Tadeusz Słobodzianek: Czasy researcherów, a nie erudytów

[2018-04-30 22:31:31]

Dzięki internetowi każdy może pisać i publikować. To rodzi wiele miałkich przekazów, ale daje szerszej grupie szansę na podzielenie się opinią

Rozmowa z Tadeuszem Słobodziankiem, dramatopisarzem, reżyserem, krytykiem teatralnym, dyrektorem Teatru Dramatycznego im. Gustawa Holoubka w Warszawie

Bronisław Tumiłowicz: Otrzymał pan nowy kontrakt na pięć lat. Bierze pan pod uwagę, że przy zmianie stołecznej władzy po wyborach kontrakt zostanie zmieniony, a kadencja skrócona?
– Pięcioletnie kontrakty to raczej standard. Jest to czas, w którym można sporo zrobić – i takie są nasze plany. Zależy mi na kontynuowaniu pracy, którą rozpocząłem, czyli prowadzeniu popularnego teatru w Warszawie. Ruszyliśmy również ze sceną eksperymentalną III Laboratorium Dramatu, robimy remonty dwóch scen w Pałacu Kultury i Nauki, które zapewnią podwyższony standard zarówno widzom, jak i twórcom.

Jeśli chodzi o zmianę kadencji – jestem dyrektorem teatru, a nie prorokiem, w związku z tym moja praca polega na zapewnieniu teatrowi jak najlepszego funkcjonowania, a nie na przewidywaniu przyszłości.

W pańskim teatrze nie ma celowych prowokacji obyczajowych ani politycznych, ale czy to jest rolą teatru?
– Prowokacja to pojemne słowo i dla każdego zaczyna się gdzie indziej. Jedni na musicalu „Kinky Boots” będą się świetnie bawić i uznają to za czystą rozrywkę, drugich zbulwersują drag queens. Lub „Historia Jakuba” – ktoś odbiera ją jako poszukiwanie odpowiedzi na fundamentalne pytania o sytuację człowieka wierzącego, a dla kogoś innego to bluźnierstwo, bo zaburza jego postrzeganie wiary, przynależności religijnej, Kościoła. W „Miarce za miarkę”, jednej z najbardziej przewrotnych sztuk Szekspira, pojawia się wiele aluzji do współczesnej obyczajowości i polityki, wszystko zależy od tego, jak je ktoś zinterpretuje. Jednak prowokacja na pewno nie jest naszym celem, nie robimy spektakli dla kilkudziesięciu osób i nie udajemy teatru antymieszczańskiego.

Wielu aktorów Teatru Dramatycznego występuje w „Uchu Prezesa”. Czy to coś znaczy?
– W naszym zespole artystycznym jest wiele utalentowanych aktorek i aktorów, więc nie dziwi mnie wcale, że otrzymują różne propozycje występowania w telewizji, filmach czy kabarecie.

Kiedyś zajmował się pan krytyką teatralną i nie oszczędzał nikogo w recenzjach. Jak ocenia pan dzisiejszy poziom krytyki?
– Zmieniła się nie tylko krytyka, ale po prostu media. Dominuje inny sposób przekazu, może mniej analityczny, nadeszły czasy researcherów, a nie erudytów. Dodatkowo dostępność internetu daje poczucie, że każdy może pisać, publikować. To rodzi wiele miałkich, banalnych przekazów, ale równocześnie szersza grupa dostaje szansę na podzielenie się swoją opinią. Sam z zainteresowaniem czytam blogi teatralne, niekiedy bardziej dogłębne niż lakoniczne opinie w prasie.

Czy Teatr Dramatyczny musi konkurować z takimi scenami jak Roma czy Rampa, dając spektakle musicalowe?
– Teatr Dramatyczny nie konkuruje z teatrami muzycznymi. Nasze musicale poza śpiewem i kostiumami muszą mieć to coś – chyba właśnie „dramatycznego”. „Kinky Boots” czy „Cabaret” opowiadają ważne historie, a forma musicalu tylko im służy. Bawimy się tą formą, zachowując treść, do tego nasz zespół dzięki morderczej pracy wokalnej i choreograficznej rozwija warsztat aktorski.

Znany jest pan jako wykładowca w Laboratorium Dramatu i Laboratorium Reportażu. Pisania sztuk dla teatru można nauczyć?
– Można na pewno nauczyć pracy nad tekstem. Dlatego ta idea jest mi tak bliska. Rusza właśnie III Laboratorium Dramatu i zaczynamy cykl poniedziałkowych czytań, podczas których będziemy prezentować najciekawszą polską i zagraniczną dramaturgię współczesną. Metoda Laboratorium Dramatu polega na współpracy dramaturgów, reżyserów, scenografów, aktorów i teoretyków w procesie kształtowania utworu dramatycznego oraz na nieustannej konfrontacji pracy nad tekstem dramatycznym z praktyką teatru. Na pracy z reżyserem, z aktorami, zyskuje także dramaturg. Słyszy swój tekst, może sprawdzić, co działa, a co nie. Pisanie to również umiejętność słuchania, szukania inspiracji, udoskonalania tekstów, a tego na pewno warto się uczyć.

Są sukcesy w dziedzinie dramatu?
– Teatr Dramatyczny jako jedyny w Polsce bierze też udział w projekcie Fabulamundi. Polega on na współpracy między teatrami, festiwalami i organizacjami kulturalnymi z 10 krajów Unii Europejskiej, a jego celem jest wspieranie i promowanie współczesnej dramaturgii w Europie, zapewnienie autorom możliwości wielokulturowych spotkań i rozwoju zawodowego, a także szeroko pojętej promocji.

Brakuje nam dobrych tekstów i przedstawień oddających rzeczywistość, towarzyszących temu, co jest dziś?
– Nie mieliśmy problemu z wyborem tekstów do Fabulamundi i na czytania III Laboratorium Dramatu. Małgorzata Sikorska-Miszczuk, Maria Wojtyszko, Tomasz Man, Przemysław Pilarski, Elżbieta Chowaniec, Dana Łukasińska, Radosław Paczocha, Sandra Szwarc, Anna Wakulik i Artur Pałyga to dramaturdzy cenieni nie tylko w Polsce – o niektórych jest już głośno w Europie, a o niektórych wkrótce będzie słychać, również dzięki uczestnictwu w projektach międzynarodowych. Są to teksty, które mówią o współczesnych problemach, choćby „Emigrantki” Paczochy, poruszające temat współczesnej emigracji zarobkowej kobiet.

Często korzysta pan z usług czeskich reżyserów.
– Dokładnie jednego czeskiego reżysera, który w dodatku sam siebie nazywa byłym Czechem. Pracuję z Jakubem Kroftą dlatego, że uważam go za bardzo zdolnego reżysera, a przy tym jest on mocno związany z Warszawą. Wszystkie przedstawienia, które zrobił u nas w teatrze, cieszą się ogromnym uznaniem publiczności. Nasza współpraca zaczęła się od „Madame”, a ostatnio wyreżyserował u nas „Pociągi pod specjalnym nadzorem”, które gramy na scenie na Woli. Pomyślałem, że nikt lepiej nie wyreżyseruje Hrabala niż „były Czech”. Poza tym zdarza nam się pracować z zagranicznymi reżyserami, m.in. z Węgrem Gáborem Máté, Litwinem Oskarasem Koršunovasem, Słowakiem Ondrejem Spišákiem, Szwedką Natalie Ringler, Rosjaninem Iwanem Wyrypajewem. Jesteśmy otwarci na współpracę międzynarodową, ale podstawą w nadchodzących sezonach będzie współpraca z polskimi reżyserkami i reżyserami: Iwoną Kempą, Agnieszką Glińską, Aldoną Figurą, Moniką Strzępką, Magdą Miklasz, Tadeuszem Bradeckim, Markiem Kalitą, Grzegorzem Chrapkiewiczem, Wawrzyńcem Kostrzewskim, Wojciechem Urbańskim i wieloma innymi ważnymi reżyserami. Są oczekiwani przez zespół teatru z niecierpliwością. Chcemy też wspierać debiuty, więc staram się dużo oglądać i rozmawiać z młodymi twórcami. Nie tylko reżyserami, ale przede wszystkim z młodymi aktorami, bo ich myślenie o świecie i o teatrze bywa istotną inspiracją.

Sztuka dialogu jest u nas w zaniku. Czy podjąłby się pan prowadzenia zajęć ze sztuki dialogu dla polityków i kandydatów na polityków?
– Nie.

Tekst pochodzi z Tygodnika Przegląd