Wywiad z Marcinem Kulą-Bukowskim
Koordynatorem Młodzieżówki APP
"Racja"


Czym jest antyklerykalizm? Czy mógłbyś opisać założenia i historię tej doktryny, również w Polsce?

Antyklerykalizm jest poglądem sprzeciwiającym się ingerencji związków wyznaniowych w pozareligijne życie społeczeństwa. Opowiada się za całkowitym rozdziałem Kościoła od państwa. Pogląd ten krytykuje udział osób duchownych w strukturach państwa oraz uprzywilejowanie związków wyznaniowych wyrażające się np: w ulgach podatkowych bądź oddawaniu na cele religijne terenów państwowych za darmo lub za symboliczną opłatę. Pogląd ten nie jest jednak przeciwny religii. Antyklerykałem może być zarówno ateista jak i osoba głęboko wierząca. Krytykuje struktury kościelne i działania kleru a nie samą doktrynę religijną.

Historia antyklerykalizmu sięga czasów reformacji. Ze względów historycznych można wyróżnić kilka nurtów tego poglądu: dogmatyczno-reformistyczny związany właśnie z szesnastowiecznymi ruchami reformatorskimi; racjonalno-deistyczny - wywodzący się z filozofii oświecenia (oskarżał kler o szerzenie ciemnoty i przesądów, odsunął go od szkolnictwa); liberalny - upatrywał w klerze przeciwnika wolności i demokracji, jego efektem jest znaczna laicyzacja społeczeństw zachodniej Europy, a zwłaszcza Francji, która już w 1905 roku uchwaliła obowiązującą do dziś ustawę o rozdziale Kościoła od państwa; rewolucyjny - uznający religię za ideologię klas panujących, a kler za siłę wspierającą system kapitalistyczny. W Polsce po okresie reformacji antyklerykalizm ujawnił się dopiero w okresie międzywojennym wśród inteligencji. Jego wyrazem jest m.in. publicystyka Tadeusza Boya-Żeleńskiego. Po wojnie antyklerykalizm stał się elementem polityki wyznaniowej państwa dlatego też nastroje antyklerykalne w społeczeństwie się nie ujawniały. Po transformacji w 1989 roku pozycja Kościoła uległa silnemu wzmocnieniu co spowodowało odżycie nastrojów antyklerykalnych.

Jak wygląda dzisiejsze środowisko antyklerykalne w Polsce? Jakich mamy aktorów, jakie podejmują działania?

Silny wpływ na życie społeczne i polityczne Kościoła katolickiego spowodował ożywienie nastrojów antyklerykalnych w naszym społeczeństwie. Rzadko jednak wiąże się to z jawnym manifestowaniem swoich poglądów, czego przyczyną jest narastająca dyskryminacja osób otwarcie krytykujących kler.

Antyklerykałowie to przede wszystkim mieszkańcy większych miast, które zapewniają im dużą anonimowość. Na wsiach i w małych miasteczkach, gdzie pozycja Kościoła jest najsilniejsza, groźba ostracyzmu społecznego jest tak silna, że skutkuje na ogół nagięciem własnych poglądów do ogólnie obowiązujących norm. Do środowiska antyklerykalnego zalicza się też spora część tych grup społecznych, piętnowanych przez Kościół za ich zachowania bądź poglądy niezgodne z jego doktryną religijną, np: homoseksualiści, feministki. Jednak grupy te na ogół starają się ukrywać swoje antyklerykalne poglądy, a organizacje reprezentujące te grupy społeczne nierzadko nawet w wypowiedziach dla mediów odcinają się całkowicie od antyklerykalizmu, nie chcąc narażać się na dodatkowe szykany. Głównymi siłami jawnie wyrażającymi swoje antyklerykalne poglądy są Antyklerykalna Partia Postępu "Racja" oraz tygodnik "Fakty i Mity". Elementów antyklerykalizmu można się także doszukać w programach niektórych partii lewicowych.

Czy środowisko to skłonne jest popierać lewicowe rozwiązania gospodarcze tzn. interwencjonizm państwa, progresywne podatki? Wiele ludzi lewicy w Polsce ma co do tego wątpliwości.

Oczywiście postawa antyklerykalna nie jest równoznaczna z posiadaniem lewicowych poglądów. Jednak jak pokazuje praktyka poglądy te są ze sobą silnie związane. Począwszy od rewolucji francuskiej a skończywszy na chwili obecnej wszystkie ruchy lewicowe w mniejszym lub większym stopniu manifestowały swój antyklerykalizm. Główną siłą na polskiej scenie politycznej reprezentującą środowisko antyklerykalne jest Antyklerykalna Partia Postępu "Racja".

Wątpliwości o których mówisz wiążą się, jak przypuszczam, przede wszystkim z tym, że partia w początkowej fazie swojego istnienia nie manifestowała swoich lewicowych poglądów. Spowodowane to było tym, że APP "Racja" posiadała na początku swojej działalności wyłącznie program światopoglądowy wywodzący się z ruchu antyklerykalnego, na którego bazie powstała. Program gospodarczy i społeczny został zatwierdzony dopiero w lutym tego roku. W sferze społecznej jest on silnie lewicowy. Duży nacisk postawiony jest na walkę z bezrobociem i biedą, bezpłatną i ogólnodostępną służbą zdrowia i oświatą. Jesteśmy również za równouprawnieniem kobiet i mniejszości seksualnych.

W sferze gospodarczej program partii nie ma już tak silnego wydźwięku lewicowego, jednak APP "Racja" uważa, że ingerencja państwa w niektóre sfery gospodarki jest niezbędna. Nasza partia opowiada się m.in za złagodzeniem efektów neoliberalnej polityki promującej wielkie ponadnarodowe korporacje poprzez wprowadzenie nakazu płacenia podatków od dochodów w naszym kraju, a nie w kraju gdzie mieści się centrala firmy, opodatkowania przepływu kapitałowego. Chcemy promować małą i średnią przedsiębiorczość. Jesteśmy również za progresywną skalą podatkową.

Mam zatem rozumieć, że pomysł podatku liniowego, jaki APP "Racja" miała pewnien czas temu, już na łono partii nie wróci?

Nie wiem skąd masz tą informacje. Partia nigdy nie była za podatkiem liniowym. W żadnym oficjalnym stanowisku partyjnym tego nie znajdziesz. Tylko dwie osoby z Racji były za podatkiem liniowym: Roman Kotliński, szef Faktów i Mitów dziś niewiele mający wspólnego z partią oraz pan z Ciechanowa, który już odszedł z partii z powodu swoich liberalnych poglądów. Stanowisko partii popierające progresywną skalę podatkową jest jednym z fundamentów naszych założeń gospodarczych.

Czy sądzisz, że nowa koalicja lewicowa budowana przez APP "Racja" z Unią Pracy, Polską Partią Socjalistyczną i Polską Partią Pracy ma szansę faktycznie zaistnieć? Koalicja ta wystartuje w wyborach uzupełniających do Senatu, ale czy wystartuje też w wyborach do całego parlamentu?

To się okaże. Wiem, że w UL jest jeszcze Centrolewica, a niewykluczone, że i DPL pojawi się przy stole rozmów. Na razie trwają prace programowe nad wspólną deklaracją ideową i określeniem wspólnych poglądów programowych. Pod koniec sierpnia ma się odbyć konferencja prasowa w Sejmie organizowana przez Unię Lewicy na temat zmian w kodeksie pracy. To jest główny nurt prac, jakie się toczą w ramach Unii Lewicy. Poza tym pojawił się pomysł, żeby wspólnie wystartować w wyborach do Senatu. Komitet Wyborczy Wyborców Unia Lewicy nie został jednak zarejestrowany. Kompromis potrzebny do tego, aby te partie wystąpiły wspólnie został wypracowany w ostatniej chwili. Fakt ten spowodował, że było bardzo niewiele czasu na zebranie podpisów pod tym komitetem. Jednak APP "Racja" się wywiązała. Zebrała ok. 650 z 1000 wymaganych podpisów, UP około 350. Pozostałe partie zebrały niewiele ponad 10 podpisów jednak część została odrzucona i ostatecznie zabrakło ok. 20 podpisów.

Co do ewentualnej koalicji, to trudno mieć całkowitą pewność w tej kwestii, gdyż rozmowy pomiędzy tymi partiami dopiero się zaczęły i potrwają na pewno kilka miesięcy. W zależności od programu, jaki zostanie przyjęty, partię będą się mogły określić, czy ostatecznie przystąpią do UL czy nie. Jednak istnieje dość dużo przesłanek, że właśnie tak się stanie. Pozostaje tylko pytanie czy będzie to koalicja, komitet wyborczy czy "partia partii" (koalicja partii utworzy nową partię nie rozwiązując swoich bazowych partii - wtedy obowiązywać będzie 5% próg). Na razie jednak sprawy wyborcze powinny zejść na dalsze tło, a wypracować należy jakiś sensowny program, który skonsolidowałby partie lewicowe w ramach UL. Potem można myśleć o wyborach.

Wiem, że powstała właśnie młodzieżówka Antyklerykalnej Partii Postępu "Racja". Jakie osoby chcielibyście, aby się do niej zgłaszały i jakie działania będziecie w niej podejmować?

Chciałbym, aby zgłaszały się do nas osoby aktywne, o lewicowych i antyklerykalnych poglądach, które akceptują program APP "Racja". Mile widziana jest pewna dyspozycyjność, aby członkostwo w naszej organizacji nie polegało tylko i wyłącznie na złożeniu deklaracji członkowskiej, ale także na czynnym zaangażowaniu się w nasze akcje. Poza tym nie mamy jakichś specjalnych wymagań dotyczących osób chcących się do nas przyłączyć. Chcemy podejmować wszelkie ważne tematy dotyczące lewicowych rozwiązań zarówno w sferze społecznej jak i gospodarczej. Zamierzamy promować idee neutralności światopoglądowej państwa i jego rozdziału od Kościoła. Nasza działalność będzie polegała przede wszystkim na uczestniczeniu w protestach, zbieraniu podpisów pod wszelkimi bliskimi nam inicjatywami, zarówno własnymi jak i zaprzyjaźnionych z nami organizacji oraz wystosowywaniu apelów do odpowiednich organów w celu nakłonienia ich do idei jakie głosimy. Chcemy również aktywnie wspierać naszą partię.