No więc Razem teraz faktycznie jest już osobno. Połowa parlamentarzystek wyszła z partii. Oświadczenie w tej sprawie opublikowała Magdalena...
Na początku lat 60. Portugalia była ostatnim z wielkich kolonialnych imperiów, które opierało się falom dekolonizacji, a jej imperium obejmowało...
W niedzielę 22 września odbyły się wybory do parlamentu (landtagu) w niemieckim kraju związkowym Brandenburgia. Są to trzecie wybory do landtagów w...
Adolfo Sánchez Vázquez o moralności i polityce
Jak się powiada Adolfo Sánchez Vázquez, hiszpański filozof zesłany po wojnie domowej do Meksyku,...
Adam Jaśkow: Skąd znowu ten Brecht
Piotr Sadzik: Odebranie prawicy monopolu na śmiech to kwestia życia i śmierci
Dorota Jagoda Michalska: Władysław Hasior - dekolonializm, nowoczesność, historia
Jacenty Dędek: Miasto na miarę człowieka
Tomasz S. Markiewka: Nierówności po polsku - liczby już znamy, teraz przemówmy do wyo
Paweł Jędral: Diuna jak Palestyna
Agnieszka Wiśniewska: Kos. Bohater z podręcznika, który został ziomkiem
Galopujący Major: "1670" - serial, który może odmienić polską telewizję
Już 7 października Wenezuela stanie w obliczu decydującego wyboru. Odbędą się wybory prezydenckie, a obecny prezydent Hugo Chávez stoczy bój o fotel głowy państwa z 39-letnim gubernatorem Mirandy o polskich korzeniach Henrique Caprilesem. Świat z wielkim zainteresowaniem przygląda się tym wyborom. Dlaczego taki kraj jak Wenezuela budzi częste zainteresowanie mediów i polityków na całym świecie?
Wpływają na to przede wszystkim dwa czynniki. Po pierwsze, w kraju tym znajdują się ogromne złoża ropy naftowej, drugim czynnikiem jest oczywiście charyzmatyczny Hugo Chávez, polityk, który budzi skrajne emocje na całym świecie. Odkąd H. Chávez został prezydentem, czyli od 1999 roku, Wenezuela wywołuje spore zainteresowanie światowych mediów.
Tymczasem Wenezuela podzieliła się na bezkrytycznych wyznawców H. Cháveza i jego zaciekłych wrogów. H. Chávez ponownie staje do walki o władzę, choć jeszcze parę miesięcy temu nie było to takie pewne. Obecny prezydent znalazł się w centrum uwagi kiedy to parę miesięcy temu wykryto u niego raka. Obecna głowa państwa wenezuelskiego, w przeciwieństwie do innych przywódców latynoamerykańskich, którzy także zachorowali na nowotwór, o swym zdrowiu informował jak najmniej, dając pole do nieskończonych spekulacji. Pojawiały się także informacje że choroba uniemożliwi mu ponowny start w wyborach. H. Chávez natomiast zapewniał jedynie, że nie umiera, że jest stanie ponownie kandydować na prezydenta i że pokona raka. Tak też się stało: w lipcu tego roku H. Chávez ogłosił że pokonał chorobę, a zdrowie pozwala mu na ubieganie się o reelekcję.
Małe zainteresowanie Wenezuelą i jej przywódcą przejawiają polskie media. Niestety nawet skromne informacje w tym temacie zazwyczaj są z reguły dość jednostronne. Prezydent tego kraju w polskich mediach jest przedstawiany jako zbrodniarz, szaleniec niszczący gospodarkę, a także jako dyktator. Opozycja zaś przedstawiana jest w barwach ostatniej ostoi wolności. Jakiś czas temu, w jednym z programów publicystycznych, gdzie omawiano sytuację w Wenezueli przed wyborami, dziennikarz "Gazety Wyborczej" Roman Imielski nazwał H. Cháveza dyktatorem. Czy faktycznie Hugo Chávez jest wcielonym złem i dyktatorem, który rujnuje gospodarkę, a opozycja jest prześladowana?
Niewątpliwie H. Cháveza można za wiele rzeczy krytykować – a to za politykę zagraniczną, np. nazwanie prezydenta Zimbabwe Roberta Mugabe bratem i wyrażenie poparcia dla niego. Krytyka też należy się za autorytarne zapędy i wojnę z mediami. Jednak, czy to oznacza, że H. Chávez jest dyktatorem? Czy tym samym opozycja i media są bez skazy?
Może warto byłoby przyjrzeć się, jakie są przyczyny tego, że Wenezuela nie jest demokracją idealną w rozumieniu zachodnim. H. Chávez nigdy nie uciekł się do fałszerstwa wyborczego, zawsze był wybierany w sposób demokratyczny. Prezydent nie ukrywa, że chciałby rządzić krajem jeszcze 20 lat, zapewnił jednak, że pozostanie przy władzy, jeśli tak będzie chciał naród, zgodnie z regułami demokracji. W latach 2000–2003 sytuacja w kraju była niestabilna, w 2002 roku doszło do zamachu stanu, zorganizowanego przez opozycję (za pomocą CIA). Jednak po wyjściu na ulice setek tysięcy zwolenników tego polityka, generałowie byli zmuszeni do zmiany zdania – po dwóch dniach prezydent powrócił do władzy. W 2004 roku odbyło się referendum na temat wcześniejszego zakończenia kadencji prezydenta. Przy frekwencji wynoszącej blisko 70%, 58% głosujących opowiedziało się za pozostawieniem H. Cháveza na stanowisku. Jimmy Carter, OPA jak i UE zapewnili, że wybory odbyły się w sposób uczciwy. Ostatnie wybory parlamentarne także wskazują na to, że w Wenezueli wybory nie zostały sfałszowane. Co prawda partia związana z H. Chávezem wygrała wybory, jednak straciła większość aż dwóch trzecich głosów w parlamencie, którą dysponowała po poprzednich wyborach. Oznacza to, że wenezuelski prezydent nie będzie mógł dłużej rządzić samodzielnie, do przeprowadzenia kluczowych zmian prawnych.
Następna kwestia to wojna medialna i opozycja. Mało się pisze o wsparciu Waszyngtonu dla wenezuelskiej opozycji. W amerykańskim budżecie federalnym na rok 2012 kwotę 5 mln USD przeznaczono na bezpośrednie finansowanie wenezuelskich ugrupowań politycznych, których celem jest odsunięcie od władzy obecnego prezydenta. W latach 2007–2011 przekazano aż 40 mln USD opozycji na kampanie wyborcze. Warto zwrócić uwagę, że to opozycja zorganizowała zamach stanu (w 2008 roku formalnie amnestionowano organizatorów zamachu), która na dwa dni odsunęła H. Cháveza od władzy, a przywództwo przejął Pedro Carmona, który zawiesił Sąd Najwyższy, Zgromadzenie Narodowe oraz konstytucję Wenezueli. Dużą rolę w kwestii zamachu stanu odegrały media.
Praktycznie od 1999 roku, kiedy to Hugo Chávez został prezydentem, istnieje poważny antagonizm pomiędzy mediami a przywódcą kraju. Stacje telewizyjne czy gazety w Wenezueli pełnią rolę partii politycznych, praktycznie cały czas krytykując obecnego prezydenta, nader często uciekając się do manipulacji faktami, tak jak to było w czasie puczu. Koalicja mediów nieprzychylnych obecnemu prezydentowi kontroluje ok 95% rynku medialnego w kraju. W czasie puczu telewizja wyemitowała obrazy zwolenników prezydenta strzelających do bezbronnych demonstrantów, gdy w rzeczywistości strzały oddawano w kierunku strzelających do nich policjantów, którzy przeszli na stronę puczystów. Telewizja także milczała o wielotysięcznym marszu zwolenników H. Cháveza, który szedł na pałac Miraflores, aby potępić zamach stanu i wyrazić poparcie dla obecnego prezydenta. Jak widać działania opozycji i środków masowego przekazu w Caracas mają charakter niedemokratyczny, jednak w mediach możemy jedynie usłyszeć, że to obecny przywódca działa w sposób niedemokratyczny.
Po tych wydarzeniach władze Caracas zaczęły ograniczać działalność mediów. Zwiększono kontrolę nad Internetem i radiem. H. Chávez ma także zamiar przejąć część udziałów prywatnej stacji Globovisión. Wcześniej władze nie odnowiły licencji na nadawanie opozycyjnej RCTV. Według raportu Freedom House na rok 2011 media w Wenezueli oceniono jako zależne od nacisków władz. Freedom House wraz z Reporterami bez granic kwalifikują wolność mediów i prasy jako częściowo wolne. Ograniczenie mediów bez wątpienia powinien budzić sprzeciw opinii międzynarodowej, ale należy też pamiętać o nadużyciach, jakich dopuściły się środki masowego przekazu, które każdy krok rządu krytykują, często przedstawiając fałszywy obraz rzeczywistości. Podkreślenia wymaga też ich związek z kapitałem zagranicznym, czyli głównie amerykańskim. Nie mniej jednak wolność mediów nie może być ograniczana. Należy pamiętać, że jedną z podstawowych zasad państwa demokratycznego jest właśnie wolność, jak i pluralizm.
Przyjrzyjmy się także, w jakim stanie gospodarczym i społecznym znajduje się obecnie Wenezuela. Często słychać, że gospodarka tego kraju jest rujnowana, a rzadko bądź w ogóle nie mówi się o sukcesach, w jakich ostatnich latach osiągnął rząd. Wenezuela, podobnie jak wiele państw w regionie, jest krajem wielkich nierówności. W latach 80. i 90. XX w. ubóstwo znacznie wzrastało, w 1995 roku ponad 70% ludzi żyło w biedzie. Jednak za prezydentury H. Cháveza bieda z roku na rok spada. W 2005 roku liczba ludzi żyjących w ubóstwie spadła do poziomu 37%, zaś obecnie wynosi 21% (dane z 2010 roku). Chávistowski rząd poczynił ogromny skok w sferze rozwoju społecznego, dzięki wdrożeniu różnych programów socjalnych. Biedni ludzie, którzy przez wszystkie poprzednie lata byli niewidoczni, wykluczeni i lekceważeni, dzięki Chavezowi odzyskali godność. Wenezuelscy obywatele żyjący w slumsach zyskali darmowy dostęp do edukacji i służby zdrowia, sklepów z dotowaną żywnością dla najuboższych, czy bezpłatnych stołówek dla tych, których nie stać na jedzenie. Odsetek osób żyjących w skrajnym ubóstwie ciągle spada z 21% do 6,8%. Wzrosła także płaca minimalna i spadło bezrobocie. Również makroekonomicznie Wenezuela radzi sobie całkiem przyzwoicie. Wzrost gospodarczy kraju w 2004 roku wynosił 18%. Jednak od 2007 roku wzrost gospodarczy się skurczył, w 2011 roku wzrost PKB wyniósł tylko 4,2%, co miało jednak związek z kryzysem światowym. Niestety duży problem wciąż stanowi inflacja (ok. 22%) oraz przestępczość. Caracas należy obecnie do najniebezpieczniejszych miast na świecie. W samym tylko kwietniu tego roku w mieście zostało pozbawionych życia ok. 450 osób. Na 100 tys. mieszkańców przypada tam 140 zabójstw. Niestety Hugo Chávez zrobił niewiele, aby poprawić sytuację w tym względzie. Nie zreformowano policji, która jest bardzo skorumpowana i nieskuteczna. Jeżeli Hugo Chávez miałby przegrać wybory, to nie dlatego, że posiada zapędy autorytarne, ale dlatego, że nie potrafi zapanować nad falą przemocy.
Już niedługo Wenezuelczycy dokonają wyboru, zdecydują, kto będzie rządził przez kolejne 4 lata. Większość sondaży daje zwycięstwo obecnemu prezydentowi. Jego kontrkandydat, czyli Henrique Capriles, którego popiera cała zjednoczona koalicja, może liczyć na poparcie rzędu ok. 35-40% głosujących. Co ciekawe, opozycja, która zawsze miała program neoliberalny, obecnie złagodziła swoje podejście, a sam Henrique Capriles zapowiedział, że zachowa niektóre socjalne zdobycze chávizmu. To chyba świadczy tylko o tym, że polityka obecnego prezydenta wobec biedoty była po prostu skuteczna, a mówienie, że H. Chávez rujnuje gospodarkę kraju, jest bardzo przesadzone.
Wielka szkoda, że redaktor R. Imielski, jak i duża część polskich mediów, przedstawia tylko złe strony rządów obecnego prezydenta, a nie próbuje przybliżyć prawdziwej sytuacji polityczno-społecznej tego andyjskiego państwa. Nie chodzi tu o lubienie, czy nielubienie Cháveza, bo to osobna kwestia, lecz o rzeczową ocenę tej postaci wraz z sytuacją polityczną tego kraju. Nazywanie Hugo Cháveza dyktatorem jest sporym nadużyciem. Oczywiście tendencje autorytarne niewątpliwie ma, świadczy o tym chociażby wojna z mediami, jak i sam fakt, że H. Chávez chciałby rządzić jeszcze 20 lat. Tym samym można nawet uznać Wenezuelę za "podejrzaną" demokrację. Należy jednak pamiętać, że zarówno opozycja, jak i media działały wiele razy w sposób niedemokratyczny, a sam H. Chávez w rzeczywistości jest demokratycznym wybranym prezydentem, który cieszy się ogromnym poparciem w społeczeństwie. Wystarczy sobie przypomnieć pucz. Wszystkie telewizję wspierały przewrót, a jednak kilkaset tysięcy ludzi wyszło na ulice Caracas w obronie obecnego szefa państwa. Również ostatnie masowe wiece poparcia są uzasadnieniem tego, że pozycja obecnego prezydenta jest silna.
Dotychczasowi prezydenci Wenezueli troszczyli się przede wszystkim o napełnianie swoich własnych kieszeni, okradając własne państwo, zapominając o ludziach biednych i wykluczonych. Hugo Chávez w ciągu jednej kadencji dla tych ludzi zrobił więcej niż przywódcy z poprzednich lat. H. Chávez zainteresował się biedotą, która stanowiła większość społeczeństwa, poprawił im warunki życia i przede wszystkim przywrócił im godność. Właśnie dlatego wielu Wenezuelczyków wciąż uwielbia Hugo Cháveza.
Tomasz Skowronek
Artykuł ukazał się w portalu Geopolityka.org.
