Mario Vargas Llosa otrzymał literackiego Nobla

[2010-10-08 13:48:05]

Peruwiańczyk Mario Vargas Llosa otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury. Akademia Szwedzka w laudacji pochwaliła pisarza za kartografię struktur władzy i ostre obrazy oporu, buntu i porażki jednostki. 74-latek napisał ponad trzydzieści powieści, sztuk teatralnych i książek eseistycznych. Jest pierwszym południowoamerykańskim laureatem tej nagrody od 1982, kiedy to otrzymał ją Kolumbijczyk Gabriel García Márquez.

Swego czasu obaj pisarze przyjaźnili się, a obecny laureat w 1971 roku napisał nawet pracę doktorską o swoim starszym koledze po piórze, ale ich relacja przerodziła się w jeden z najgłośniejszych sporów, po tym jak Vargas Llosa podbił oko Márquezowi w teatrze w Ciudad de México w 1976 roku. Obaj pisarze nigdy nie ujawnili, o co im poszło. W następnych latach także polityczne drogi obu przyszłych noblistów się rozeszły, a Vargas Llosa publicznie krytykował przyjaźń Márqueza z Fidelem Castro. Dopiero w 2007 roku relacje między pisarzami nieco się polepszyły, gdy Peruwiańczyk napisał przedmowę do wydania "Stu lat samotności" w 40. rocznicę pierwszego wydania książki.

Choć Vargas Llosa znany jest głównie jako poczytny autor, warto pamiętać o jego zaangażowaniu politycznym. W młodości, podobnie jak wielu innych latynoamerykańskich intelektualistów, popierał rewolucję kubańską i rząd Fidela Castro. Dogłębnie przestudiował prace marksistów na uniwersytecie i popierał komunizm. Z czasem uznał jednak, że system kubański nie zapewnia pełni wolności. Po aresztowaniu na Kubie poety Heberta Padilli Vargas Llosa napisał do Castro list protestacyjny i odtąd przestał identyfikować się z radykalną lewicą. W 1983 roku został członkiem Komisji Śledczej, za co został ostro zaatakowany przez prasę peruwiańską. Komisja ustaliła bowiem, że to miejscowi wieśniacy, a nie paramilitarne bojówki rządowe dopuściły się masakry w Uchuraccay. Vargas Llosa został oskarżony o aktywne tuszowanie udziału rządu w morderstwach.

Z czasem Vargas Llosa zaczął prezentować coraz bardziej neoliberalne poglądy. W 1987 roku uczestniczył w tworzeniu, a następnie stanął na czele Ruchu Wolności (Movimiento Libertad). Patia ta wkrótce weszła w koalicję z dwiema partiami, na czele których stali konserwatywni politycy. Wystartował w wyborach na prezydenta Peru w 1990 roku jako kandydat koalicji Front Demokratyczny (Frente Democrático, FREDEMO). Proponował radykalne oszczędności, czym zraził do siebie wyborców z niższych warstw społecznych. W swoim programie podkreślał potrzebę prywatyzacji, gospodarki rynkowej, wolnego handlu i - co najważniejsze - rozprzestrzenienie prywatnej własności. Podczas kampanii wyborczej jego przeciwnicy czytali w radio pikantne fragmenty z jego książek, żeby zaszokować wyborców.

Vargas Llosa wygrał wprawdzie w pierwszej turze, zdobywając 34 procent głosów, ale w drugiej został pokonany przez Alberta Fujimori. Swoje starania o prezydenturę opisał w książce autobiograficznej "El pez en el agua" ("Ryba w wodzie"). Od porażki w wyborach prezydenckich Vargas Llosa skupił się na pracy literackiej, jedynie od czasu do czasu angażując się politycznie. Jest prezesem Międzynarodowej Fundacji na rzecz Wolności (Fundacion Internacional para la Libertad).

Od lat 90. XX wieku Vargas Llosa mieszka głównie w Londynie, a w Peru spędza około trzech miesięcy w roku. W 1993 roku uzyskał obywatelstwo hiszpańskie. Często jeździ do kraju, którego jest obywatelem, by uczestniczyć tam w konferencjach, spędzać wakacje i brać udział w życiu politycznym. Od lutego 2008 roku przestał popierać Partię Ludową (Partido Popular), w której zbytni konserwatyzm zaczął mu przeszkadzać. Obecnie jest zwolennikiem niedawno utworzonej centrolewicowej partii Unia, Postęp, Demokracja (Unión Progreso y Democracia).

Jarosław Klebaniuk