Z Bożeną Umińską-Keff, pisarką i publicystką, wykładowczynią na Gender Studies (kulturowe i społeczne aspekty płci) na Uniwersytecie Warszawskim rozmawia Przemysław Prekiel.

Zajmuje się Pani problemem wykluczenia żydowskich kobiet w polskiej kulturze (np. w książce "Postać z cieniem" jest to nawet wykluczenie podwójne). Proszę powiedzieć, jak to było z tą tolerancją wobec kobiet pochodzenia żydowskiego w Pani literaturze?

Nie zajmuję sie wykluczeniem żydowskich kobiet w polskiej kulturze - napisałam książkę "Postać z cieniem" - o tym, co mieli w głowach, jakie schematy, jakie wzory płci i "rasy" polscy pisarze, u których znajdujemy postacie Żydówek, od Orzeszkowej do Bruno Schultza. To książka o świadomości pisarzy, o wzorach jakich dostarcza kultura i o tym, co się z nimi dzieje u tych, którzy znów dostarczają wzorów kulturze.

Obchodziliśmy niedawno Dzień Pamięci Ofiar Holocaustu. Gdzie dziś widzi Pani głównego propagatora antysemityzmu?

Główny propagator antysemityzmu w Polsce to niezwalczane, nierewidowane, niekarane powszechnie funkcjonująca nienawiść i uprzedzenia. Nieedukowani w szkołach spadkobiercy tych uprzedzeń i ci, którzy mają na nie ogromną tolerancję. Tradycyjnie też Kościół i prawicowe partie.

Czy dziś polska prawica nadal jest taka antysemicka jak przed wojną była endecja, która na sztandarach miała antysemickie hasła?

Czy tak samo nie wiem, pewnie zakres nie jest taki, bo i Żydów jest jakby mniej o tyle, ile było, czyli o około 3,5 miliona. Niemniej jak na taki brak "desygnatu", to antysemityzm trzyma się świetnie. I jak na razie w takiej sytuacji politycznej, jaka jest, myślę że nadal będzie żył i kwitł. Żeby się to zmieniło, musiałaby powstać mocna lewica czy centrolewica - mocna, czyli z realnym programem, w tym edukacyjnym. Musiałaby się zacząć zmieniać tradycyjna świadomość, w którą uprzedzenia są wmontowane na stałe, a na razie jest utwierdzana.

Głośny był list otwarty przeciw postawieniu w Warszawie pomnika ku czci Romana Dmowskiego, który Pani podpisała. Dlaczego?

To jest zawarte w samym liście, w uzasadnieniu. Łącznie z opisem ustaw jakie Dmowski przygotował - ale nie zrealizował, bo nie był nigdy w Sejmie - czysto rasistowskich ustaw antyżydowskch. Dla mnie jest to tak - też to już powiedziałam publicznie - jakby Niemcy postawili dziś pomnik Goebelsowi. Dmowski był nacjonalistą, nacjonalizm polega na tym, że własny naród ustawia sie ponad innymi, nazywają to "egoizmem narodowym", a pojęcie narodu ponad każdą poszczególną jednostką, więc to jest bardzo wbrew indywidualizmowi. Nacjonaliści najchętniej używają narodu po to, żeby ginął w imieniu narodu lub żeby żył według ich wyobrażeń o słusznym życiu narodu. Oprócz propagowania przemocy i nienawiści, nie wiem jakie potwierdzone zasługi ma Dmowski. To raz. Dwa, Dmowski jest w znacznym stopniu odpowiedzialny za najgorsze polskie postawy w czasie zagłady.

I na koniec pytanie o feminizm. Dlaczego nadal to słowo traktowane jest jako inwektywa?

Jako inwektywę traktują je prawdopodobnie ci, dla których feministka oznacza wroga, przedstawicielkę ideologii, której się boją, zresztą przeważnie niewiele o niej wiedzą. Dla Kościoła feministka jest wrogiem, bo feministki - wszystkich opcji - są za prawami kobiet, w tym za prawem do przerywania ciąży. I nie są zwolenniczkami postrzegania kobiety jako drugorzędnej wobec mężczyzn. Nie można się z nimi dogadać na temat tzw. "naturalnego porządku" świata, w każdym razie w kwestii płci, bo generalnie uważają, że nic takiego nie ma.