No więc Razem teraz faktycznie jest już osobno. Połowa parlamentarzystek wyszła z partii. Oświadczenie w tej sprawie opublikowała Magdalena...
Na początku lat 60. Portugalia była ostatnim z wielkich kolonialnych imperiów, które opierało się falom dekolonizacji, a jej imperium obejmowało...
W niedzielę 22 września odbyły się wybory do parlamentu (landtagu) w niemieckim kraju związkowym Brandenburgia. Są to trzecie wybory do landtagów w...
Adolfo Sánchez Vázquez o moralności i polityce
Jak się powiada Adolfo Sánchez Vázquez, hiszpański filozof zesłany po wojnie domowej do Meksyku,...
Adam Jaśkow: Skąd znowu ten Brecht
Piotr Sadzik: Odebranie prawicy monopolu na śmiech to kwestia życia i śmierci
Dorota Jagoda Michalska: Władysław Hasior - dekolonializm, nowoczesność, historia
Jacenty Dędek: Miasto na miarę człowieka
Tomasz S. Markiewka: Nierówności po polsku - liczby już znamy, teraz przemówmy do wyo
Paweł Jędral: Diuna jak Palestyna
Agnieszka Wiśniewska: Kos. Bohater z podręcznika, który został ziomkiem
Galopujący Major: "1670" - serial, który może odmienić polską telewizję
Na treść książki składają się wspomnienia z konspiracyjnej działalności Adama Uziembły na początku XX wieku nad Wołgą (Kimry) a następnie w szeregach PPS i PPS Frakcji Rewolucyjnej we Lwowie i w Częstochowie. Inny fragment książki to wspomnienia z działalności i publicystyka autora z okresu Drugiej Rzeczypospolitej oraz z obrony Warszawy, hitlerowskiej okupacji i z pierwszych lat powojennych. Książkę zamyka indeks osobowy z notatkami biograficznymi oraz fotografie autora i jego rodziny z różnych etapów życia.
Autor, syn aktywnego socjalistycznego działacza, publicysta i krytyk literacki urodził się w 1885 r., zmarł w 1971 r. Na wstępie książki obszernie relacjonuje wydarzenie ze swojego życia jako ucznia lwowskiej szkoły na przełomie XIX i XX wieku. Wówczas to po raz pierwszy zetknął się z polskim ruchem socjalistycznym, którego reprezentowała we Lwowie konspiracyjna organizacja "Promieniści". Skupiając grono postępowej młodzieży wydawała we Lwowie pisemko pt. "Promień". W jednym z numerów "Promienia" na prośbę redakcji w 1903 r. swój artykuł pt. "Jak stałem się socjalistą" zamieścił jako jeden z głównych przywódców PPS Józef Piłsudski.
Adam Uziembło przebywając we Lwowie aktywnie pracował w redakcji "Promienia". Był członkiem lwowskiej PPS i paramilitarnej grupy "Nieprzejednani" utworzonej przez Witolda Jodko-Narkiewicza. Latem 1905 r. wyjechał do swojej matki do Kimr nad Wołgą w guberni twerskiej. Tam ożenił się z Maria Jadwigą Wierzejską. Burzliwe wydarzenia nie ominęły Kimr – chałupniczego ośrodka przemysłu szewskiego. Autor, mimo młodego wieku, jako przybysz z innego państwa (Austrii) cieszył się u miejscowych rewolucyjnych działaczy dużym poważaniem. Dzięki swojej aktywności i stanowczości został wybrany dowódcą miejscowej, liczącej kilkaset osób milicji robotniczej, która objęła władzę w miejscowości. Głównym jej zadaniem było utrzymanie porządku publicznego m. in. zwalczając czarnosecinne bojówki.
Po upływie kilku miesięcy wraz z odpływem fali rewolucyjnej w całym państwie rosyjskim również w Kimrach miejscowe władze rozwiązały milicję Uziembły a on sam musiał opuścić Kimry i udał się do Moskwy a następnie do Warszawy. W Warszawie kierownictwo PPS skierowało go do Częstochowy, gdzie aktywnie działał konspiracyjny ruch socjalistyczny. W jego ramach ścierały się wpływy PPS "nowych" ("esdecy" i "proletariatczycy") ze "starymi" ("niepodległościami"). Sam autor walczył o utrzymanie i poszerzenie wpływów tych drugich.
Jednak działalność autora została przerwana przez policję. Zmuszony został do opuszczenia Częstochowy, Udał się do Lwowa gdzie wyłączając się z polityki podjął studia w szkole dramatycznej teatru lwowskiego. W 1907 r. studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Tematem jego badań była ulubiona przez niego "estetyka żywego słowa". Jednocześnie wrócił do polityki uczestnicząc w działalności "Promienistych", a następnie wstąpił do Związku Walki Czynnej. W 1914 r. z chwila wybuchu I Wojny Światowej, mimo, że należał do Związku Strzeleckiego nie wstąpił do Legionów Polskich i został zmobilizowany do armii austriackiej. Służąc w 20 pułku piechoty znalazł się na froncie na Wołyniu i na Węgrzech. Będąc na froncie poważnie zachorował w wyniku czego dostał urlop zdrowotny. Wyjechał na dłuższe leczenie do Zakopanego. Po wyzdrowieniu zgłosił się do Legionów. Został przydzielony do Komisariatu Werbunkowego Legionów Polskich w Kozienicach a następnie do Krajowego Inspektoratu Zaciągowego Wojska Polskiego w Warszawie.
W 1917 r. nie zgodził się z Piłsudskim, z inicjatywy którego legioniści I i III Brygady odmówili złożenia przysięgi na wierność niemieckiemu cesarzowi. Pozostał żołnierzem Polskiej Siły Zbrojnej (Polnische Wehrmacht) i służył w niej do końca 1918 r. W latach 1919-1920 m. in. współpracował z Biurem Prasowym Naczelnego Dowództwa W.P. Jako korespondent wojenny wyjeżdżał na tereny przyfrontowe podczas walk z armia bolszewicką. W 1920 r. organizował plebiscyt na Warmii i Mazurach. W 1921 r. opiekował się ludnością polską na Wileńszczyźnie. W 1922 r. powrócił do Warszawy, gdzie całkowicie poświęcił się dziennikarstwu i pracy publicystycznej. W 1926 r. mimo, że poparł początkowo zamach Piłsudskiego to jednak stawał się coraz bardziej krytyczny wobec rządów sanacji. Wykazał duże zainteresowanie problematyką morską i pod koniec lat 20-tych został dyrektorem Ligi Morskiej i Rzecznej, blisko współpracując z ówczesnym ministrem przemysłu i handlu Eugeniuszem Kwiatkowskim. Odszedł z Ligi, gdy zaczęto forsować zdobycie dla Polski kolonii.
Autor zostawił po sobie wiele prac publicystycznych. Krytycznie wypowiadał się w nich o kościele i jego hierarchii. Poruszał również sprawy polskiej polityki federacyjnej (prometeizmu), której był zwolennikiem, przestrzegał przed niebezpieczeństwem, jakie stanowią zmilitaryzowane Niemcy.
W epilogu książki autor reasumując swoją drogę życiową podnosi znaczenie konspiracji w życiu narodu polskiego. W 1946 r. opuścił nielegalnie kraj udając się na Zachód. Z ramienia emigracyjnego PPS m.in. przez 10 lat pracował w Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa. U schyłku swojego życia postanowił wrócić do kraju, co uczynił w 1970 r.
Recenzowana książka Adama Uziembły stanowi ważne źródło do poznania trudnych losów polskiego inteligenta – socjalisty niepodległościowca. Wiara w postęp, demokrację, niepodległość kraju a wreszcie w socjalizm nie odstępowała go od wczesnej młodości aż do późnej starości. Dawał temu świadectwo nie tylko w teorii, ale również w działaniu. Należy podnieść zasługi Ośrodka Karta i kierownictwa Domu Spotkań z Historią a przede wszystkim wysiłek 90-letniej córki autora – Anieli w opracowanie i ukazanie się książki.
Adam Uziembło "Niepodległość socjalisty", Wydawnictwo Ośrodek Karta. Dom Spotkań z Historią, Warszawa 2008, s. 324.
Jan Pytel
Recenzja ukazała się w dwumiesięczniku "Przegląd Socjalistyczny"
