Eliza Szybowicz: Świt nowej Polski

[2018-01-05 00:50:41]

Dużo się ostatnio mówi o okresie tużpowojennym. Z książek Zaremby, Ledera, Grzebałkowskiej, wystawy Zaraz po wojnie wyłania się czarny obraz epoki nędzy, chaosu, strachu, przemocy i demoralizacji. Wydany przez Ośrodek Karta zbiór dzienników młodych ludzi z lat 1945–1949 przyda się w charakterze remedium na ów spektakularny gest demonizacji.

Zapiski bywają oczywiście dramatyczne, ale wiele w nich optymizmu. Nawet diarystka, która ponuro wieszczy, że Polska staje się radziecką republiką, za chwilę notuje zadowolenie z pracy na kursie dla analfabetów. Przez drobne opisy organizowania bytu, uzupełniania edukacji, szukania zajęcia, śmierci bliskich, powrotów do domu i wyjazdów (na Ziemie Zachodnie), wydarzeń politycznych od wyzwolenia do początków unifikacji życia publicznego dzienniki dają wgląd w skomplikowaną rzeczywistość jeszcze niezawłaszczoną przez późniejsze interpretacje, z najnowszym dyskursem traumy włącznie.

Siedmioro diarystów zapewnia kopalnię wątków i rozmaitość punktów widzenia. Mamy syna profesora, który zaczyna karierę publicysty, i działacza różnych organizacji w Krakowie oraz córkę zamożnych poznańskich mieszczan, jeszcze w czasie oblężenia cytadeli zgłaszającą się do pracy w urzędzie. Córkę szewca z Żyrardowa, zawołaną przedwojenną harcerkę, przystępującą do studiów pedagogicznych, i warszawską studentkę medycyny, niemogącą uwierzyć w powstańczą śmierć narzeczonego. Gimnazjalistkę spod Starachowic zaangażowaną w pomoc „chłopcom z lasu” oraz jej rówieśniczkę z Warszawy, córkę hrabianki-inteligentki pracującej, gorliwą członkinię „Wici” i pasjonatkę nauki. Zbiór zamykają zapiski chłopskiego syna, który w szybkim tempie zdobywa edukację i awansuje jako działacz ludowy.

Widoczny jest wspólny antykomunistyczny mianownik, co każe zastanowić się nad kryteriami wyboru dokumentów spośród zgłoszonych do konkursu w 1994 r. Jednak nawet jeśli selekcja była tendencyjna, jej wyniki rozsadzają narzucone ramy. Wszyscy autorzy są bardzo religijni, co najmniej sceptycznie nastawieni do nowej władzy, a mimo to nie tylko bez wahania włączają się w nurt zwykłego życia, ale szukają dla siebie miejsca w oficjalnych strukturach. Państwo kontestuje jedynie piętnastolatka zauroczona okolicznymi „partyzantami”, którzy zresztą wykorzystują ją do rozwieszania ulotek i przenoszenia tajemniczych pakietów. Mit „żołnierzy wyklętych” czy „wojny domowej” to jedne z ważniejszych dzisiejszych konstrukcji, które nie wytrzymują konfrontacji ze świadectwami z epoki. Temat wraca często, redaktorzy na pewno byli na niego wyczuleni, ale pozostaje poboczny.

Cała recenzja dostępna na stronie "Miesięcznika Znak".


Wstaje świt. Dzienniki młodych z pierwszych lat wojennych, red. Aleksandra Janiszewska, Ośrodek Karta, Warszawa 2017, s.320.

Eliza Szybowicz

drukuj poleć znajomym poprzedni tekst następny tekst zobacz komentarze

lewica.pl w telefonie

Czytaj nasze teksty za pośrednictwem aplikacji LewicaPL dla Androida:

Wrocław: Protest przeciwko neoliberalnej polityce władz miasta
Wrocław, Pręgierz
11 lutego (sobota), godz. 13.00 - 14.00
Polscy Hodżyści
Partia lewicowa na symulatorze politycznym
Discord
Teraz
Historia Czerwona
Komintern (SH)
Discord Sejm RP
Polska
Teraz
Szukam książki
Poszukuję książek
"PPS dlaczego się nie udało" - kupię!!!
Lca
Podpisz apel przeciwko wprowadzeniu klauzuli sumienia w aptekach
https://naszademokracja.pl/petitions/stop-bezprawnemu-ograniczaniu-dostepu-do-antykoncepcji-1

Więcej ogłoszeń...

28 stycznia:

1831 - W Paryżu zawiązał się komitet francusko-polski pod prezydencją gen. La Fayette'a, którego celem było niesienie pomocy Polsce przeciwko carskiej Rosji.

1886 - W warszawskiej Cytadeli stracono czterech proletariatczyków: P. Bardowskiego, St. Kunickiego, M. Ossowskiego i J. Pietrusińskiego.

1905 - W Królestwie Polskim rozpoczął się strajk szkolny.

1911 - Z powodu strajku studentów na Uniwesytecie Jagiellońskim uczelnia została tymczasowo zamknięta.

1919 - Zmarł Franz Mehring, niemiecki filozof, teoretyk i historyk marksistowski, przedstawiciel lewicowego skrzydła niemieckiej i międzynarodowej socjaldemokracji, współtwórca Komunistycznej Partii Niemiec.

1933 - Urodził się Krzysztof Teodor Toeplitz, pseudonim dziennikarski KTT, dziennikarz, felietonista, publicysta, krytyk filmowy, autor scenariuszy filmowych (m. in. serialu "Czterdziestolatek"), sztuk teatralnych i programów telewizyjnych.

1943 - W Krakowie grupa bojowa GL PPS (WRN) pod dowództwem M. Bomby dokonała zamachu bombowego na Arbeitsamt (Urząd Pracy), niszcząc kartoteki osób przeznaczonych na roboty przymusowe w Niemczech.

2011 - Rewolucja w Egipcie: w ramach akcji „Piątek Gniewu” doszło do masowych protestów i krwawych starć z siłami bezpieczeństwa, w wyniku których zginęło kilkadziesiąt osób.

?
Lewica.pl na Facebooku