No więc Razem teraz faktycznie jest już osobno. Połowa parlamentarzystek wyszła z partii. Oświadczenie w tej sprawie opublikowała Magdalena...
Na początku lat 60. Portugalia była ostatnim z wielkich kolonialnych imperiów, które opierało się falom dekolonizacji, a jej imperium obejmowało...
W niedzielę 22 września odbyły się wybory do parlamentu (landtagu) w niemieckim kraju związkowym Brandenburgia. Są to trzecie wybory do landtagów w...
Adolfo Sánchez Vázquez o moralności i polityce
Jak się powiada Adolfo Sánchez Vázquez, hiszpański filozof zesłany po wojnie domowej do Meksyku,...
Adam Jaśkow: Skąd znowu ten Brecht
Piotr Sadzik: Odebranie prawicy monopolu na śmiech to kwestia życia i śmierci
Dorota Jagoda Michalska: Władysław Hasior - dekolonializm, nowoczesność, historia
Jacenty Dędek: Miasto na miarę człowieka
Tomasz S. Markiewka: Nierówności po polsku - liczby już znamy, teraz przemówmy do wyo
Paweł Jędral: Diuna jak Palestyna
Agnieszka Wiśniewska: Kos. Bohater z podręcznika, który został ziomkiem
Galopujący Major: "1670" - serial, który może odmienić polską telewizję
Pekin, 15 października 2008
Preambuła
Korzystając z okazji, że tylu przedstawicieli i przedstawicielek ruchów społecznych zgromadziło się w Pekinie podczas Azjatycko-europejskiego Forum Ludowego, Transnational Institute i Focus on the Global South zwołały nieformalne wieczorne spotkania w dniach 13-15 października 2008 roku. Podjęliśmy się oceny znaczenia narastającego ogólnoświatowego kryzysu gospodarczego oraz szansy, jaką dla nas stwarza, żeby w sferze publicznej uwzględnić niektóre z inspirujących i możliwych do realizacji alternatyw, nad którymi pracujemy od dziesięcioleci. Niniejsze stanowisko jest owocem naszych nocnych debat w Pekinie. My, pierwsi sygnatariusze i sygnatariuszki, chcemy, żeby był to nasz wkład w próbę sformułowania propozycji, wokół których nasze ruchy mogą się organizować, a które będą stanowiły podstawę radykalnie odmiennego porządku ekonomiczno-politycznego.
Kryzys
Globalny system finansowy rozpada się gwałtownie na naszych oczach. Następuje to w momencie nawarstwienia się wielu różnych kryzysów: żywnościowego, klimatycznego i energetycznego. Kryzys poważnie osłabia władzę USA i Unii Europejskiej oraz globalne instytucje, w których te dwie struktury dominują, a zwłaszcza Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Bank Światowy i Światową Organizację Handlu (WTO). Nie tylko kwestionuje prawomocność paradygmatu neoliberalnego, lecz samą przyszłość kapitalizmu.
Globalny system finansowy znajduje się obecnie w stanie takiego chaosu, że rządy Północy uciekły się do środków, o które postępowe ruchy zabiegały od lat, takich jak na przykład nacjonalizacja banków. Te decyzje są zamierzone, jakkolwiek są to krótkoterminowe środki stabilizacyjne - jest wielce prawdopodobne, że z chwilą, gdy sztorm przeminie, banki powrócą w ręce sektora prywatnego. Mamy niebywałą okazję, która nie potrwa długo, żeby zmobilizować się, aby tak się nie stało.
Wyzwanie i szansa
Wkraczamy na niezbadane terytorium w momencie, gdy światem targają głębokie kryzysy – ciężko będzie przezwyciężyć ów finansowy kryzys. Ludzie zaczynają tracić poczucie bezpieczeństwa; wszędzie pogłębia się niedola i trudne warunki życia osób ubogich. Nie wolno nam dopuścić do tego, aby ten moment dziejowy wykorzystały faszystowskie, prawicowe, populistyczne, ksenofobiczne ugrupowania, które z pewnością spróbują zbić kapitał na lęku i gniewie ludzi, by wywołać reakcję.
Od wielu dziesięcioleci rozwija się potężny ruch sprzeciwu wobec neoliberalizmowi. Przyniesie on krytyczną ocenę kryzysu, dzięki której ludzie przejrzą na oczy, rozgniewani tym, że środki publiczne zostały przeznaczone na sfinansowanie rozwiązania problemów, które nie powstały z ich winy, zaniepokojeni kryzysem ekologicznym i rosnącymi cenami, zwłaszcza cenami żywności i energii. Ruchy będą się dalej rozwijały w miarę, jak recesja zacznie kąsać, a gospodarki zaczną się pogrążać w kryzysie.
Mamy do czynienia z nowym otwarciem na alternatywy. Żeby ludzie zwrócili na nie uwagę i udzielili im swego poparcia, muszą one mieć praktyczne i natychmiastowe zastosowanie. Dysponujemy przekonującymi alternatywami, które już są wdrażane, mamy również wiele innych dobrych pomysłów, które próbowano wdrożyć w przeszłości, a potem ich zaniechano. W naszych alternatywnych propozycjach głównym punktem odniesienia jest dobrostan ludzi i planety. Dlatego niezbędne jest wprowadzenie demokratycznej kontroli nad finansowymi i ekonomicznymi instytucjami. Oto "czerwona nić", która łączy prezentowane poniżej propozycje.
Propozycje do przedyskutowania, opracowania i realizacji
W dziedzinie finansów:
- wprowadzić pełne uspołecznienia banków, nie ograniczać się wyłącznie do nacjonalizacji złych aktywów;
- stworzyć demokratyczne instytucje bankowe i wzmocnić istniejące popularne formy pożyczania pieniędzy w oparciu o zasadę wzajemności i solidarności;
- w instytucjach finansowych wprowadzić pełną transparentność poprzez udostępnienie ksiąg finansowych opinii publicznej, który to proces powinien być nadzorowany przez organizacje obywatelskie i pracownicze;
- wprowadzić nadzór parlamentarny i obywatelski nad istniejącym systemem bankowym;
- zastosować społeczne (w tym dotyczące warunków pracy) i ekologiczne kryteria wobec wszystkich podmiotów udzielających pożyczek, także w celach biznesowych;
- uznać za priorytet udzielanie pożyczek, przy minimalnych stopach procentowych, żeby zaspokoić potrzeby społeczne i ekologiczne oraz rozbudować już rozwijającą się ekonomię społeczną;
- przeprowadzić gruntowną reformę banków centralnych zgodnie z określonymi demokratycznie celami społecznymi, ekologicznymi i ekspansyjnymi (żeby przeciwdziałać recesji) oraz uczynić z nich instytucje ponoszące społeczną odpowiedzialność;
- zapewnić bezpieczny przepływ dochodów migrantów/ migrantek do ich rodzin i wprowadzić ustawodawstwo w celu ograniczenia opłat i podatków od tych transferów.
W dziedzinie systemu podatkowego:
- zlikwidować wszystkie raje podatkowe;
- zlikwidować ulgi podatkowe dla przedsiębiorstw zajmujących się wydobyciem paliw kopalnych i produkujących energię jądrową;
- zastosować rygorystyczne, progresywne systemy podatkowe;
- wprowadzić ogólnoświatowy system opodatkowania, żeby zapobiec transferowi polityki cen i unikaniu płacenia podatków;
- opodatkować zyski znacjonalizowanych banków po to, żeby stworzyć fundusze inwestycji obywatelskich (zob. poniżej);
- nałożyć rygorystyczne, progresywne podatki od emisji dwutlenku węgla na przedsiębiorstwa, które najwięcej go emitują;
- wprowadzić kontrolę – na przykład poprzez wprowadzenie podatku Tobina – w zakresie przepływu kapitału spekulacyjnego;
- wprowadzić na powrót opłaty celne i podatki od importu towarów luksusowych oraz innych dóbr już produkowanych lokalnie jako sposób na zwiększenie zasobów fiskalnych państwa oraz wsparcie produkcji lokalnej, dzięki czemu zmniejszy się w skali globalnej emisja dwutlenku węgla.
W dziedzinie wydatków i inwestycji publicznych:
- radykalnie zmniejszyć wydatki na cele militarne;
- wydatki rządowe przeznaczyć – zamiast na ratunek finansowy dla bankierów – na zagwarantowanie podstawowego dochodu i zabezpieczenia socjalnego oraz zapewnienie powszechnie dostępnych podstawowych usług społecznych, takich jak dostęp do warunków mieszkaniowych, wody, elektryczności, ochrony zdrowia, edukacji, opieki nad dziećmi, Internetu i innych publicznych ułatwień komunikacyjnych;
- fundusze obywatelskie (zob. wyżej) przeznaczyć na wsparcie bardzo ubogich społeczności;
- zapewnić, aby ludziom, którym grozi utrata domów z powodu trudności ze spłatą kredytu hipotecznego wywołanych kryzysem, zaproponowano renegocjowanie warunków spłaty;
- powstrzymać prywatyzację usług publicznych;
- stworzyć przedsiębiorstwa użyteczności publicznej, nad którymi kontrolę będą sprawowały parlamenty, społeczności lokalne i/ lub pracownicy, żeby zwiększyć zatrudnienie;
- usprawnić działalność przedsiębiorstw publicznych poprzez demokratyzację zarządzania – zachęcenie kadry zarządzającej w sektorze usług publicznych, pracowników, związków zawodowych i organizacji konsumenckich do współpracy w tym zakresie;
- wprowadzić partycypacyjne zasady budzetowania w sektorze finansów publicznych na wszystkich możliwych szczeblach;
- inwestować na dużą skalę w zwiększenie efektywności energetycznej, publiczny transport o niskiej emisji dwutlenku węgla, odnawialne źródła energii i naprawę środowiska;
- wprowadzić kontrolę lub subsydiować ceny artykułów pierwszej potrzeby.
W dziedzinie międzynarodowego handlu i finansów:
- wprowadzić na stałe ogólnoświatowy zakaz krótkiej sprzedaży akcji i papierów wartościowych;
- wprowadzić zakaz handlu derywatami;
- wprowadzić zakaz wszelkiej spekulacji podstawowymi artykułami żywnościowymi;
- zlikwidować długi krajów rozwijających się – ich zadłużenie zwiększa się, bowiem kryzys powoduje spadek wartości waluty krajów Południa;
- poprzeć apel Organizacji Narodów Zjednoczonych o zaangażowanie się w debatę na temat możliwości przezwyciężenia obecnego kryzysu, który będzie miał znacznie większy wpływ na gospodarki krajów Południa, niż się obecnie sądzi;
- wycofać stopniowo Bank Światowy, Międzynarodowy Fundusz Walutowy i Światową Organizację Handlu;
- wycofać stopniowo dolar amerykański jako międzynarodową walutę rezerwową;
- ustanowić instytucję kontroli społecznej w mechanizmach niezbędnych dla sprawiedliwego, międzynarodowego systemu monetarnego;
- zapewnić, aby z powodu kryzysu nie zmniejszyła się przekazywana pomoc;
- znieść pomoc wiązaną;
- znieść neoliberalne warunki udzielania pomocy;
- zlikwidować stopniowo paradygmat rozwoju opartego na eksporcie i przeorientować zrównoważony rozwój na produkcję na potrzeby lokalnego i regionalnego rynku;
- wprowadzić zachęty dla produktów produkowanych na sprzedaż na lokalnym rynku;
- unieważnić wszystkie negocjacje w sprawie bilateralnych umów dotyczących wolnego handlu i partnerstwa gospodarczego;
- promować regionalne umowy w sprawie współpracy gospodarczej, takie jak na przykład Unia Narodów Południowoamerykańskich (UNASUR), Boliwariańska Alternatywa dla Ameryk (ALBA), Traktat Handlowy Ludów i inne, które wspierają autentyczny rozwój i walkę z ubóstwem.
W dziedzinie ochrony środowiska:
- wprowadzić ogólnoświatowy system kompensacji dla krajów, które nie eksploatują rezerw paliw kopalnych w globalnym interesie ograniczenia zmian klimatycznych, taki jak na przykład zaproponował Ekwador;
- zapłacić reparacje krajom Południa za zniszczenie środowiska będącego skutkiem działalności krajów Północy, żeby pomóc ludom Południa uporać się ze zmianami klimatycznymi i innymi kryzysami ekologicznymi;
- rygorystycznie wprowadzić w życie "zasadę ostrożności" z ONZ-owskiej Deklaracji o Prawie do Rozwoju jako warunku wszystkich projektów rozwojowych i na rzecz ochrony środowiska;
- zaprzestać pożyczania funduszy na projekty finansowane w ramach "Mechanizmu Czystego Rozwoju" Protokołu z Kioto, które mają niszczący wpływ na środowisko, jak na przykład monokulturowe plantacje eukaliptusów, soi czy drze palmowych;
- powstrzymać rozwój handlu emisjami dwutlenku węgla oraz innych mogących mieć odwrotny do zamierzonego, szkodliwy skutek dla środowiska technicznych ustaleń, takich jak technologia wychwytywania i składowania dwutlenku węgla, biopaliwa, energia jądrowa i technologia "czystego węgla";
- przyjąć strategie na rzecz radykalnego zmniejszenia konsumpcji w krajach bogatych przy jednoczesnym promowaniu rozwoju w krajach uboższych;
- wprowadzić demokratyczne zarządzanie, uwzględniające szeroki udział krajów Południa i społeczeństwa obywatelskiego, we wszystkich międzynarodowych mechanizmach finansowych, żeby złagodzić zmiany klimatyczne.
W dziedzinie rolnictwa i przemysłu:
- stopniowo zrezygnować ze szkodliwego paradygmatu rozwoju opartego na przemyśle, w ramach którego funkcje sektora rolniczego sprowadzają się wyłącznie do zapewnienia surowców niezbędnych do rozwoju industrializacji i urbanizacji;
- promować działalność rolniczą mającą na celu zapewnienie bezpieczeństwa żywności, suwerenności produkcji żywności i zrównoważonego rolnictwa;
- promować reformy ziemi i inne środki, które wspierają małe gospodarstwa rolne i podtrzymują społeczności rolne i rdzenne;
- powstrzymać rozprzestrzenianie się monokulturowych przedsiębiorstw mających szkodliwe skutki dla społeczeństwa i środowiska;
- powstrzymać reformy prawa pracy zmierzające do wydłużenia godzin pracy i ułatwienia pracodawcom zwalniania pracowników lub obniżania im wynagrodzeń;
- zabezpieczyć miejsca pracy poprzez ustawowy zakaz niepewnej, niskopłatnej pracy;
- zagwarantować kobietom równą płacę za pracę równej wartości, co powinno być podstawową zasadą, mającą także przeciwdziałać nadchodzącej recesji poprzez zwiększenie potencjału konsumenckiego pracowników;
- chronić prawa pracowników-migrantów na wypadek utraty pracy, zapewniając im bezpieczny powrót do rodzinnych krajów i późniejszą w nich reintegrację. Osób, które nie mogą wrócić do swojego kraju, nie należy zmuszać do powrotu, należy im zagwarantować bezpieczeństwo oraz zatrudnienie lub podstawowy dochód minimalny.
Wnioski końcowe
Wszystko to są praktyczne, zdroworozsądkowe propozycje. Niektóre z tych inicjatyw już są realizowane, co pokazało, że są możliwe. Sukcesy te należy nagłośnić i spopularyzować, tak żeby stanowiły inspirację dla innych. Żeby zrealizować pozostałe inicjatywy, nie wystarczą względy merytoryczne. Potrzebna jest wola polityczna. A zatem każda propozycja jest wezwaniem do działania.
Napisaliśmy, że powyższy dokument wymaga rozwinięcia i wzbogacenia przez nas wszystkich. Podpiszcie się na dole strony.
Kolejną okazją do wspólnej pracy nad dalszymi działaniami, które pozwolą urzeczywistnić przedstawione tu pomysły, będzie Światowe Forum Społeczne w Belem, w Brazylii, pod koniec stycznia 2009 roku.
Mamy doświadczenie i pomysły – sprostajmy wyzwaniu, jakim jest obecnie panujący nieporządek i wykorzystajmy ten moment na rzecz rozwijającej się alternatywy!
tłumaczenie: Agnieszka Grzybek
