Sahara Zachodnia - Masowa przemoc marokańskiej policji

Ponad 700 osób zostało rannych a ponad 150 zaginęło bez wieści po tym, jak marokańska policja rozpoczęła atak na zamieszkany przez 20 tysięcy osób obóz uchodźców położony w pobliżu stolicy Sahary Zachodniej, Lajoune. Rozpoczęta w 8 listopada akcja marokańskich władz ma na celu aresztowanie działaczy Ludowego Frontu Wyzwolenia Saguia el-Hamra i Río de Oro (Front Polisario), walczącego od lat o niepodległość Sahary Zachodniej i wyzwolenie spod okupacji marokańskiej.

Marokańska policja przeprowadza przeszukania wszystkich mieszkań w Lajoune. Według świadków, akcji towarzyszy atmosfera paniki, przemocy i strachu. Po tym jak policja okrążyła grupę protestujących osób w Lajoune, doszło do walk ulicznych. Według rzecznika prasowego Polisario, Buczaraja Bejuna, Maroko sprowokowało przemoc celem powstrzymania prowadzonych przez ONZ negocjacji pokojowych, które mają na celu zakończenie tego wieloletniego konfliktu.

W rundzie rozmów prowadzonych w zeszłym tygodniu w Nowym Jorku, strony nie doszły do porozumienia. Według Bejuna, celem marokańskich władz było zaistnienie sytuacji, w której przedstawiciele saharyjskiego ruchu oporu nie będą chcieli powrócić do negocjacji. Maroko mogłoby wtedy oskarżyć Polisario o zerwanie rozmów.

Strona marokańska zaproponowała formę ograniczonej autonomii dla Sahary Zachodniej, która miałaby nadal pozostawać pod kontrolą Maroka. Władze saharyjskie chcą rozpisania referendum wśród Saharyjczyków, rdzennych mieszkańców Zachodniej Sahary. Referendum ma rozstrzygnąć czy mieszkańcy chcą pełnej niepodległości.

Front Polisario ogłosił niepodległość Sahary Zachodniej w 1976 roku, zaraz po zakończeniu hiszpańskiego panowania kolonialnego nad krajem. Jednak niemal natychmiast kraj zajęły wojska marokańskie, które od tamtego czasu nielegalnie okupują Saharę Zachodnią. W odpowiedzi na to, Front Polisario rozpoczął wojnę partyzancką, walcząc ze wspieranym przez Zachód reżimem marokańskim.

Początki działalności Frontu sięgają jeszcze czasów, gdy region był pod rządami frankistowskiej Hiszpanii. Wtedy ruch walczył z reżimem kolonialnym i miał nawet niewielkie wsparcie ze strony Maroka. Gdy w 1973 roku formalnie powstał Ruch Polisario, jego sztandarowym celem było zakończenie kolonialnej władzy Hiszpanii nad terytorium. Po tym, jak Hiszpania zrezygnowała z władzy nad prowincją podpisując Porozumienie Madryckie z Maroko i Mauretanią, kraj podzielono między te dwa kraje. Nie pogodziła się z tym główna siła polityczna Sahary Zachodniej, Front Polisario. Wtedy Saharyjczycy, przy wsparciu Algierii i Libii, powołali Saharyjską Arabską Republikę Demokratyczną. Werdykt trybunału w Hadze wydany w tym czasie w sprawie dawnych kolonii hiszpańskich, był na tyle niejasny, że każda ze stron interpretowała go na swoją korzyść.

Po tym, jak marokańskie lotnictwo dokonało bombardowań w kilku miejscowościach saharyjskich, Front Polisario został zmuszony do przeniesienia swojej kwatery głównej do Algierii, skąd koordynował walkę z okupantem. W 1978 roku, pomimo francuskiego wsparcia militarnego, rząd Mauretanii został pokonany i zmuszony do podpisania rozejmu z Polisario. Rok później jednak, Maroko zajęło terytoria opuszczone przez Mauretanię. Od tamtego czasu, Maroko utrzymuje w regionie kontyngent wojskowy liczebnie równy całej populacji Saharyjczyków. Armia zbudowała tzw. "Mur Marokański", zaporę piaskową długości 2700 kilometrów, mającą na celu powstrzymanie bojowników saharyjskich przed rajdami na stanowiska armii marokańskiej i powrotem uchodźców.

W latach osiemdziesiątych Sahara Zachodnia była do pewnego stopnia polem rywalizacji zimnowojennej. Stany Zjednoczone, które oficjalnie ogłosiły neutralność w kwestii tego konfliktu, wspierały Maroko, między innymi dostarczając broń. Strona Polisario była postrzegana jako sympatyzująca z blokiem wschodnim, głównie dlatego, że początkowo Saharyjczyków wspierała zorientowana antyimperialistycznie i trzecioświatowo Algieria. W rzeczywistości Sahara Zachodnia nigdy nie otrzymała pomocy od ZSRR a blok wschodni utrzymywał związki handlowe z Maroko. ZSRR i kraje satelickie nie uznały nawet powołanego przez Polisario państwa.

