Henryk Bereza nie żyje

[2012-06-21 18:07:42]

21 czerwca w Warszawie zmarł Henryk Bereza, jeden z najwybitniejszych polskich krytyków literackich, wieloletni redaktor miesięcznika "Twórczość".

Henryk Bereza urodził się w 1926 roku w Miedniewicach pod Skierniewicami. W czasie wojny był żołnierzem AK. Studiował polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim. Współpracował z pismami społeczno-kulturalnymi ruchu ludowego: "Wieś", "Orka", "Tygodnik Kulturalny". Zafascynowany nurtem chłopskim w literaturze polskiej, propagował twórczość m.in. Stanisława Piętaka, Henryka Worcella, Tadeusza Nowaka, Wiesława Myśliwskiego i Edwarda Redlińskiego. Od połowy lat sześćdziesiątych do końca osiemdziesiątych kierował w "Twórczości" działami, najpierw krytyki, a później prozy. Na łamach tego czasopisma ukazywał się jego sławny cykl "Czytane w maszynopisie". Wydał m.in.: "Sztuka czytania" (1966), "Prozaiczne początki" (1971), "Związki naturalne" (1972), "Taki układ" (1981), "Bieg rzeczy" (1982), "Sposób myślenia" (1989), "Pryncypia. O łasce literatury" (1993).

Wystąpił z programem wyzwolenia prozy polskiej z XIX-wiecznej niewoli komentatorstwa i dyskursywności. Za ojców nowej prozy uznał Witolda Gombrowicza, Brunona Schulza i Leopolda Buczkowskiego. Tego ostatniego cenił jednak najbardziej, nazywając go największym prozaikiem polskim w dwudziestym wieku. Bereza patronował postmodernistycznym eksperymentom literackim Ryszarda Schuberta, Tadeusza Siejaka, Marka Słyka, Donata Kirscha, Dariusza Bitnera i innych, których dokonania określił mianem rewolucji artystycznej w prozie. Do końca był przekonany, że pisarze ci zostaną docenieni wówczas, gdy w ocenach literackich przestaną obowiązywać kryteria polityczne.

W latach 2005-2006 przewodniczył jury Nagrody Literackiej Nike, ale miał też wielu wrogów, którzy nie mogli mu zapomnieć, że w sposób krytyczny wypowiadał się o tzw. antydoktrynalnej (antykomunistycznej) literaturze polskiej z lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku. W "Pryncypiach" można przeczytać:

Nie mam powodu formułować swojego osądu tej literatury w jej wszystkich przejawach, prawdopodobnie antydoktrynalna doktrynalność nie szkodzi nadmiernie publicystyce, piśmiennictwu naukowemu lub quasinaukowemu, na literaturę o charakterze artystycznym, na prozę, działa ona wręcz dewastacyjnie. Dyskurs doktrynalny zastąpić dyskursem antydoktrynalnym (bardzo często robią to ci sami ludzie), to tkwić po same uszy w tym, co się zwalcza. W sensie estetycznym i artystycznym takie ugrzęźniecie można nazwać antysocrealistycznym socrealizmem.

Henryk Bereza znany był z nonkonformistycznych poglądów oraz odwagi i bezkompromisowości w ich głoszeniu.

fot. Wikimedia Commons

Tomasz Kłusek

drukuj poleć znajomym poprzedni tekst następny tekst zobacz komentarze

lewica.pl w telefonie

Czytaj nasze teksty za pośrednictwem aplikacji LewicaPL dla Androida:

Wsparcie na rzecz funkcjonowania projektu Czerwony Goździk
https://zrzutka.pl/evh9hv
Do 18 maja
Warszawska Socjalistyczna Grupa Dyskusyjno-Czytelnicza
Warszawa, Jazdów 5A/4, część na górze
od 25.10.2024, co tydzień o 17 w piątek
Fotograf szuka pracy (Krk małopolska)
Kraków
Socialists/communists in Krakow?
Krakow
Poszukuję
Partia lewicowa na symulatorze politycznym
Discord
Teraz
Historia Czerwona
Discord Sejm RP
Polska
Teraz
Szukam książki
Poszukuję książek

Więcej ogłoszeń...

22 lipca:

1879 - Urodził się Janusz Korczak, pisarz, pedagog, działacz społeczny. Prekursor walki o prawa dziecka. Zgładzony w Treblince, gdzie do końca pozostał ze swymi podopiecznymi.

1908 - W Londynie zmarł Randal Cremer, brytyjski lider związkowy, rzecznik arbitrażu międzynarodowego, laureat Pokojowej Nagrody Nobla 1903.

1919 - Przestała działać ostatnia w Polsce Rada Delegatów Robotniczych.

1944 - W Lublinie ogłoszono Manifest PKWN.

1946 - Urodził się Danny Glover, amerykański aktor, producent i reżyser o lewicowych poglądach.

1946 - Syjonistyczne organizacje Irgun i Lehi dokonały zamachu bombowego na hotel King David w Jerozolimie, w którym mieściła się brytyjska kwatera główna. Zginęło 91 osób, a 45 zostało rannych.

1952 - Uchwalono konstytucję PRL. Przyjęto m.in. nowa nazwę państwa PRL, zniesiono urząd prezydenta, zastąpiony Radą Państwa.

1977 - Chiny: Deng Xiaoping został przywrócony do władzy.

1986 - Socjaldemokraci z PSOE wygrali wybory parlamentarne w Hiszpanii.

2002 - Rozpoczął się letni obóz ECOSY w Weissenbach am Attersee w Austrii.

2011 - Prawicowy ekstremista Anders Breivik dokonał zamachów na siedzibę premiera Norwegii w Oslo, w którym w wyniku wybuchu bomby zginęło 8 osób, a następnie na uczestników obozu młodzieżówki Norweskiej Partii Pracy na wyspie Utoya, gdzie zastrzelił 69 osób.

?
Lewica.pl na Facebooku