Na początku lat 60. Portugalia była ostatnim z wielkich kolonialnych imperiów, które opierało się falom dekolonizacji, a jej imperium obejmowało...
W niedzielę 22 września odbyły się wybory do parlamentu (landtagu) w niemieckim kraju związkowym Brandenburgia. Są to trzecie wybory do landtagów w...
Adolfo Sánchez Vázquez o moralności i polityce
Jak się powiada Adolfo Sánchez Vázquez, hiszpański filozof zesłany po wojnie domowej do Meksyku,...
Słuchając wypowiedzi polskich polityków, można odnieść wrażenie, że zielona transformacja będzie sprawiedliwa tylko wtedy, gdy będzie powolna....
Piotr Sadzik: Odebranie prawicy monopolu na śmiech to kwestia życia i śmierci
Dorota Jagoda Michalska: Władysław Hasior - dekolonializm, nowoczesność, historia
Jacenty Dędek: Miasto na miarę człowieka
Mariusz Urbanek: Wszechstronnie niewygodny Różewicz
Tomasz S. Markiewka: Nierówności po polsku - liczby już znamy, teraz przemówmy do wyo
Paweł Jędral: Diuna jak Palestyna
Agnieszka Wiśniewska: Kos. Bohater z podręcznika, który został ziomkiem
Galopujący Major: "1670" - serial, który może odmienić polską telewizję
Adam Ciołkosz, wielki patriota i przywódca Polskiej Partii Socjalistycznej urodził się 5 stycznia 1901 roku w Krakowie. Już w czasie I Wojny Światowej związał się z ruchem niepodległościowym, a sprawie polskiej oddał całe swoje życie.
Pierwszą szkoła patriotyzmu było harcerstwo. Świadectwo służby dla Ojczyzny składał później na polach bitew w walce o granice i niezależny byt Rzeczypospolitej. Walczył o Lwów i Wilno. W walce z nawałą bolszewicką w 1920 roku dowodził jako oficer kompanią i batalionem. W bitwie nad Niemnem został ciężko ranny. W roku 1921, w czasie Powstania Śląskiego dowodził pociągiem pancernym obsadzonym przez powstańców-górników.
Po zwycięskiej wojnie z bolszewikami ukończył prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim i Szkole Nauk Politycznych w Krakowie.
W 1921 roku wstąpił do PPS. Przewodniczył Sekcji Akademickiej PPS i znalazł się w czołówce działaczy Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej. Reprezentował ten Związek w Biurze Międzynarodówki Młodzieży Socjalistycznej i redagował pismo ZNMS – „Glos Niezależny“. Od 1924 roku wchodził w skład redakcji socjalistycznego dziennika „Naprzód“, wychodzącego w Krakowie, pełniąc w tym samym czasie funkcję sekretarza Zarządu Głównego Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego. Zdobył zaufanie i uznanie w oczach ówczesnych przywódców PPS - Ignacego Daszyńskiego i Zygmunta Marka.
Mając lat 27 został posłem na Sejm, gdzie reprezentował okręg tarnowski i pełnił funkcję sekretarza klubu poselskiego PPS. Odegrał duża rolę w kongresie „Centrolewu“ – porozumieniu centrum i lewicy sejmowej – gdzie sformułowano program czynnej obrony demokracji. Wraz z Wincentym Witosem, Hermanem Libermanem, Stanislawem Dubois i innymi był więziony w twierdzy brzeskiej, co miało na celu sparaliżowanie opozycji w okresie wyborów. Nawet w ten sposób odizolowany od wyborców zdobył rekordową ilość głosów (ponad 65 tysięcy)i został ponownie wybrany do Sejmu.
Za swe poglądy i przekonania był w tym okresie szykanowany, aresztowany i skazywany na kary więzienia
Od 1935 roku stał na czele potężnej organizacji PPS w Krakowie.
Po najeździe hitlerowskim na Polskę, poszukiwany przez Gestapo, wraz z żoną Lidią i synem Andrzejem opuszcza kraj. Z polecenia Kazimierza Pużaka udaje się na emigrację, by tam reprezentować niepodległościową politykę PPS. Poprzez Rumunię przedostaje się wraz z rodziną do Paryża, gdzie zostaje członkiem wojennej Rady Narodowej i sekretarzem Komitetu Zagranicznego PPS. Po wkroczeniu wojsk hitlerowskich do Francji przenosi się do Londynu, gdzie obejmuje kierownictwo akcji wydawniczej „Fight for Freedom“, - Walka o Wolność, której zadaniem było informowanie świata o walce narodu polskiego z okupantem hitlerowskim.
W 1943 roku po tragicznej śmierci gen. Władysława Sikorskiego, Prezydent RP, Władysław Raczkiewicz zdecydował się powołać Adama Ciołkosza na stanowisko premiera wojennego, ale Ciołkosz nominacji tej nie przyjął, gdyż w istniejących wtedy układach politycznych nie widział dla siebie możliwości skutecznej pracy na tym stanowisku. Podobne stanowisko zajął w momencie formowania ostatniego rządu wojennego pod przewodnictwem Tomasza Arciszewskiego. Nie wszedł do tego rządu, ale popierał go z całą stanowczością, zwłaszcza protesty Rządu RP przeciwko imperialnej polityki Stalina wobec Polski.
W 1945 roku odrzucił wszystkie możliwości powrotu do Kraju. Pozostał na Emigracji aby walczyć z ustrojem narzuconym Polsce przez Moskwę.
W 1947 r. rozpoczął organizowanie PPS wśród emigracji powojennej, głównie w Wielkiej Brytanii. Stał na czele brytyjskiej Organizacji PPS przez 10 lat. Reprezentował Polskę w Radzie Międzynarodówki Socjalistycznej i wniósł poważny wkład do Deklaracji Międzynarodówki o „Celach i zadaniach socjalizmu demokratycznego“.
Warto pamiętać, ze to Adam Ciołkosz, jako redaktor „Robotnika“ , pierwszy wysunął projekt rozgraniczenia mocarstw europejskich pasem państw neutralnych, ale niepodległych. Koncepcja ta miała wówczas realną perspektywę polityczną, a wiązała się z założeniem neutralizacji Niemiec. Potem dwie wersje tej koncepcji, znane jako Plan Gaitskella i Plan Rapackiego, stały się przedmiotem szeroko zakrojonych akcji dyplomatycznych.
Wcześnie rozpoznał Ciołkosz zerwanie osi Moskwa-Pekin, czemu wyraz dal w obszerniejszej pracy badawczej zatytułowanej „Koniec monolitu“, wydanej w Londynie w 1964 roku.
Poza pracą polityczną zajmował się Adam Ciołkosz także pracą literacką. Do najważniejszych książek napisanych przez Ciołkosza należą: „Roza Luxemburg a rewolucja rosyjska“ – Paryż 1961, „Od Marxa do Chruszczowa“ – Londyn 1962, „Karol Marx a powstanie styczniowe“- Londyn 1963, „Ludzie PPS“ - Londyn 1967, „Socjalizm na zachodzie Europy“- Londyn 1968, przede wszystkim monumentalna praca historyczna, napisana wspólnie z żoną, dr Lidią Ciołkoszową – „Zarys dziejów socjalizmu polskiego“ - Londyn 1966-1972.
Ciołkosz wydał cały szereg prac o nieprzemijającym znaczeniu politycznym, w tym nakładem Komitetu Głównego PPS w Niemczech – „Najważniejszy sojusznik“ o stosunku socjalistów polskich do dysydentów w Związku Sowieckim – Monachium 1974.
Przekładał na język polski wiele prac politycznych obcych autorów, redagował szereg czasopism emigracyjnych i ogłaszał systematycznie swoje artykuły w „Polemikach“, „Dokumentach Chwili“, „Dzienniku Polskim“ i „Tygodniu Polskim“ w Londynie, „Wiadomościach“, paryskiej „Kulturze“ i „Zeszytach Historycznych“, w „Lewym Nurcie“ i w „Związkowcu“ w Toronto, w „Przemianach“, piśmie Komitetu Głównego PPS w Niemczech, a dorywczo w wielu innych pismach polskich i obcych.
Od 1931 roku zasiadał w Centralnym Komitecie Wykonawczym PPS. Z tego tytułu przemawiał podczas wojny regularnie do Kraju przez radio z Londynu. Ojciec Ciołkosza, Kasper Ciołkosz został w tym czasie zamęczony w obozie Koncentracyjnym w Gross Rosen.
Po wojnie przez ćwierć wieku występował na antenie Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa, gdzie podczas ważnych wydarzeń przemawiał z pozycji przywódcy emigracji socjalistycznej do Rodaków. Komentował wydarzenia międzynarodowe i krajowe, naświetlał sytuację w ruchu socjaldemokratycznym na Zachodzie i prostował fałszerstwa propagandy komunistycznej o polskim ruchu robotniczym.
W życiu Emigracji Niepodległościowej zajmował z ramienia PPS wiele czołowych stanowisk.
W 1949 roku, gdy powstała w Londynie Rada Polityczna, grupująca historyczne stronnictwa, został wybrany członkiem jej Wydziału Wykonawczego i prowadził Dział Spraw Zagranicznych. Następnie po wynegocjowaniu przez gen. K. Sosnkowskiego aktu Zjednoczenia Narodowego wszedł w charakterze wiceprzewodniczącego do Egzekutywy tego Zjednoczenia i zajmował to stanowisko do roku 1956, a następnie do roku 1959 był jej przewodniczącym. Złożył ten mandat w momencie, gdy w polityce PPS nastąpił zwrot, który następnie doprowadził do rozłamu na tle stosunku do form i metod konfrontacji z dyktaturą komunistyczną. Przez całe swe życie bronił stanowczo i skutecznie niepodległościowego kursu polityki PPS, a w oparciu o Klub Radnych PPS w Tymczasowej Radzie Jedności Narodowej i licznych działaczy regionalnych podjął zadanie odbudowy zachwianych wtedy sporami taktycznymi organizacji PPS na Obczyźnie i dokonał tego zadania.
Na VI Zjeździe PPS odbytym w Londynie w 1972 roku określił nowe zadania Partii i wyprowadził organizację socjalistów polskich z letargu lat sześćdziesiątych.
W latach 1964-1977 zajmował Ciołkosz stanowisko przewodniczącego Centralnego Komitetu PPS, z którego ustąpił dopiero z powodu przewlekłej choroby serca. VII Zjazd PPS nadal mu tytuł Dożywotniego Honorowego Przewodniczącego Partii.
Mimo ciężkiej choroby serca pracował do ostatnich chwil swego ofiarnego życia i dzielił się doświadczeniami z tymi, którzy przejęli po nim ciężar walki i działalności polskiego ruchu socjalistycznego na Obczyźnie i troskę o polski socjalizm niepodległościowy w Kraju.
Na pięć dni przed śmiercią otrzymał cenną nagrodę Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie za całokształt pracy pisarskiej. Na dwa dni przed śmiercią napisał ostatnią korespondencję dla Radia Wolna Europa z Londynu nadaną do słuchaczy w Kraju.
Przypomnienie działalności i zasług Adama Ciołkosza nie byłoby pełne bez podkreślenia jego troski o codzienne potrzeby nie tylko ogółu, ale także żyjących w zasięgu jego poczynań zwykłych ludzi pracy. Dla każdego umiał znaleźć czas, radę i pomoc.
Sam żył w iście spartańskich warunkach, w małym mieszkaniu w londyńskiej dzielnicy Putney wypełnionym od sieni pod poddasze książkami, manuskryptami i gazetami.
Ciołkosz miał znakomite stosunki z politykami brytyjskimi, u których niczego nie załatwiał dla siebie, a interweniował często w imieniu rodaków i na rzecz sprawy polskiej.
Wierność zasadom niepodległościowego polskiego socjalizmu i walka o nie były treścią jego życia. Zmarł w Londynie 1. października 1978 roku.
„Tydzień Polski“ nazwał go w artykule pośmiertnym „Przywódcą Emigracji Politycznej“.
Towarzyszką życia w tej ofiarnej walce była mu przez z górą pół wieku żona Lidia, także czołowa działaczka w kierownictwie Polskiej Partii Socjalistycznej.
Lidia Ciołkoszowa urodziła się 24 czerwca 1902 roku w Tomaszowie Mazowieckim. Na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie ukończyła studia polonistyki i historii oraz Studium Pedagogiczne UJ z tytułem doktora. W czasie studiów w Krakowie poznała przyszłego męża, Adama Ciołkosza.
W czasie najazdu bolszewickiego na Polskę pracowała jako wolontariuszka w biurze wojskowym. Była wybitną działaczką polityczną i społeczną, ostatnim członkiem przedwojennej krajowej Rady Naczelnej PPS. Do wybuchu II Wojny światowej pracowała jako bibliotekarka i wykładowczyni Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego (TUR), wychowawczyni i organizatorka kolonii letnich i świetlic dla dzieci robotniczych.
Od młodości zaangażowana w działalność Polskiej Partii Socjalistycznej. W 1939 roku opuściła z rodziną Polskę i udała się przez Rumunię i Francję do Londynu, gdzie ponad pół wieku piastowała najwyższe funkcje w emigracyjnej PPS. Na XXV Zjeździe PPS odbytym w listopadzie 1990 roku w Warszawie została wybrana Honorową Dożywotnią Przewodniczącą Partii. Zdecydowana przeciwniczka wchodzenia w koalicje ze strukturami postkomunistycznymi.
Lidia Ciołkoszowa była autorką wielu artykułów, broszur i audycji radiowych z historii polskiego ruchu robotniczego, nadawanych na falach eteru przez Rozgłośnię Polską Radia Wolna Europa. W roku 1965 opublikowała książkę „Publicystyka polska na emigracji w latach 1940-1960“ i wspólnie z mężem Adamem najważniejsze ich dzieło – „Zarys dziejów socjalizmu polskiego“.
Lidia Ciołkoszowa została wyróżniona nagrodami literackimi paryskiej Kultury – Paryż 1967, Stowarzyszenia Polskich Kombatantów – Londyn 1972 oraz fundacji m. Jurzykowskiego – New York 1973.
Za swą działalność odznaczona została przez Prezydenta Lecha Wałęsę Krzyżem Polonia Restituta. Była honorową przewodniczącą Centralnego Komitetu Zagranicznego Polskiej Partii Socjalistycznej.
W dniu 24 czerwca br. Lidia Ciołkoszowa miała obchodzić swoje setne urodziny. Niestety nie doczekała tego Jubileuszu. Zmarła w Londynie dwa tygodnie wcześniej, 9 czerwca 2002 roku.
Jacek Kowalski
Autor jest przewodniczącym Centralnego Komitetu Zagranicznego PPS
