Kisling - Koniec epoki Miltona

Argentyna w latach 90 była kolejnym krajem po Chile, gdzie wprowadzano recepty zmarłego w ubiegłym roku ekonomisty, Miltona Friedmana. Od początku lat 90 Argentyna sprywatyzowała sektor naftowy, gazowy, energetyczny, telefoniczny, pocztowy, a także sieć kolejową i autostrady. W 2001 roku pogrążyła się w chaosie, gdzie w zamieszkach spowodowanych niewypłacalnością banków zginęło ponad 30 osób. W przeciągu dwóch tygodni zmieniło się w tym kraju aż pięciu prezydentów. Milton Friedmann, członek Partii Republikańskiej oraz doradca ekonomiczny prezydentów Nixona i Reagana miał w tym swój udział, gdyż wprowadzano jego recepty gospodarcze.

Kiedy w Chile miał miejsce zamach stanu, w którym obalono demokratycznie wybranego prezydenta socjalistycznego - Salvadore Allende, Friedman oficjalnie poparł zamachowców oraz nową dyktaturę generała Augusto Pinocheta. Stwierdził wtedy, że zamach stanu rozpoczął okres transformacji, która poprowadzi społeczeństwo chilijskie do dobrobytu. Napisał nawet list do Pinocheta w którym chwali go za przedsięwzięte kroki: "Jestem przekonany, że pański rząd podjął już odpowiednie kroki prowadzące do zniesienia barier handlowych, które przyczynią się do zliberalizowania handlu międzynarodowego. Konsekwencją tego będzie na pewno konkurencyjność Chile na rynkach światowych. Czterdzieści lat temu Chile i wiele innych państw, również moje, popełniło błąd, w którym to panowała błędna wiara w państwo jako remedium na wszystkie problemy. W moim przekonaniu największym błędem był pogląd, w którym ludzkość upoważniła państwo do administrowania cudzymi pieniędzmi". Te ostanie zdanie mówi wiele o doktrynie Friedmana, który wspierany przez wielki kapitał starał się dyskredytować państwo w oczach opinii publicznej.

Jeżeli spojrzymy na to wszystko przez pryzmat suchych faktów ekonomicznych, stwierdzimy że Friedmann się mylił. Społeczeństwo chilijskie nie osiągnęło dobrobytu za Augusto Pinocheta. Podczas rządów Allende, udział płac w PKB Chile zwiększył się z 43 proc. w 1970 roku do 52 proc. w 1972 roku. Wydatki na programy socjalne zwiększyły się z 2 proc. w 1970 roku do 6 proc. PKB w 1973 roku. Zyski przedsiębiorstw spadły z 49 do 39 proc. PKB. Ta sytuacja była nie do przyjęcia dla elit finansowych Chile oraz Stanów Zjednoczonych. Po udanym zamachu stanu, Pinochet natychmiast zamroził płacę pracownikom i uwolnił ceny, co spowodowało spadek udziału płac do 37 proc. PKB pod koniec 1973 roku. Subsydia na programy socjalne zostały natychmiast obcięte oraz wprowadzono podwyżkę podatków pośrednich, które to niekorzystnie wpłynęły głównie na pracowników najemnych. Udział płac, aż do końca dyktatury Pinocheta spadał, i tak w 1989 roku osiągnął poziom 31 proc. - w przeciwieństwie do zysków przedsiębiorstw, które wzrosły do 56 procent w 1989 roku. Statystyki przedstawiały Chile jako kraj z najgorszym wskaźnikiem redystrybucji dochodu narodowego. Oczywiście nie należy zapominać, że za Pinocheta tysiące osób straciło życie oraz było torturowanych, co nie przeszkadzało Friedmanowi oficjalnie wspierać dyktatury.

Cała neoliberalna ideologia Friedmana była wprowadzana w krajach trzeciego świata, głównie w latach osiemdziesiątych oraz dziewięćdziesiątych. Skutkiem tego na początku 21 wieku na 6 miliardów ludzi zamieszkujących naszą planetę, pięć miliardów żyje w skrajnej biedzie.