Za to na Zachodzie, większość ugrupowań lewicowych, w tym partie komunistyczne, sympatyzowały z walką Polisario i okazywały jej wsparcie. Jest tak do dzisiaj. Na przykład, w pierwszych dniach listopada, na zaproszenie lewicowego saharyjskiego ruchu młodzieżowego UJSARIO, Saharę Zachodnią chciał odwiedzić Tiago Vieira, przewodniczący Światowej Federacji Młodzieży Demokratycznej, koordynator komitetu organizacyjnego 17 Festiwalu Młodzieży Demokratycznej i Studentów, który w tym roku odbędzie się w RPA. Tiago, który jest też członkiem władz Portugalskiej Partii Komunistycznej, zaangażowany jest od dawna w akcję solidarności z Polisario. 2 listopada, po wylądowaniu w Lajoune, jeszcze przed opuszczeniem samolotu, został aresztowany przez marokańską policję, zmuszony do powrotu do Casablanki, skąd przyleciał, następnie przez 15 godzin przetrzymywany w areszcie i ostatecznie deportowany do Portugalii. Można to potraktować jako wyjątkowo łagodne potraktowanie, w porównaniu z tym jak reżim marokański przez lata obchodził się z opozycją - brutalne tortury, wieloletnie kary więzienia, porwania i wszelkie możliwe represje. To również spotykało działaczy niepodległościowych z Sahary Zachodniej. Zaledwie kilka dni przed przylotem Tiago Vieiry, policja w Lajoune zamordowała saharyjskiego działacza. Miał 14 lat.

Wsparcie dla Saharyjczyków przez lata płynęło też między innymi z Kuby, choć siłą rzeczy, ograniczone. W 1994 roku, po upadku apartheidu w Afryce Południowej, Nelson Mandela zapowiedział, że nowe państwo uzna niepodległość Afrykańskiej Arabskiej Republiki Demokratycznej. Stało się tak 10 lat później. Teraz kilkadziesiąt państw uznaje państwo saharyjskie i utrzymuje stosunki dyplomatyczne z saharyjskim rządem na uchodźctwie. Są wśród nich między innymi: Algieria, Angola, Boliwia, Kuba, Kostaryka, Ekwador, Ghana, Honduras, Iran, Jamajka, Libia, Nikaragua, Korea Północna, Republika Południowej Afryki, Syria, Timor Wschodni, Urugwaj, Wenezuela, Wietnam i inne.

Front Polisario jest od 1979 roku uznawany przez ONZ za legalną reprezentację Saharyjczyków. Organizacja ma status obserwatora przy zrzeszającej większość partii socjaldemokratycznych na świecie Międzynarodówce Socjalistycznej. Obecnie Front Polisario kontroluje jedynie małą część Sahary Zachodniej, która jest mało zaludniona, silnie zaminowana i ekonomicznie bezużyteczna. Bogate w ławice ryb wybrzeże Sahary Zachodniej oraz tereny ze złożami naturalnymi kontroluje rząd Maroka.

Konflikt zbrojny zakończył się w 1991 roku i od tego czasu ONZ próbuje pogodzić obie strony. Wszystkie propozycje są jednak mało korzystne dla Saharyjczyków. Proces pokojowy ma się zakończyć referendum w sprawie niepodległości, jednak kontrowersje są wokół tego, kto ma prawo uczestniczyć w referendum. Władze marokańskie dokładały starań, by terytorium zasiedlić ludnością marokańską, która stanowi już znaczący odsetek mieszkańców Sahary Zachodniej. Gdyby uznać głosy tych mieszkańców, wynik referendum mógłby nie być korzystny dla Polisario. Z drugiej strony, są tysiące wypędzonych Saharyjczyków zamieszkujących obozy uchodźców poza Saharą Zachodnią i rząd Maroka nie chce przyznać im prawa głosu, gdyż obecnie nie mieszkają w swoim kraju. Dodatkowo, Maroko zgadza się tylko na referendum w sprawie autonomii i nie zgadza się na to, by na kartce do głosowania znajdowała się opcja niepodległości.

Zarówno Stany Zjednoczone jak i Francja popierają wszystkie propozycje wysuwane przez rząd Maroka. Sahara Zachodnia jest jedynym państwem okupowanym w Afryce.

Bartłomiej Zindulski

Piotr Ikonowicz: Jestem przerażony

Dawid Kański: Komentarz do wyborów prezydenckich w USA

Xavier Woliński: Baśń o „sprawczości”

Aleksander Radomski: Goździki, które zasiały zmiany

Bartłomiej Zindulski: Lewicowa alternatywa Sahry Wagenknecht

Witold Sawicki: Walka z nowotworem, na osobistym przykładzie

Sahara Zachodnia: Masowa przemoc marokańskiej policji

lewica.pl w telefonie

27 listopada: