Gawlicz, Starnawski - Zatrzymać świat i zmienić go

Rozmowa z działaczkami międzynarodowej sieci Global Women’s Strike

Katarzyna Gawlicz, Marcin Starnawski: Zacznijmy od idei Global Women’s Strike oraz tego, o co walczycie. Jak to się wszystko zaczęło?

Nina Lopez: Global Women’s Strike [Globalny Strajk Kobiet] powstał w Irlandii, gdzie grupa kobiet, z którymi współpracowałyśmy, z okazji „nowego tysiąclecia” postanowiła ogłosić strajk generalny kobiet i poprosiła nas o wsparcie tej ogólnokrajowej akcji. Powiedziałyśmy: Dobrze, zrobimy z tego strajk międzynarodowy. Taki był początek Globalnego Strajku Kobiet, który potem stał się dużą siecią międzynarodową.

Claire Glasman: W centrum naszego zainteresowania od początku znajdowały się konkretne materialne żądania kobiet. Wszak to kobiety wykonują dwie trzecie pracy na świecie, otrzymując za to pięć procent wynagrodzenia i posiadając jeden procent własności. A jednak ich praca, umożliwiająca przetrwanie, nie jest uznawana za pracę. Nasze postulaty wychodziły od potrzeb kobiet w krajach globalnego Południa, jak dostęp do czystej wody, bezpieczeństwo żywnościowe, podstawowa opieka zdrowotna, umiejętność czytania i pisania, wolność przemieszczania się, prawo do azylu z powodu gwałtu i innych tortur czy likwidacja tak zwanego zadłużenia Trzeciego Świata, które uderza najmocniej w kobiety. Ale akcja Gobal Women’s Strike w 2000 roku i sieć, która od tego czasu staje się coraz mocniejsza, mają swoje źródła w trzydziestoletniej praktyce działań Międzynarodowej Kampanii na Rzecz Wynagrodzenia za Pracę Domową, zwłaszcza w dekadzie kobiet ONZ w latach 1975-85; w praktyce wyrażania i rozpowszechniania podstawowego żądania: aby nieodpłatna praca kobiet została uznana za pracę, policzona i opłacona.

Wywodzimy się z tradycji Marksowskiej; wiemy, że kobiety wytwarzają wartość dodatkową i dlatego maja prawo do zasobów niezbędnych dla przetrwania, ale również do tych wszystkich rzeczy, których ludzie potrzebują, by rozwijać się i mieć dobre życie. Z tego powodu w czasie Dekady dla Kobiet ogłoszonej przez ONZ lobbowałyśmy na każdej konferencji międzynarodowej; rozprowadziłyśmy też petycję „Kobiety się liczą — policzmy wartość pracy kobiet”. W 1985 roku pojechałyśmy na konferencję do Nairobi, w Kenii, gdzie okazało się, że petycja ta była bardzo popularna wśród obecnych tam kobiet, zwłaszcza tych z Afryki. Ale nasze żądanie nie znajdowało się wśród postulatów na ogół podnoszonych przez inne organizacje kobiece.

Część organizacji kobiecych koncentrowała się na programie obejmującym takie zagadnienia, jak prawo do aborcji i dostęp kobiet do rynku pracy. Jednak kwestie te — jak nam się wydawało — nie przemawiały do większości kobiet. Większość kobiet na świecie pracuje bez wynagrodzenia, i chociaż jest ważne, aby kobiety mogły decydować o tym, czy chcą mieć dzieci czy nie, wiele kobiet pozbawionych jest środków niezbędnych do tego, by mieć dzieci, których pragną lub by zapewnić swym dzieciom przetrwanie. Tak więc, jeśli chcemy podejmować inicjatywy na rzecz aborcji, trzeba też zapewnić kobietom prawo do tego, by mogły mieć dzieci, których chcą, oraz środki na ich wychowanie, a także na nakarmienie wszystkich dzieci na świecie.

Program opierający się na kwestiach aborcji i zatrudnienia wpisuje się dobrze w kapitalistyczny model, w którym praca w domu czy w domowych gospodarstwach rolnych nie są uznawane za zajęcie produktywne, tym zaś, co dla kobiet oznacza bycie produktywną, jest bycie wyzyskiwaną w wynagradzanej pracy najemnej oraz posiadanie małej liczby dzieci. Global Women’s Strike przeciwstawia się tego rodzaju programowi, który zorientowany jest na zmuszanie nas, kobiet, do bycia jeszcze bardziej produktywnymi, niż już jesteśmy, co nam i naszym rodzinom przynosi niewielką korzyść. Nasza perspektywa jest również antyrasistowska, ponieważ wychodzi od kobiet kolorowych, które stanowią większość niewynagradzanych pracowników na świecie, a jeśli już otrzymują wynagrodzenie, to jest ono najniższe na świecie.

Nina: Równość płac jest również jednym z żądań Global Women’s Strike. Oznacza ona takie samo wynagrodzenie za pracę o tej samej wartości, a nie tylko za taką samą pracę. Większość kobiet nie wykonuje tej samej pracy, co mężczyźni; wykonujemy więcej pracy opiekuńczej, troszcząc się o ludzi starszych, dzieci w przedszkolach i szkołach podstawowych. Z tego względu trzeba porównywać potrzebne umiejętności, a nie to, czy ktoś wykonuje dokładnie taką samą pracę. Chcemy równości płac na całym świecie, a nie tylko w jednym kraju. Brałyśmy właśnie udział w Marszu Miliona Pracowników, który odbył się w tych dniach w Stanach Zjednoczonych. Na ten marsz zorganizowałyśmy grupę „niewidzialnych” pracowników. Jednym z ich żądań jest globalna równość płac, tak aby kapitał nie mógł przenosić się z jednego kraju do drugiego ze względu na niższe, bardziej wyzyskujące stawki za pracę w fabrykach. Teraz właściciele chcą przenosić się do Haiti, bo dolar za dzień pracy to dla nich bardzo mało, mogą więc produkować tam, co tylko chcą. Podobnie w Chinach. Gdyby wszyscy otrzymywali takie samo wynagrodzenie, właściciele nie byliby w stanie tego robić.

Czy Global Women’s Strike zajmuje jakieś określone stanowisko w kwestii praw reprodukcyjnych? W Polsce ruch feministyczny w dużym stopniu koncentruje się na nich...

Maggie Ronayne: W Irlandii jest podobna sytuacja, gdyż tam kobiety również nie mają prawa do aborcji. Muszą wyjeżdżać do Wielkiej Brytanii i oczywiście w najgorszej sytuacji są kobiety biedne, które nie mogą sobie na to pozwolić, pojawia się więc podziemie aborcyjne i tak dalej. Ruch feministyczny w Irlandii oraz zdominowana przez mężczyzn lewica nie mają problemu z koncentrowaniem się na aborcji jako podstawowej kwestii kobiecej. A my zawsze mówimy: prawo do aborcji — dobrze, ale chcemy mieć również prawo do tego, by mieć dzieci, które rodzić chcemy. Jednak feministki zainteresowane aborcją nie pojawiają się nigdy, gdy domagamy się opieki socjalnej i innych świadczeń, do których mamy prawo ze względu na całą pracę, którą wykonujemy.

Claire: Poza tym część feministek opowiadających się za aborcją atakuje osoby niepełnosprawne. Selma James mówiła o tym, jak ważne jest, żeby różne grupy kobiet miały autonomię potrzebną do wypowiadania się na temat dyskryminacji, jakiej doświadczają. Jako kobiety niepełnosprawne, stanowiąc część Global Women’s Strike, działamy przeciwko dyskryminacji osób niepełnosprawnych. Tymczasem jeden z argumentów, którego chętnie używają feministki opowiadające się za aborcją, dotyczy kosztów ponoszonych przez szpitale, w których rodzą się niepełnosprawne dzieci: gdy rodzi się dziecko z rozszczepem kręgosłupa, kosztuje to tyle i tyle tysięcy funtów — co jest atakiem na osoby niepełnosprawne jako rzekome obciążenie dla społeczeństwa.

Maggie: Żądanie aborcji bywało wykorzystywane do tego, by podzielić kobiety. W Irlandii — która, podobnie jak Polska, ma dużą populację katolików — w Global Women’s Strike są metodystyki, katoliczki, mamy też kontakty z muzułmankami, kobietami z Iraku; ja sama nie wyznaję żadnej religii. Nie chcemy być podzielone ze względu na religię lub zróżnicowane żądania; nie chcemy w ten sposób walczyć ze sobą. Tym, co nas łączy, jest cała niewynagradzana praca, którą wykonują kobiety. Zawsze, od samego początku istnienia Global Women’s Strike, a wcześniej Międzynarodowej Kampanii na Rzecz Wynagrodzenia za Pracę Domową, interesowałyśmy się szczególnie budżetem wojskowym. Co roku na całym świecie wydaje się na wojsko ok. bilion dolarów, z czego połowa to wojskowy budżet Stanów Zjednoczonych. Jednocześnie nie wystarcza pieniędzy na zaspokojenie naszych potrzeb. A my mówimy, że chcemy, aby pieniądze te trafiły przede wszystkim do kobiet, bo gdy trafią do kobiet, to trafią też do społeczności, do rodzin.

Anna T: Jeszcze coś odnośnie praw reprodukcyjnych. Jedną z rzeczy, które wywalczyły kobiety w Ugandzie, było prawo do bezpłatnego leczenia szpitalnego. Ze względu na zasadę „podziału kosztów” kobiety nie mogły korzystać ze szpitala, gdy potrzebowały tego, będąc w ciąży. Trzeba było za to płacić. Kobiety poszły do polityków i powiedziały: „Zobaczcie, stanowimy część międzynarodowego ruchu; to co się dzieje, to skandal, powinniście przestać pobierać opłaty od kobiet”. I wygrały to. Inną sprawą, którą często zajmujemy się wraz z osobami z naszej sieci, jest mierzenie się z brutalnością szpitali i sposobem, w jaki ludzie traktowani są przez system opieki zdrowotnej. Próbujemy też umożliwić kobietom w naszej sieci dostęp do alternatywnych metod leczenia i rozpowszechniać informacje o nich.

Nina: Właściwie od samego początku w ruchu kobiecym widoczny był rozłam między kobietami, które naprawdę chciały poprawić sytuację wszystkich kobiet, a kobietami, które chciały poprawić swoją własną sytuację. I całkiem sporo z kobiet, które chciały poprawić swoją własną sytuację, z całą pewnością zrobiło to: są teraz parlamentarzystkami, dyrektorkami, przewodniczącymi związków zawodowych... I jednocześnie są tymi osobami, które zwykle nie chcą dyskutować o kwestiach dotyczących ekonomii, nie chcą dyskutować o tym, co dzieje się z kobietami „na dole”, nie chcą, aby zwykłe kobiety miały głos. Część z nich bardzo przejmuje się prawami reprodukcyjnymi, bo uważają, że kobiety powinny być w rzeczywistości takie, jak mężczyźni. Myślą, że kobiety powinny wykonywać wszystkie prace, które wykonują mężczyźni, i że to właśnie się liczy. Chcą też równego wynagrodzenia, ponieważ nie chcą zarabiać mniej niż mężczyźni, ale nie chcą docenić pracy opiekuńczej. Również ich perspektywa polityczna nie różni się od tej, którą mają mężczyźni posiadający władzę. Po prostu chcą mieć swój udział w tej władzy. Nie chcą poprowadzić społeczeństwa i gospodarki w innym kierunku; nie chcą opiekuńczej gospodarki. Są zadowolone z tego, że rynek rządzi; po prostu chcą w nim być. A my nie chcemy, żeby rządził rynek. Uważamy, że kobiety są podstawowym motorem działań przeciwko rynkowi, ponieważ wszędzie to przede wszystkim kobiety są opiekunkami i dlatego w większym stopniu potrafią na pierwszym miejscu stawiać swoje społeczności i rodziny. Jeśli troszczysz się o każde swoje dziecko i spędzasz 20-25-30 lat życia, martwiąc się o nie, nigdy nie przestajesz być matką. Dzieci dorastają, a ty nigdy nie pozbywasz się w stosunku do nich takich uczuć, jakie miałaś wtedy, gdy miały rok, dwa czy trzy. Zawsze tak samo zabiegasz o ich dobro. Kobiety w ogóle troszczą się o dobro innych; wykonujemy pracę, która ma na celu dobro innych i nie chcemy przestać jej wykonywać — chcemy tylko nie być jedynymi, które ją wykonują; chcemy, aby wykonywali ją także mężczyźni oraz aby całe społeczeństwo uczyniło z niej priorytet.

Ale wiele kobiet, które nazywają się feministkami i zajmują się rozwijaniem swojej kariery, nie interesuje się całą tą pracą, którą wykonują kobiety! Nie uważają pracy opiekuńczej za ważną. A my uważamy, że praca opiekuńcza jest najważniejszą rzeczą dla społeczeństwa troszczącego się o zaspokajanie potrzeb ludzi. Co innego się liczy? To, co naprawdę ma znaczenie, to związki między ludźmi oraz związek między ludźmi i środowiskiem naturalnym. Nic innego nie ma. A cały ten szał związany z rynkiem? Rynek obecnie rządzi światem. I w istocie jednym z powodów, dla których tak bardzo interesujemy się Wenezuelą jest to, że dokonuje się tam teraz rewolucja, a jedną ze spraw, o których mówi prezydent Chávez jest to, że rynek rządzi światem i jest na drodze do zniszczenia świata — chyba że obejmiemy kontrolę nad rynkiem. Ta zależność musi się zmienić. Tymczasem wiele z tych kobiet, które chcą być takie, jak mężczyźni mający władzę, jest zadowolonych z tego, że rządzi rynek. Uważają, że nie można tego procesu zatrzymać i dlatego trzeba się w niego włączyć. Ale my uważamy, że trzeba go zatrzymać, bo w przeciwnym razie wszyscy zginiemy.

Jedno z waszych haseł to właśnie „Zatrzymać świat i zmienić go”. Jak to rozumiecie?

Maggie: Hasło „Zatrzymać świat i zmienić go” odnosi się w istocie do faktu, że — jak mówi kobieta ze związku zawodowego pracownic domowych z Peru, należąca do naszej sieci — „strajk jest dla robotników, a kobiety są robotnikami świata”, mającymi najcięższą pracę, bo wykonujemy jej większość. Chodzi po prostu o to, żeby „zatrzymać” świat 8 marca, nawet jeśli niektóre kobiety mogą przerwać pracę tylko na 10 lub 20 minut; inne mogą zrobić to na cały dzień — taki kobiecy strajk byłby sposobem na zainicjowanie przeobrażenia świata. Może się to dokonać także dzięki temu, że kobiety spotykają się razem, przekraczając wszelkie dzielące nas bariery, zwłaszcza te pomiędzy kobietami z krajów uprzemysłowionych a kobietami z globalnego Południa. Wysuwane żądania opierają się na postulatach zwykłych kobiet z Południa, a nie kobiet mających płatną pracę w krajach uprzemysłowionych.

Nina: Nie chciałabym, żebyście nabrali przekonania, że jesteśmy przeciwko kobietom mającym płatną pracę. Nie jesteśmy przeciwko nim. Interesuje nas zebranie razem osób, które mają płatną pracę i tych, które jej nie mają. Ale trzeba uświadomić sobie, że większość ludzi na świecie nie ma płatnej pracy — a jest to coś, o czym prawie nigdy się nie mówi. Większość ludzi nie chodzi do pracy; sprzedają coś na ulicy, uprawiają trochę zboża, robią czasem to, a czasem tamto — i w ten sposób żyje większość świata. To tylko my, w krajach uprzemysłowionych, mamy bardzo skrzywiony obraz tego, co dzieje się gdzie indziej. Nie uświadamiamy sobie też tego, jak olbrzymia ilość nieodpłatnej pracy wykonywana jest w krajach uprzemysłowionych.

Maggie: Gdy wracamy do domu z płatnej pracy, my, jako kobiety, wciąż jeszcze mamy do zrobienia całą pracę, za którą nie pobieramy wynagrodzenia — tak zwany drugi etat.

Nina: Również przed wyjściem z domu. Ludzie wstają o 5-6 rano, żeby obudzić dzieci i przygotować je do wyjścia do przedszkola czy szkoły i zrobić wszystko, co trzeba...

Sara Walker: W krajach Południa (w Trzecim Świecie), np. w Afryce czy Indiach, kobiety rodzą i wychowują — dokładnie tak, jak kobiety tutaj — wszystkich pracowników. Jednak interwencje rządów państw zachodnich i reprezentowanych przez nie korporacji ponadnarodowych, a także tak zwany dług Trzeciego Świata (który w istocie jest złodziejstwem), wojny i handel bronią doprowadziły do olbrzymich zniszczeń — tak więc dzieci wychowywane przez kobiety do dorosłości są zmuszone do opuszczenia swojego kraju. Przyjeżdżają jako imigranci do Europy czy Stanów Zjednoczonych. Poprzez swoją pracę mają wkład w gospodarkę, zarabiając zwykle najniższe stawki lub będąc tak zwanymi nielegalnymi pracownikami, zaś kobiety, które ich wychowały, zrobiły to bez dostępu do bieżącej wody, bez dochodów, bez odpowiedniego pożywienia. Tak więc związek pomiędzy osobami pracującym za wynagrodzenie i bez wynagrodzenia musi wydobyć na światło dzienne wkład kobiet, ponieważ nigdy nie zwracają na niego uwagi ani związki zawodowe, ani ruchy pracownicze; praktycznie nikt. To jest nasz cel: pokazać całą niewynagradzaną pracę, którą wykonują kobiety, zaczynając od kobiet na Południu, które pracują ciężej niż ktokolwiek inny.

W jaki sposób działacie?

Sara: Działania Global Women’s Strike mają miejsce w ponad 60 krajach. 11 krajów, z którymi współpracujemy od dawna, stanowi trzon: Uganda, Indie, Peru, Gujana, Argentyna, Wenezuela, Trynidad, Stany Zjednoczone, Kanada oraz Irlandia i Hiszpania. Gdy zainicjowałyśmy ideę strajku globalnego, z największym odzewem spotkałyśmy się wśród kobiet w Afryce, Ameryce Łacińskiej i ogólnie w Trzecim Świecie; odzew był po prostu ogromny. Kobiety natychmiast dostrzegły, do czego może przydać im się działanie w ramach takiej sieci oraz jakie działania mogą podjąć, aby zwrócić uwagę na swoją sytuację. Na przykład w Ugandzie kobiety wykorzystały naszą sieć do zdobycia dostępu do bezpłatnej opieki zdrowotnej, a ostatnio także do wody. W ubiegłym roku zmusiły rząd do wywiercenia studni znacznie bliżej ich miejsc zamieszkania, co zmniejsza ilość czasu, który spędzają na chodzeniu po czystą wodę. Co roku w Indiach społeczności Dalit (niedotykalnych) oraz kobiety pochodzące z różnych plemion organizują się na obszarze paru wsi, podobnie jak miało to miejsce w Ugandzie. Kobiety namawiają mężczyzn do przygotowania jedzenia na cały dzień, a potem w pięć tysięcy osób idą do lokalnych władz. Domagają się zniesienia pracy niewolniczej, opłat posagowych, zadłużenia Trzeciego Świata. Domagają się usług i świadczeń socjalnych dla każdego, kto jest w potrzebie, w szczególności wdów i osób niepełnosprawnych. W Peru organizują się kobiety z rdzennych grup etnicznych oraz pracownice domowe. Wiele z nich to kobiety z obszarów wiejskich, żyjące w najbiedniejszych częściach kraju. Kobiety pracujące jako pomoc domowa często pochodzą z obszarów wiejskich, ale musiały przenieść się do miasta. Są najbiedniejsze i zarabiają najmniej ze wszystkich, lecz podejmują działania wspólnie z kobietami z całego świata.

Nina: Myślę, że ważną kwestią dotyczącą Global Women’s Strike jest to, że stwarza on międzynarodową platformę dla szeregu oddolnych organizacji i sieci, oraz że każdy działając lokalnie może wykorzystać siłę sieci międzynarodowej aby wywierać nacisk na realizację rozmaitych postulatów. Na przykład w 2004 roku włączyły się kobiety w Boliwii, organizując strajk głodowy. Cieszyły się, że mogą dołączyć do Global Women’s Strike, ponieważ miały przekonanie, że nie będą już dłużej osamotnione. Ja sama, pochodząc z Argentyny, wiem, że jeśli jest się w Trzecim Świecie, a nie w Europie czy Stanach Zjednoczonych, czuje się, że znajduje się gdzieś na peryferiach. Ośrodki władzy nie mieszczą się tam, gdzie ty się znajdujesz, a ty masz poczucie, że jesteś daleko od centrum i nikt nie wie, co się z tobą dzieje, nikt o to nie dba. Jeśli więc możesz być częścią międzynarodowej inicjatywy, dzięki której ty i twoje działania stajecie się widoczne, dodaje to wszystkiemu, co robisz, ogromnej siły. I ludzie naprawdę bardzo chcą być razem na poziomie międzynarodowym.

Kobiety w Boliwii mają na swoim koncie bardzo wiele sukcesów. Przyczyniły się do obalenia prezydenta, usuniętego dzięki ogromnej społecznej mobilizacji, która rozpoczęła się przede wszystkim od kobiet — kobiet z rdzennych grup etnicznych oraz innych kobiet działających oddolnie. Zaczęło się od kwestii prywatyzacji wody, którą kobiety zdołały zablokować (a zarządzająca wodą firma Bechtel ze Stanów Zjednoczonych musiała opuścić kraj), a następnie preferencyjnej sprzedaży gazu ziemnego Stanom Zjednoczonym w sytuacji, gdy Boliwijczycy nie dostawali nic. Kobiety były tam w stanie przeciwstawić się również temu.

Sara: Kobiety w Kamerunie wykorzystały Panafrykański Dzień Kobiet, aby zorganizować marsz wsparcia dla kobiet w Wenezueli — i jest to kolejna z naszych metod działania. Zawsze szukamy sposobów na to, jak wspierać siebie nawzajem. Członkinie Global Women’s Strike wyjeżdżały do Wenezueli, aby tam wspierać kobiety, a potem przywozić z powrotem wiedzę, która może pomóc nam tutaj. Kobiety na Karaibach organizują marsze poparcia dla kobiet i oddolnych działaczy i działaczek na Haiti, przeciwstawiających się amerykańsko-francuskiemu przewrotowi i protestujących przeciwko usunięciu wyłonionego w wyborach rządu.

Patrzymy więc, w jaki sposób możemy działać ponad podziałami i wspierać się nawzajem przez cały rok, nie tylko 8 marca. To naprawdę nas wzmacnia, ale też umożliwia nam pokazanie ludziom tutaj, w jaki sposób kobiety w Trzecim Świecie są bojowniczkami swojej własnej walki. Nie są głodującymi ofiarami, reprezentowanymi przez organizacje charytatywne; są bardzo mądre, organizują się, podejmują bardzo pomysłowe działania. Musimy o tym wiedzieć tutaj, w Europie i na Zachodzie, ale ludzie, którzy to wiedzą, nie mówią o tym. Jednak dzięki temu, że pracujemy razem, wiemy z pierwszej ręki o osiągnięciach kobiet.

Czy macie jakichkolwiek sojuszników wśród organizacji politycznych? Jakiego rodzaju sojusze podejmujecie czy akceptujecie?

Nina: Nie jesteśmy stowarzyszone z żadną partią. Nie uprawiamy polityki partyjnej. Jesteśmy jednak gotowe współpracować z każdą osobą, która jest zainteresowana wspieraniem naszych żądań, która jest zainteresowana inwestowaniem w opiekę, a nie w zabijanie. Tak więc nie jesteśmy żadną sektą; nie mówimy: jeśli nie jesteś tym czy tamtym, nie współpracujemy z tobą. Znalazłyśmy wiele osób — zarówno w partiach, jak i wśród osób, które nigdy nie miały nic wspólnego z partiami — które czują, że żądania Gobal Women’s Strike przemawiają do nich i które chcą z nami pracować.

Oczywiście wiele z osób, które są w partiach, jest tam, ponieważ czuje, że to jedyny sposób, w jaki mogą zdobyć władzę lub osiągnąć jakieś zmiany. Ale większość ludzi nie należy do partii. Większość ludzi nigdy nie myślała o zapisaniu się do partii; nie wydawało im się nigdy, żeby jakaś partia do nich przemawiała. Nigdy nie mieli poczucia, że polityka ma z nimi cokolwiek wspólnego. Tak więc poza partiami są bardzo duże zasoby siły, choć wcale na to nie wygląda, ponieważ ludzie, którzy ustanawiają hierarchię i dlatego wydają się mieć za sobą większość, to ludzie z partii. Wydaje się więc, ze jesteś mała, a oni ogromni, podczas gdy w rzeczywistości poza tą strukturą to oni są mali, a ty jesteś ogromna.

A czy jesteście w stanie oszacować, ile osób jest zaangażowanych w działania Global Women’s Strike?

Nina: Trudno powiedzieć, ale kobiety w 70 krajach włączają się z różnymi działaniami. Często jest tak, że dowiadujemy się o tym po upływie długiego czasu. Nie masz pojęcia o tym, co się dzieje, aż naraz spotykasz jakichś ludzi, którzy ci mówią: „A tak, wiemy o Global Women’s Strike, bo kobiety w naszym kraju zrobiły to i tamto”.

Maggie: Na przykład w Afryce i w Indiach włączają się tysiące kobiet.

Nina: A nasze hasło, „Inwestujmy w opiekę, nie w zabijanie” naprawdę przewędrowało świat dookoła. To niesamowite...

Zostało wykorzystane w Polsce, we Wrocławiu, podczas manifestacji 8 marca oraz na demonstracjach antywojennych...

Nina: No właśnie. Ludzie naprawdę czują, że to hasło ich reprezentuje. Dostałyśmy zdjęcie z Indii, z konferencji Związku Zawodowego Kobiet. Nie wiedziałyśmy na ich temat zupełnie nic, nigdy wcześniej nie słyszałyśmy o nich. Na zdjęciu widać transparenty w hindi i jeden po angielsku, z hasłem „Inwestujmy w opiekę, nie w zabijanie”! Niesamowite! Zorganizowały konferencję i uznały, że nasz temat był zdecydowanie dla nich. Myślę, że w ogóle kobiety, jak też wielu mężczyzn, naprawdę czuje, że to dla nich. Że w tym kierunku powinna iść gospodarka.

A jaką rolę odgrywają w waszej sieci mężczyźni?

Nina: Istnieje sieć mężczyzn o nazwie Payday [Dzień Wypłaty], która przez wiele, wiele lat współdziałała z kampanią Wynagrodzenie za Pracę Domową. Nie tylko wspierają nas, ale naprawdę z nami współpracują. Utożsamiają się z perspektywą inwestowania w opiekę, a nie w zabijanie, ale ich szczególny punkt widzenia opiera się na idei odmowy zabijania. To mężczyźni tradycyjnie byli rekrutowani do armii i musieli wykonywać tak zwaną „pracę zabijania”. Ale mężczyźni nie chcą wykonywać tej pracy. Chcą też mieć innego rodzaju relacje z kobietami, chcą, aby pieniądze były przeznaczane dla społeczności, poczynając od kobiet jako pierwszych opiekunek, a nie na handel bronią. Społeczeństwo zmienia mężczyzn w psychopatów, a właściwie zmienia nas wszystkich w psychopatów, jedną grupę w stosunku do innej: biali ludzie zachowują się jak psychopaci wobec czarnych, mężczyźni wobec kobiet. W jakiś sposób nie jesteśmy w stanie popatrzeć z perspektywy kogoś, kto ma mniej władzy niż my. Tylko w ten sposób można wyjaśnić pełne przemocy zachowanie mężczyzn wobec kobiet, bo przecież to nie jest tak, że mężczyźni nie mają uczuć!

Gdy mężczyźni mówią o sobie — co często jest dla nich trudne — ich uczucia nie różnią się od uczuć nas, kobiet. Ale często jest im bardzo trudno zobaczyć, że jesteśmy takie, jak oni, że odczuwamy w ten sam sposób. Myślę, że jest wielu mężczyzn, którzy nie chcą być psychopatami, którzy naprawdę chcą innego świata i innych relacji. Mężczyzna, z którym przez wiele lat byłam związana, powiedział: „Słuchaj, chcę wiedzieć, czy kobieta, z którą jestem, jest ze mną dlatego, że chce być ze mną, czy dlatego, że mam więcej pieniędzy niż ona”. I to prawda: często kobiety są z mężczyznami, ponieważ mężczyźni mają więcej pieniędzy niż one. A byłoby dużo lepiej, gdybyśmy byli razem dlatego, że chcemy być razem. Z pewnością wielu jest mężczyzn gotowych budować swoją pozycję przy pomocy pieniędzy, ale istnieją również tacy, którzy woleliby postępować inaczej. I dzięki temu świat niewątpliwie stałby się lepszy dla nas wszystkich.

Sara: Jedną z rzeczy, które robi Payday, jest koordynowanie uczestnictwa mężczyzn w działaniach Global Women’s Strike. Zawsze zapraszamy mężczyzn do udziału. Zasady, które propagujemy są bardzo bliskie mężczyznom: przeciwstawianie się wojnie, odmowa zabijania, inwestowanie w opiekę, a nie w zabijanie...

Nina: Gdy mówimy, że kobiety wykonują dwie trzecie pracy za 5 procent wynagrodzenia, nie znaczy to, że mężczyźni dostają pozostałe 95 procent. Większość z tych 95 procent idzie do ponadnarodowych korporacji, do garstki bogatych ludzi. Większość mężczyzn posiada bardzo niewiele. Ale prawdą jest, że nawet jeśli mężczyźni są biedni, to kobiety są zawsze najbiedniejsze; prawdą jest także, że kobiety wykonują dużo więcej pracy niż mężczyźni, bo spada na nie większość pracy opiekuńczej. Kobiety brały na siebie i wciąż biorą ogromne obciążenia pracą opiekuńczą. Kiedy pojechałyśmy do Afryki, na przykład do Ugandy, byłyśmy zupełnie zszokowane tym, że kobiety robiły tam absolutnie wszystko, podczas gdy mężczyźni nie robili nic! Wyprowadzali zwierzęta i tyle. Kobiety i dziewczynki budowały domy, opiekowały się dziećmi, przynosiły wodę, uprawiały pola, robiły tkaninę na ubrania — robiły absolutnie wszystko. A kiedy przyjechali ludzie z organizacji zajmujących się dystrybucją żywności, myślicie, że poszli do kobiet i spytali: „Czego wam potrzeba? Jak możemy pomóc głodującej społeczności?” Nie! Poszli do mężczyzn! To szokujące, jak zachodnie organizacje pozarządowe wzmacniają podział władzy poprzez słuchanie mężczyzn, a nie kobiet.

Maggie: A mężczyźni wiedzą dużo mniej, bo to nie oni starali się o to, by nakarmić wszystkich.

Nina: Gdyby udali się do kobiet, można by rozwiązać problemy, bo to kobiety są tymi osobami, które żywią swoje społeczności. Ale mężczyźni mają władzę — i dlatego przedstawiciele organizacji kierują się do mężczyzn. Wszystko właśnie tak wygląda i po prostu musi zostać zmienione, od samego dołu. Istnieje wielu mężczyzn — co jest bardzo uderzające w Wenezueli, ponieważ kobiety tam były niezwykle widoczne podczas rewolucji — którzy wiedzą, co zrobiły ich matki, którzy wiedzą, w jak dużym stopniu przetrwanie mężczyzn zależy od kobiet, i którzy nie mają problemu z przyznaniem tego i przekazaniem przywództwa kobietom. Rzecz w tym, że są osoby znajdujące się na pozycjach władzy, które chcą je utrzymać i nie chcą uznać tego, co robią kobiety. Ale nie jest to przypadek większości mężczyzn, zwłaszcza mężczyzn działających oddolnie. Wiemy z doświadczenia, że wszędzie uczciwi ludzie, którzy faktycznie próbują zmienić świat, chętnie przyznają, jak jest naprawdę. To dzięki uznaniu tej prawdy, że w ogromnym stopniu jesteśmy zależni od siebie nawzajem oraz dzięki temu, że próbujemy nawzajem pokazać swoje działania, możemy współpracować jako międzynarodowa sieć.

Katarzyna Gawlicz
Marcin Starnawski

Rozmowa odbyła się 17 października 2004 r. podczas trzeciego Europejskiego Forum Społecznego w Londynie.

Wywiad, w skróconej wersji, ukazał się w "Recyklingu Idei".

Dawid Kański: Komentarz do wyborów prezydenckich w USA

Xavier Woliński: Baśń o „sprawczości”

Aleksander Radomski: Goździki, które zasiały zmiany

Bartłomiej Zindulski: Lewicowa alternatywa Sahry Wagenknecht

Witold Sawicki: Walka z nowotworem, na osobistym przykładzie

Michał Peno: Praxis po hiszpańsku

Gawlicz, Starnawski: Zatrzymać świat i zmienić go

lewica.pl w telefonie

24 listopada: