Urszula Dobrzańska - Lewa strona Ameryki

Urszula Dobrzańska: Lewa strona Ameryki

[2013-03-11 23:38:04]

„Książka Michaela Kazina to historia lewicy w Ameryce, prawie zupełnie nieznana w Polsce” ― czytamy na okładce Amerykańskich marzycieli. Jak lewica zmieniała Amerykę.

W pierwszej chwili słowa te mogą budzić lekkie zdziwienie, a nawet pewien sprzeciw. Jak to? Przecież wszyscy dobrze wiemy, że abolicjonistki i abolicjoniści, Allen Ginsberg („To prawda nie chcę służyć w armii ani pracować przy tokarce fabryki części / precyzyjnych. I tak jestem krótkowidzem oraz psychopatą. / Ameryko, zakasuję me pedalskie rękawy” ― pisze poeta w słynnym wierszu Ameryko), alterglobalizm (i inne -izmy) oraz feministki palące staniki (hm, aby na pewno?)… Podczas lektury wychodzi jednak na jaw, jak wiele białych plam ma taka potoczna wiedza ― nierzadko budowana z tego, co spadnie z suto zastawionego stołu amerykańskiej popkultury. Amerykańscy marzyciele. Jak lewica zmieniała Amerykę wypełnia te puste miejsca istotnymi informacjami.

Michael Kazin, historyk, profesor Uniwersytetu Georgetown, prezentuje w swojej książce dzieje lewicy zza oceanu od lat 20. XIX w. aż po współczesność. Jego publikację czyta się trochę jak szkolny podręcznik do historii (Agnieszka Graff w przedmowie pisze nawet, że niniejsza pozycja może stanowić uzupełnienie standardowego podręcznika na niejednej uczelni w USA), której nie było dotychczas okazji poznać. Niezwykle interesująca jest zwłaszcza część poświęcona historii XIX w. oraz początkom XX wieku ― w tym przedstawienie plejady niezwykłych postaci, z których tylko garstka trafiła na karty amerykańskiej mitologii. Autor prezentuje działalność abolicjonistek i abolicjonistów, socjalistyczne idee na gruncie amerykańskim, funkcjonowanie ruchów robotniczych, aktywność feministek, a także krzyżowanie się priorytetów lewicowych działaczy i działaczek.

Amerykańscy marzyciele, pozycja opublikowana przez Wydawnictwo Krytyki Politycznej, to nie tylko książka dobrze napisana, ale również dobrze zaprojektowana. Nie tylko czyta się ją z przyjemnością, ale i przegląda. Tekst okraszony został rozmaitymi materiałami graficznymi: fotografiami omawianych postaci, skanami archiwalnej prasy (np. ilustracja na temat strajku w Ludlow z 1914 w „The Masses” czy karykatura antyrasistowska zamieszczona w nowojorskim piśmie „PM”), pojawiają się plakaty organizacji lewicowych, w tym plakat wyborczy Komunistycznej Partii USA z 1936 r. Bardzo ciekawy jest także wybór mott, którymi rozpoczynają się kolejne rozdziały; należą do nich fragmenty piosenek, wypowiedzi polityków, cytaty z prasy lewicowej i broszur, a także myśli pisarzy czy naukowców.

Poza tematyką stricte historycznopolityczną autor prezentuje także informacje o wytworach kultury powstałych w obrębie oddziaływań określonej ideologii. I tak: w książce pojawia się postać skądinąd znana, tj. Edward Bellamy, który ukazywał w swej słynnej utopii z 1888 r. pt. Looking Backward, 2000–1887 (W roku 2000) rzeczywistość powszechnej socjalistycznej szczęśliwości ― tak w Stanach Zjednoczonych, jak i na całym świecie. Warto zwrócić uwagę również na krótką analizę wpływów amerykańskiego komunizmu na kinematografię przedwojenną, szczególnie lat 20. XX w. Interesujący jest m.in. fakt tworzenia scenariuszy przez członków Komunistycznej Partii USA, dzięki czemu np. postać grana przez Ginger Rogers w filmie Czuły towarzysz wypowiada zdanie: „Dzielić, i to dzielić po równo ― oto czym jest demokracja”.

Amerykańscy marzyciele. Jak lewica zmieniała Amerykę to świetna pozycja dla osób zainteresowanych nie tylko historią lewicy w Stanach Zjednoczonych, ale historią lewicy w ogóle. Niebagatelną zaletą Amerykańkich marzycieli… jest także dostarczenie czytającym wiadomości na temat genezy pewnych stereotypów ― ot, choćby tego wspomnianego już wyżej: „Aktywistki (…) wrzuciły mieszankę »produktów piękności« ― gorsetów, sztucznych rzęs, peruk i staników ― do wielkiego kubła oznaczonego jako »śmietnik wolności«. Krytycy w mediach zaczęli im dogadywać jako »feministkom palącym staniki«; żadna z protestujących w Atlantic City wprawdzie niczego nie spaliła, niemniej ów wojowniczy wizerunek się przyjął”. Książka Kazina to nie ideologiczna agitka (czy też „praktyczny poradnik lewicowca”), a blisko czterysta stron solidnej dawki wiedzy na temat historii mniej znanej ― ale zdecydowanie nie mniej wartej poznania.

Michael Kazin, Amerykańscy marzyciele. Jak lewica zmieniała Amerykę, przeł. Michał Sutowski, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2012.

Urszula Dobrzańska

Recenzja ukazała się wcześniej w serwisie Literatki.com oraz na blogu „o dystopiach”. Tekst opublikowany został na licencji CC BY SA.