W 1848 roku Karol Marks w Manifeście Komunistycznym oskarżył wielki przemysł o przekształcenie dzieci w zwykłe artykuły handlowe i narzędzia pracy żądając między innymi zniesienie pracy dzieci w fabrykach. Historia nas nauczyła, że wprowadzenie powszechnej edukacji i ustawowe zniesienie pracy dzieci jest niezbędnym warunkiem postępu, głównie w krajach półkuli północnej. Jak wygląda sytuacja dzisiaj? Szacuje się, według Międzynarodowej Organizacji Pracy, że na świecie pracuje dwieście milionów dzieci. Większość z nich pracuje w krajach trzeciego świata, jednak według raportu MOP w samej Unii Europejskiej liczba pracujących dzieci osiągnęła dwa miliony, szczególnie w krajach, gdzie neoliberalizm odcisnął swoje piętno: np. w Wielkiej Brytanii, gdzie kolejna zwolenniczka Friedmana, Margaret Thatcher wprowadzała jego doktryny ekonomiczne w czyn.

W Ameryce Łacińskiej na pięcioro dzieci pracuje jedno dziecko, w Afryce jedno na trzech, a w Azji jedno na dwóch. Najwięcej z nich zatrudnionych jest w sektorze rolnym, gdzie praktykuję się niewolnictwo dzieci. Jeżeli rodzice nie są w stanie spłacić długów wierzycielom, oddają swoje dzieci do pracy w zamian za umorzenie długów. Ta sytuacja jest konsekwencją wprowadzania doktryn neoliberalnych, służących bogatym korporacjom, które to w tym czasie osiągnęły krociowe zyski powodując degradację krajów trzeciego świata. Dzisiaj doktryna Miliona Friedmana, której konsekwencje świat odczuwa, nie znajduje już posłuchu.

Prezydent Argentyny, Néstor Kirchner stwierdził, że zapłaci wszystkie pieniądze, aby uwolnić się od Międzynarodowego Funduszu Walutowego, który sprowadził na Argentyńczyków potworną biedę. Wenezuela wykupiła część długu argentyńskiego i zaczęła sprzedawać Argentynie tanią ropę. Za sprawą Evo Moralesa rdzenni mieszkańcy kontynentu dostali się na scenę polityczną i zaczęli odzyskiwać swoje prawa, które utracili od czasów podboju kontynentu przez Hiszpanów. Boliwia zaczęła nacjonalizować swoje złoża gazu i stawiać warunki zagranicznym korporacjom. Ameryka Łacińska uniezależnia się od międzynarodowych agend, reprezentujących interesy Stanów Zjednoczonych.

Epoka Miliona Friedmana powoli się kończy. Świat się zmienia. Karol Marks miał zwyczaj mówić: Dajcie mi młyn wodny, a pokażę wam jak wyglądało średniowiecze. Dzisiaj, nawet w kinie wydaję się, że Jacka Nicholsona przyćmiewają swoją rolą - o dziwo - telefony komórkowe. Kto oglądał Infiltrację, wie o czym mówię. Żyjemy w epoce telefonów komórkowych i Internetu, gdzie nierówności z roku na rok się zwiększają. Możemy podawać setki przykładów: np. 15 najbogatszych osób na naszej planecie posiada majątek równy PKB wszystkich krajów Afryki Subsaharyjskiej. Na ziemi rocznie umiera 30 milionów ludzi z głodu, a osiemset milionów cierpi z powodu chronicznego niedożywienia. Nie trzeba dodawać, że ludzkość produkuje wystarczająco żywności, aby wyżywić tych biedaków.

Alterglobaliści ani socjaldemokraci nie podali recepty na współczesny kapitalizm, a jeżeli podają to okazują się one frazesami w rodzaju inny świat jest możliwy itd., zazwyczaj odwołując się do moralności ludzkiej. Nie podali mechanizmu zwalczenia tych bolączek, a do Marksa wracają coraz częściej wcześniejsi piewcy neoliberalizmu. W Polsce neoliberalny tygodnik "Wprost" poleca świetną biografię Marksa, pióra Francisa Wheena. Coś się zmienia, nie sposób prorokować co, jednak na pewno możemy stwierdzić, że epoka Miliona Friedmana oraz neoliberalne dogmaty chylą się ku upadkowi, paradoksalnie- wraz ze śmiercią autora.

Patryk Kisling

Wojtek Boliński: Lewica w Polsce boi się własnego cienia

Slavoj Žižek: Najlepsze rozwiązanie dla Europy? Pryncypialny pragmatyzm

Tomasz S. Markiewka: Niepamięć to przepis na polityczną katastrofę

Xavier Woliński: USA kontra reszta świata

Artur Troost: Zaimki i inne "modne bzdury" zajmują dziś głównie prawicę

Katarzyna Przyborska: Tyrania zdroworozsądkizmu

Kisling: Koniec epoki Miltona

lewica.pl w telefonie

4 kwietnia: