Paulina Januszewska: Współistnienie? Ta, jasne! Żydowska komiczka kontra Netanjahu
Przemysław Stefaniak: Czy sukces koncertu powinniśmy mierzyć tym ile osób kupi bilet?
Xawier Woliński: Prawicowa rewolucja kulturalna
Michał Peno: Gorzki posmak kultury - wszyscy jesteśmy włóczęgami
Filip Ilkowski: Cały świat, sikorki i rewolucja pracownicza
Jarosław Klebaniuk: Jak pies
Przemysław Prekiel: Wielki budowniczy Radomia
Piotr Ikonowicz: Stawiają słuszną diagnozę, ale nie wyciągają z niej wniosków
Oto szczególnie niesmaczny przykład. Dokładnie dwa dni po niszczycielskim trzęsieniu ziemi w Chile felietonista "Wall Street Journal" Bret Stephens poinformował czytelników, że "duch [Miltona Friedmana] z pewnością unosi się nad Chile roztaczając opiekę nad tym krajem", ponieważ "w wielkiej mierze dzięki niemu wyszedł on obronną ręką z tragedii, która gdzie indziej byłaby apokalipsą". "To nie przypadek", stwierdził Stephens, "że gdy przyszedł wilk i usiłował zniszczyć domy, Chilijczycy mieszkali w domach murowanych, a Haitańczycy w słomianych".
Zdaniem Stephena, to właśnie dzięki radykalnej polityce wolnorynkowej, którą Friedman i jego nikczemni Chicago Boys zalecili chilijskiemu dyktatorowi Augusto Pinochetowi, Chile jest zamożnym krajem i obowiązuje tam "jedno z najbardziej restrykcyjnych praw budowlanych na świecie".
Sęk w tym, że nowoczesne prawo budowlane obowiązujące w Chile i narzucające budownictwu normy odporności na skutki trzęsień ziemi uchwalono w 1972 r. To niezwykle znamienna data – uchwalono je bowiem na rok przed zagarnięciem przez Pinocheta władzy w wyniku krwawego przewrotu, który wspierały Stany Zjednoczone. Jeśli więc za uchwalenie tego prawa komuś należy się uznanie, to nie Friedmanowi czy Pinochetowi, lecz Salvadorowi Allende, demokratycznie wybranemu prezydentowi socjalistycznemu Chile. (Prawdę mówiąc, uznanie należy się wielu Chilijczykom, gdyż wspomniana ustawa wynikała z całej historii trzęsień ziemi w tym kraju – pierwszą ustawę tego rodzaju uchwalono w latach trzydziestych).
Wydaje się jednak rzeczą znamienną, że prawo z 1972 r. uchwalono w chwili, gdy kraj paraliżowała blokada gospodarcza (jak wiadomo, w 1970 r., na wieść, że Allende wygrał wybory, Richard Nixon warknął: "niech ich gospodarka zawyje z bólu"). Prawo zaktualizowano w latach dziewięćdziesiątych, wiele lat po odsunięciu Pinocheta i Chicago Boys od władzy i przywróceniu demokracji.
Nic dziwnego – jak wskazuje Paul Krugman, Friedman miał dwuznaczny stosunek do prawa budowlanego, gdyż uważał je za jeszcze jedno pogwałcenie kapitalistycznych swobód.
Twierdzenie, że to za sprawą polityki friedmanowskiej Chilijczycy mieszkają w domach "murowanych", a nie "słomianych", świadczy, iż Stephens nie ma zielonego pojęcia o tym, jak przed zamachem stanu wyglądało Chile. W latach sześćdziesiątych chilijska służba zdrowia i edukacja były najlepsze na kontynencie, dynamicznie rozwijał się przemysł, a klasa średnia przeżywała szybką ekspansję. Chilijczycy mieli zaufanie do swojego państwa i wybrali Allende po to, aby zapewnić sobie jeszcze większe zdobycze.
Po przewrocie i śmieci Allende, Pinochet i Chicago Boys stanęli na głowie, aby sprywatyzować sektor publiczny, wyprzedając przedsiębiorstwa państwowe na licytacji i znosząc regulacje finansowe i handlowe. W tym okresie stworzono olbrzymie bogactwo, ale za straszliwą cenę: na początku lat osiemdziesiątych polityka zalecana Pinochetowi przez Friedmana spowodowała szybkie odprzemysłowienie, dziesięciokrotny wzrost bezrobocia oraz istną eksplozję bardzo nietrwałego budownictwa w dzielnicach nędzy i slumsów. Doprowadziła również do tak ogromnej korupcji i zadłużenia, że w 1982 r. Pinochet musiał zwolnić swoich kluczowych doradców rekrutujących się spośród Chicago Boys i znacjonalizować kilka wielkich zderegulowanych instytucji finansowych (to brzmi znajomo, nieprawdaż?).
Na szczęście, "chłopcom z Chicago" nie udało się zniszczyć wszystkiego, co zdziałał Allende. Narodowa Korporacja Przemysłu Miedziowego (CODELCO) pozostała w rękach państwa, pompując bogactwo do skarbców publicznych, co zapobiegło całkowitemu pogrążeniu gospodarki Chile przez Chicago Boys. Nigdy nie udało im się również popsuć prawa budowlanego – wszyscy powinniśmy cieszyć się z tego ich ideologicznego niedopatrzenia.
Autorka dziękuje Center for Economic and Policy Research (CEPR) za informacje o historii chilijskiego prawa budowlanego.
Naomi Klein
tłumaczenie: Zbigniew Marcin Kowalewski
Tekst ukazał się w brytyjskim dzienniku "The Guardian" z 3 marca 2010 r. Polskie tłumaczenie pochodzi z portalu Internacjonalista.pl (www.internacjonalista.pl).
