Zmarł Derrida

[2004-10-09 19:35:04]

W piątek w nocy w Paryżu zmarł Jacques Derrida, znany francuski filozof, twórca dekonstrukcjonizmu i jeden z najsłynniejszych myślicieli postmodernizmu.

Derrida wywodził się z kręgu lewicowych intelektualistów francuskich, popierał studencką rewoltę w 1968 r. Z pochodzenia francuski Żyd, urodził się w 1930 r. w Algierii, debiutował w 1962 r., napisał ponad 50 książek i kilkuset artykułów, wykładał na uniwersytetach wszystkich kontynentów. Był laureatem wielu międzynarodowych nagród (w tym Nagrody im. Adorno w 2001) i doktorem honoris causa kilku uczelni, w tym Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach (1997). Do jego najbardziej znanych publikacji należą: "O dekonstrukcji", "Pozycje" i "Marginesy filozofii".

Jego koncepcja filozoficzna, tzw. dekonstrukcja bądź gramatologia, wyrasta ze swoistej interpretacji myśli tzw. "mistrzów podejrzeń", czyli Marksa, Nietzschego, Freuda i - zwłaszcza -Heideggera. Oskarżana przez wielu o niejasność i podważanie racjonalności dyskursu naukowego dekonstrukcja jest nade wszystko poszukiwaniem ukrytych podwalin tzw. "metafizyki obecności" i próbą pokazania, jak jest ona dekonstruowana przez przyjmowane przez siebie założenia. Derrida świadom, że nie ma punktu, z którego można by mówić przeciwko metafizyce, większość swoich prac napisał "przez pryzmat" cudzych tekstów. W odpowiedzi na pytanie "czym jest dekonstrukcja?" napisał do japońskiego profesora: "Ależ niczym. A czym nie jest? Ależ wszystkim".

Derridiańska koncepcja filozoficzna zaowocowała rozwojem dekonstrukcjonizmu w badaniach literackich. Kierunek ten popularny stał się zwłaszcza w Ameryce. Do kluczowych dla niego poglądów należy uznanie niemożności ostatecznej interpretacji tekstu, a także praktyka odsłaniania, jak tekstem literackim "rządzą" ukryte kategorie filozoficzne.

Derrida, choć nigdy nie był członkiem żadnej partii, wielokrotnie zabierał głos na tematy polityczne. Sprzeciwiał się wojnie w Wietnamie, w 1981 r. został aresztowany w Czechosłowacji za kontakty z tamtejszymi dysydentami, w 1983 r. oficjalnie poparł walkę Nelsona Mandeli na rzecz zniesienia apartheidu w RPA, w 1988 r., podczas pierwszej intifady, spotkał się w Jerozolimie z grupą palestyńskich intelektualistów. W ostatnich latach opowiadał się za prawem imigrantów do głosowania w wyborach, protestował przeciwko karze śmierci, brał też udział w kampanii na rzecz uniewinnienia Mumii Abu-Jamala, czarnego aktywisty czekającego w amerykańskim więzieniu na wykonanie wyroku śmierci. Wyraził swą solidarność z Ameryką w obliczu zamachów z 11 września 2001, zdecydowanie jednak potępił wojnę w Iraku, którą ekipa Busha uzasadniała m.in. rzekomymi związkami tego kraju z "miedzynarodówką terrorystyczną".

W zeszłym roku na łamach kilku wielkich europejskich dzienników (m.in. "Gazety Wyborczej") ukazał się artykuł Jacquesa Derridy i Jürgena Habermasa, uchodzącego za ostatniego spadkobiercę "szkoły frankfurckiej". Dwaj filozofowie zachęcali Europę do zrzucenia z siebie hegemonii USA, a początek "nowej europejskiej tożsamości" dostrzegali w wielkiej fali antywojennych demonstracji, które przetoczyły się przez ulice miast Starego Kontynentu.

Marek Tobolewski

lewica.pl w telefonie

Czytaj nasze teksty za pośrednictwem aplikacji LewicaPL dla Androida:

Dawid Kański: Komentarz do wyborów prezydenckich w USA

Xavier Woliński: Baśń o „sprawczości”

Aleksander Radomski: Goździki, które zasiały zmiany

Bartłomiej Zindulski: Lewicowa alternatywa Sahry Wagenknecht

Witold Sawicki: Walka z nowotworem, na osobistym przykładzie

Michał Peno: Praxis po hiszpańsku

Zmarł Derrida

lewica.pl w telefonie

25 listopada: