięte, papryka zielona) powodując gwałtowny spadek cen i dochodów ok 15 tys rolników.
Strefy buforowe
Wiele osób, będących właścicielami gruntów położonych niedaleko granicy izraelskiej ma permanentne trudności w uprawianiu swoich pól. Jest to skutek restrykcji i ograniczeń wprowadzonych przez władze Izraela, mających na celu zagarnięcie najżyźniejszych ziem uprawnych tego regionu. Po "wycofaniu" wojsk izraelskich ze Strefy Gazy w sierpniu 2005 roku IDF (izraelskie siły obronne) stworzyły tzw. "strefy buforowe" na obszarze przygranicznym obejmującym ok 150 metrów, gdzie zabroniono wstępu Palestyńczykom. W kierunku Palestyńczyków uprawiających swoje ziemie przy terenach przygranicznych regularnie kieruje się tzw strzały ostrzegawcze. "Strefa buforowa" została poszerzona w maju 2009 roku, kiedy samoloty izraelskich sił powietrznych zrzuciły tysiące broszur na miasta Strefy Gazy, w których ostrzegano mieszkańców aby zachowali 300 metrowy dystans od granicy izraelskiej. Restrykcje te są nakładane ad hoc i często obejmują obszar sięgający 1 km od granicy z Izraelem. Do sierpnia 2009 roku w skutek strzałów ostrzegawczych zginęło 33 cywili palestyńskich, w tym 11 dzieci, a 61 osób zostało poważnie rannych (w tym 13 dzieci).
Rybołstwo
Od początku operacji "Płynny ołów" wojska izraelskie zabroniły Palestyńczykom połowów na obszarze większym niż 3 mile od wybrzeża (powszechnie wiadomo, że największe ryby można złowić poza tym obszarem). Zakaz ten został poprzedzony zmniejszeniem obszaru połowów w październiku 2006 roku z 12 do 6 mil morskich (postanowienia Układu z Oslo przewidują ustanowienie obszaru połowów ryb do 20 mil morskich). Rybacy palestyńscy zostali zmuszeni do stosowania alternatywnych sposobów połowów i łowienia mniejszymi siatkami małych ryb (gównie sardynek). W kwietniu 2009 roku wielkość połowu ryb stanowiła 1/3 wielkości z kwietnia 2007 roku. Spadek ilości łowionych ryb spowodował drastyczny wzrost cen sardynek, których cena w maju 2009 roku wynosiła od 23-25 NIS za kilogram (w porównaniu z 10-12 NIS / kg w roku poprzednim).
Przejścia graniczne:
- Rafah – zlokalizowane przy granicy z Egiptem, otwierane ad hoc.
od strony Izraela:
- Kerem Shalom - otwarte 6 dni w tygodniu dla osób i dóbr posiadających akredytacje w Izraelu.
- Sufa – przejście zamknięte. Ostatni raz otworzono je w sierpniu 2008 roku.
- Karni – przejście zamknięte od 11 czerwca 2007.
- Nahal Oz - częściowo otwarte dla importu niektórych rodzajów palia, znajduje sie tu rurociąg paliwowy.
- Erez - otwarte 6 dni w tygodniu dla pracowników organizacji humanitarnych, medycznych pracowników misji itp.
Pod granicą z Egiptem znajdują sie tunele kontrolowane w większości przez Hamas. Tą drogą często sprowadza się towary powszechnie niedostępne jak paliwo, żywność, materiały konstrukcyjne, pieniądze, broń. Różne źródła szacują, że liczba tuneli usytuowanych pod granicą egipską wynosi od 400 do 600. Przy transferze produktów przez tunele zatrudnionych jest tysiące ludzi (w tym dzieci), pracujących również przy budowie i konstrukcji tuneli. Szmuglowanie towarów drogą tunelową jest bardzo ryzykowne. Od czerwca 2007 roku co najmniej 85 osób zginęło w tunelach, głównie w wyniku zawalenia sie prowizorycznych konstrukcji i porażenia prądem elektrycznym, a 144 osoby zostały ranne.
Problemy żywnościowe
ONZ szacuje że po zakończeniu izraelskiej operacji militarnej "Płynny ołów" 75% społeczeństwa Gazy czyli ponad 1 mln osób miało problemy z dostępem do żywności. Trudności w pozyskaniu żywności wiążą się z brakiem środków do życia, zniszczeniem ziemi uprawnej i utratą majątku w wyniku konfliktu. Od czasu wprowadzenia blokady i nasilenia restrykcji dotyczących importu towarów spożywczych, ceny produktów poszły drastycznie w górę sięgając np. 60 NIS za kg świeżego mięsa (w porównaniu z wcześniejszymi 40 NIS). Przez ostatnie dwa lata niektóre podstawowe produkty spożywcze były całkowicie niedostępne. Dwa miesiące przed operacją "Płynny ołów" zamknięto przejście graniczne w Karni, przez które sprowadzano pszenicę. W efekcie zablokowano możliwość sprzedaży pszenicy i zamknięto 6 młynów w Strefie Gazy. W połowie grudnia 2008 roku w związku z trwającą izraelską ofensywą militarną UNRWA musiała wstrzymać pomoc żywnościową do końca grudnia. Brak mąki pszenicznej w połączeniu z poważnym niedoborem gazu kuchennego spowodował upadek wielu piekarni i niedobór chleba na przełomie grudnia i stycznia. Część produktów nadal objęta jest zakazem importu, należą do nich m.in. niektóre rodzaje żywności konserwowej, kawa oraz niektóre produkty stanowiące pożywienie dla dzieci. W ostatnich miesiącach nastąpił wzrost liczby transferów podstawowych produktów żywnościowych zarówno przez tunele jak i przez granicę, podnosząc ogólną dostępność tych pozycji na rynku. Ponad 1,1 mln ludzi w Strefie Gazy otrzymuje pomoc humanitarną od organizacji międzynarodowych jak UNRWA i World Food Program.
Intensywność konfliktu izraelsko palestyńskiego zmieniała sie na przestrzeni ostatnich kilku lat, ale konflikt ten trwa nieustannie. Od czasu ustanowienia blokady ekonomicznej 2 razy doszło do eskalacji trwającego konfliktu w wyniku operacji wojsk izraelskich:
- operacja "Gorąca zima' trwająca od 27 lutego do 4 marca 2008 r
- operacja "Płynny ołów" - od 27 grudnia 2007 do 28 stycznia 2009 r
Okres relatywnego spokoju trwał od 19 czerwca do 4 listopada 2008 r. W trakcie dwóch lat blokady Strefy Gazy od 15 czerwca 2007 do 25 czerwca 2009 roku zginęło 2,008 Palestyńczyków, a 6700 zostało rannych. W tym samym czasie zginęło 25 Izraelczyków a 586 zostało rannych. Operacja "Płynny ołów" stanowiła jeden z największych aktów przemocy w najnowszej historii konfliktu izraelsko-palestyńskiego i okupacji Palestyny. Liczbę ofiar Palestyńskich, które poniosły śmierć w wyniku ofensywy izraelskiej szacuje się od 116 (według rzecznika IDF – Israeli Defence Forces) do 1455 według danych Ministerstwa Zdrowia w Strefie Gazy.
Dane ONZ wskazują na 1383 ofiary śmiertelne, w tym 333 dzieci poniżej 18 roku życia (236 chłopców i 97 dziewczynek), 1029 dorosłych (919 mężczyzn i 110 kobiet) i 21 osób których wiek nie został ustalony. Według źródeł izraelskich śmierć poniosło 13 Izraelczyków w tym 3 cywilów, a 512 osób, w tym 182 cywilów zostało rannych. Całkowite odcięcie mieszkańców Strefy Gazy połączone z brakiem systemu wczesnego ostrzegania przed atakami bombowymi, a także odmowa jakiegokolwiek schronienia dla ludności cywilnej podczas trzech tygodni praktycznie nieprzerwanej operacji wojskowej, ostrzałów artyleryjskich, ataków powietrznych, morskich i lądowych spowodowało wiele ofiar śmiertelnych. W atakach przeprowadzanych na gęsto zaludnionych obszarach wojsko izraelskie (IDF) użyło zakazanego prawem międzynarodowym białego fosforu i ciężkiej artylerii. Operacje te w dużym stopniu uniemożliwiały niesienie pomocy przez ratowników medycznych potrzebującym, którzy często musieli oczekiwać po kilka dni pod gruzami na udzielenie pomocy medycznej. Między 73% a 83% zabitych Palestyńczyków w trakcie styczniowej operacji wojsk izraelskich stanowili cywile.
Mieszkańcy Strefy Gazy mimo zakończonej operacji militarnej w styczniu 2009 roku nadal są narażeni na niebezpieczeństwo ze względu na niewybuchy (UXO) i inne materiały stanowiące zagrożenie głównie dla bawiących się na otwartej przestrzeni dzieci. Według UNICEFu od czasu zakończenia operacji "Płynny ołów" w styczniu 2009 r, z powodu niewybuchów zginęło 12 osób, w tym 6 dzieci, a 23 osoby zostały ranne ( w tym 4 dzieci). Dodatkowe zagrożenie stanowią duże ilości gruzu i ruin zawierające azbest i inne chemicznie niebezpieczne substancje rakotwórcze.
Władze Izraela zakazały importu takich towarów jak materiały konstrukcyjne, cement, żwir, drewno, rury stalowe. Priorytetem w Gazie jest naprawa i odbudowa domów, szkół i szpitali po ostatniej ofensywie izraelskiej. UNRWA i UNDP szacują, że ponad 3540 domów zostało całkowicie zniszczonych a dalsze 2870 znacznie uszkodzonych. W połowie czerwca 2009 roku 20 tys osób nadal nie miało dachu nad głową, 100 rodzin mieszkało w namiotach niedaleko swoich zburzonych domów, używając tych części budynku, które były najmniej zniszczone. 40 rodzin nadal żyje w namiotach-obozowiskach wybudowanych na północy Strefy Gazy. Niewielka ilość materiałów konstrukcyjnych niezbędnych przy odbudowie jest szmuglowana przez tunele pod granica z Egiptem. Obecnie cena za tonę cementu wynosi 3400 NIS, w porównaniu z 340 NIS w czerwcu 2007 roku. W efekcie trwającego niedoboru materiałów budowlanych zaczęto budować domy z cegieł błotnych. Międzynarodowe organizacje humanitarne wysłały do Strefy Gazy w ramach pomocy humanitarnej 300 tys koców, 2500 tys namiotów, oraz 55 tys materaców.
Przedłużający się kryzys energetyczny
W listopadzie 2007 roku rząd Izraela uznał Strefę Gazy za terytorium zagrażające krajowi i zakazał importu do regionu różnych rodzajów paliw włącznie z benzyną, dieslem i gazem kuchennym, co spowodowało blokadę w dostawie kluczowych usług. Głównym komponentem kryzysu energetycznego jest deficyt energii spowodowany obniżeniem poziomu przesyłu energii do elektrowni w Gazie. W czerwcu 2006 roku, zaraz po zatrzymaniu przez władze Hamasu izraelskiego żołnierza Gilada Shalita, izraelskie siły powietrzne zniszczyły 6 transformatorów elektrycznych w Gazie. Optymalny przesył energii dla Gazy oscyluje między 230 MW a 250 MW. Połowę, czyli ok 122 MW dostarcza Izrael, a 17 MW Egipt do okręgu w Rafah. Elektrownia w Strefie Gazy była w stanie wyprodukować 80 MW energii, jednak w związku z ograniczeniami limitu na import paliwa z Izraela i brakiem materiałów elektrycznych (kable wysokiego napięcia, transformatory, druty, przedłużacze) i części zapasowych obecny poziom produkcji wynosi 55-60 MW, powodując deficyt na poziomie 15%-20%.
Przerwy w dostawie elektryczności trwające od 4 do 8 godzin dziennie ma 90% populacji Gazy. W Rafah z kolei przerwy trwają 4 godziny dziennie 2 razy w tygodniu. Ma to bezpośrednie przełożenie na funkcjonowanie systemu służby zdrowia i pogorszenie warunków sanitarnych. W efekcie instytucje publiczne zmuszone są do pozyskiwania źródeł energii pochodzących z zastępczych generatorów.
Służba zdrowia
Dwuletnia blokada, wewnętrzny podział Palestyny oraz operacja wojsk izraelskich „Płynny ołów” wprowadziły poważne dysfunkcje w systemie służby zdrowia w Strefie Gazy. Podobnie jak w przypadku wielu innych sektorów niedobór materiałów, przerwy w dostawach prądu oraz braki w wyposażeniu uniemożliwiają zapewnienia normalnego funkcjonowania mieszkańcom Gazy. Permanentny niedobór materiałów konstrukcyjnych uniemożliwił ukończenie budowy skrzydła nowego oddziału chirurgicznego w szpitalu. W związku z przedłużającymi się przerwami w dostawie prądu wiele szpitali odłożyło planowane leczenie operacyjne aby zminimalizować ryzyko pacjentów. Optymalne funkcjonowanie służby zdrowia zostało podważone również przez ograniczenia importu i opóźnienia w dostawach sprzętu medycznego. Oddział okulistyczny jednego ze szpitali w Gazie posiada nowoczesny laser służący do operacji siatkówki oka, ale od 2 miesięcy jest bezużyteczny ze względu na brak części i czeka na eksport i naprawę w Niemczech. Niemożność utrzymania przez personel medyczny sprzętu medycznego w dobrym stanie, brak części zapasowych i możliwości bezpośredniej naprawy sprzętu medycznego, niedobór farmaceutyków ma bezpośrednie przełożenie na zdrowie pacjentów. Od lipca 2007 roku brakuje 77 rodzajów leków i 140 rodzajów materiałów medycznych jednorazowego użytku (gazy, bandaże itp).
W związku z tym duża liczba pacjentów kierowana jest na leczenie specjalistyczne do szpitali za granicą (na Zachodnim Brzegu – głównie do Jerozolimy Wschodniej, Jordanii i Egiptu).
Proces uzyskania odpowiednich akredytacji jest żmudny i trwa miesiącami. Jak podaje Palestyńskie Centrum Praw Człowieka 10 osób już zmarło w trakcie oczekiwania na wydanie odpowiednich dokumentów na leczenie. Aby wyjechać na leczenie specjalistyczne, chory musi złożyć odpowiednią aplikacje w RAD (Palestinian Referral Abroad Department), umówić się na wizytę z konkretnym szpitalem, w którym ma być poddany kuracji, a następnie wystosować prośbę do władz Izraela, na pozwolenie przekroczenia przejścia granicznego w Erez. W okresie od stycznia 2008 do czerwca 2009 roku ponad 40% aplikacji zostało odrzuconych przez oficjeli izraelskich (w 2006 roku było ich 10%). W związku z licznymi opóźnieniami w odpowiedzi na aplikacje pacjent oczekuje aż do dnia wyjazdu na odpowiedź, co w wypadku odmowy skutkuje utratą umówionego terminu leczenia w szpitalu. Następnie chory musi składać kolejną aplikację i oczekiwać na wyznaczenie kolejnego terminu leczenia, co oczywiście nie pozostaje bez wpływu na jego zdrowie.
Pacjenci udający się na leczenie do Egiptu muszą zarejestrować się w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych Hamasu i poprosić o zezwolenie na przekroczenie granicy i wyjazd do Egiptu. Podczas gdy wszystkie takie aplikacje są niezwłocznie akceptowane przez Hamas, to jednak nieregularne otwieranie przejścia w Rafah (3 dni w miesiącu) przedłuża i uniemożliwia często pomyślną finalizację całej procedury. Dodatkową przeszkodą jest niewielka liczba paszportów wydanych przez władze Autonomii Palestyńskiej dla mieszkańców Strefy Gazy, co jest efektem braku porozumienia między Hamasem sprawującym władzę w Strefie Gazy a władzami Autonomii Palestyńskiej w Ramalli.
Operacja "Płynny ołów"
W trakcie 22-dniowej ofensywy wojsk izraelskich zespoły ratowników medycznych ze Strefy Gazy wykazały wybitną odwagę i zawodową umiejętność pracując z narażeniem życia 24 godziny na dobę w bardzo niebezpiecznych warunkach, szczególnie w trakcie 3 pierwszych dni operacji, kiedy setki ludzi przewijało się przez szpitale. Urazy, trauma i wszechobecne zniszczenie spowodowane atakiem IDF stanowiły ekstremalne wyzwanie dla pracowników tamtejszej służby zdrowia.
Według Palestyńskiego Ministerstwa Zdrowia w Gazie 5303 osoby zostały ranne w wyniku działań IDF, w tym 1815 dzieci, 785 kobiet i 2703 mężczyzn. W dodatku, szacuje się, że 40 procent pacjentów z przewlekłymi chorobami nie otrzymało niezbędnej pomocy medycznej, gdyż priorytetem były urazy zagrażające życiu pacjentów.
WHO szacuje, że w wyniku operacji "Płynny ołów" 1% mieszkańców Strefy Gazy cierpi na choroby psychiczne, 13% na zaburzenia snu, 34% populacji ma problemy z koncentracją i zdiagnozowaną depresje i apatie, a 23% dzieci w wieku od 5 do 14 lat ma problemy z nocnym nietrzymaniem moczu.
Wpływ operacji "Płynny ołów" na kobiety
Według danych UNFPA w wyniku operacji wojsk izraelskich ucierpiało 68% kobiet w ciąży. Liczba poronień wzrosła o 31%, a liczba śmierci noworodków o 50%. W znacznym stopniu wzrosła również liczba przedwczesnych porodów i powikłań porodowych, w efekcie których zastosowano cesarskie cięcie. Kobiety rodzące w trakcie grudniowo-styczniowej ofensywy były zwalniane ze szpitali po 30 min od porodu w związku ze stale rosnącym zapotrzebowaniem na wolne łóżka, co zwiększało jeszcze ryzyko traumy u matek. Wiele kobiet nie stawiło się również na pierwsze badania poporodowe.
Warunki sanitarne, infrastruktura wodna
Upadek infrastruktury w Strefie Gazy jest widoczny na wielu płaszczyznach. W bardzo złym stanie jest system kanalizacji i odprowadzania ścieków. Na obszarze całego Bliskiego Wschodu około 10 mln litrów nierozcieńczonych ścieków jest odprowadzanych codziennie do zbiorników wodnych Strefy Gazy i Morza Śródziemnego, w samej Gazie ilość nierozcieńczonych ścieków to 80 mln litrów. W związku z licznymi zanieczyszczeniami w Strefie Gazy tylko 5%-10% wody spełnia standardy WTO i jest zdatnej do picia. Normy WTO określają dopuszczalny poziom azotanów w wodzie w wysokości 50mg/l, tymczasem w rejonie Khan Younis, jednym z najbardziej zanieczyszczonych obszarów poziom ten sięga 169 mg/l. Spożywanie wody z dużą ilością azotanów powoduje liczne choroby, zwłaszcza u niemowląt, z których najczęstszą jest choroba blue baby. Fatalne warunki sanitarne powodują wzrost zachorowań na biegunkę wodnistą u dzieci w wieku od 9 do 12 miesięcy. W porównaniu z rokiem 2008 liczba zachorowań na biegunkę wzrosła w rejonie Khan Younis o 88%, a w północnej części Strefy Gazy o 77%.
Szkolnictwo
W trakcie operacji "Płynny ołów" około 280 szkół i przedszkoli zostało poważnie uszkodzonych, a 18 zniszczonych całkowicie (w tym 8 szkół rządowych, 2 prywatne i 8 przedszkoli). Przed czerwcem 2009 roku 88% szkół prowadzonych przez UNRWA i 82% szkół rządowych pracowało w systemie dwuzmianowym, aby pomieścić rosnącą liczbę uczniów. Obecnie 1200 uczniów szkół średnich z północnej części Strefy Gazy (która była obszarem najczęściej bombardowanym) nie uczęszcza do szkoły. Funkcjonowanie większości ośrodków edukacyjnych zakłócają powracające przerwy w dostawie energii elektrycznej, spowodowane restrykcjami nałożonymi przez stronę izraelską na import paliwa przemysłowego. W ciągu ostatnich dwóch lat restrykcje importowe obejmowały również materiały edukacyjne, książki, zeszyty, długopisy, komputery, papier, a ich ewentualna dostawa była znacznie opóźniania przez oficjeli izraelskich.
System szkolnictwa wyższego w Strefie Gazy obejmuje 5 uniwersytetów oferujących bardzo ograniczoną ilość studiów licencjackich i niewielki wybór kierunków kształcenia dla absolwentów wyższych uczelni. W styczniu 2008 roku władze Izraela ogłosiły, że nie wypuszczą z Gazy żadnego studenta, który chciałby ukończyć wyższą edukację za granicą W związku z dużą presją opinii publicznej władze Izraela zezwoliły studentom palestyńskim na wyjazdy stypendialne stosując jednak bardzo rygorystyczne kryteria. Stypendium musi być przyznane przez jeden tzw. "zaprzyjaźnionych" uniwersytetów (choć lista takowych nigdy nie powstała), ponadto stypendyście przy wyjeździe musi towarzyszyć ambasador kraju, które stypendium przyznało. Ambasador musi towarzyszyć studentowi przy przekraczaniu przejścia granicznego w Erez, przez terytorium Izraela i obszar Zachodniego Brzegu, aż do przekroczenia granicy z Jordanią. W okresie od lipca/sierpienia 2008 r przed rozpoczęciem nowego roku akademickiego tylko 70 studentów dostało pozwolenie od władz Izraela na wyjazd stypendialny. Setkom pozostałych studentów nie udzielono zezwolenia, albo placówki, które przyznały im stypendium nie posiadają przedstawicielstwa dyplomatycznego w Izraelu.
Konkluzje i wnioski
Ponad dwuletnia blokada Strefy Gazy spowodowała przedłużający się kryzys humanitarny, który odbija się praktycznie na wszystkich aspektach życia.
Ponad 140 tys osób zdrowych i zdolnych do pracy jest bezrobotnych, ponad milion osób żyje w biedzie i jest uzależnionych od zagranicznej pomocy żywnościowej.
Większość z ponad 6420 rodzin, których domy zostały uszkodzone lub całkowicie zniszczone w trakcie operacji wojsk izraelskich nadal nie znalazło stałego schronienia. Duża część osób nie posiada stałego dostępu do bieżącej wody i elektryczności. Pacjenci wymagający specjalistycznej opieki medycznej są skazani na długotrwałe i stresujące procedury aplikacyjne. To tylko niektóre z przykładów codziennych trudności, z którymi borykają się mieszkańcy Strefy Gazy. Poziom bólu i zaniepokojenia związany z codzienną walką o przetrwanie sprawia, że mechanizmy pozwalające ludziom radzić sobie w ekstremalnych sytuacjach powoli sie wyczerpują. Kontynuacja blokady związana jest z uwarunkowaniami politycznymi i obecne nie jest jasne co może doprowadzić do jej zniesienia. Wysoki ranga urzędnik ONZ-u ds humanitarnych John Holmes podkreślił, że "bezpieczeństwo żywnościowe, nieorganiczny dostęp do wody pitnej, służby zdrowia, schronienia jest podstawowym prawem człowieka a nie kartą przetargowa. Fakt ten musi być respektowany przez wszystkich odpowiedzialnych za spowodowanie ogromnych cierpień w Gazie". Blokada jest zastosowaniem kary zbiorowej odpowiedzialności wobec całego społeczeństwa Strefy Gazy. ONZ, ICRC i wiele państw i organizacji humanitarnych próbuje nakłonić władze Izraela do zniesienia blokady, restrykcji w imporcie i zapewnienia swobodnego dostępu do terenów uprawnych i obszarów połowów na wodach terytorialnych Strefy Gazy.
opracowanie: Aneta Jerska
Tekst stanowi skrót raportu Biura NZ ds. Koordynacji Pomocy Humanitarnej (OCHA) "Locked in: The humaniatarian impact of two years of blockade on the Gaza Strip" - sierpień 2009. Tekst ukazał się na stronie Sprawiedliwy Handel (www.sprawiedliwy-handel.pl).