No więc Razem teraz faktycznie jest już osobno. Połowa parlamentarzystek wyszła z partii. Oświadczenie w tej sprawie opublikowała Magdalena...
Na początku lat 60. Portugalia była ostatnim z wielkich kolonialnych imperiów, które opierało się falom dekolonizacji, a jej imperium obejmowało...
W niedzielę 22 września odbyły się wybory do parlamentu (landtagu) w niemieckim kraju związkowym Brandenburgia. Są to trzecie wybory do landtagów w...
Adolfo Sánchez Vázquez o moralności i polityce
Jak się powiada Adolfo Sánchez Vázquez, hiszpański filozof zesłany po wojnie domowej do Meksyku,...
Adam Jaśkow: Skąd znowu ten Brecht
Piotr Sadzik: Odebranie prawicy monopolu na śmiech to kwestia życia i śmierci
Dorota Jagoda Michalska: Władysław Hasior - dekolonializm, nowoczesność, historia
Jacenty Dędek: Miasto na miarę człowieka
Tomasz S. Markiewka: Nierówności po polsku - liczby już znamy, teraz przemówmy do wyo
Paweł Jędral: Diuna jak Palestyna
Agnieszka Wiśniewska: Kos. Bohater z podręcznika, który został ziomkiem
Galopujący Major: "1670" - serial, który może odmienić polską telewizję
Podczas słynnego już posiedzenia Rady Gabinetowej to ważne pytanie padło z ust prezydenta i premier nie potrafił udzielić na nie jasnej odpowiedzi.
Długoletnie doświadczenie państw zachodnich uczy, że nie ma jednego idealnego systemu ochrony zdrowia, a co więcej, że rozwiązania, które działają w jednych krajach, nie sprawdzają się w innych. Platforma Obywatelska chce nas przekonać, że najlepszymi rozwiązaniami są: indywidualizacja odpowiedzialności za zdrowie (projekt ustawy o dodatkowych ubezpieczeniach) i prymitywna prywatyzacja zakładów opieki zdrowotnej. Prymitywna, bo forsowana bez świadomości negatywnych skutków, jakie może spowodować. Można do nich zaliczyć „nieekwiwalentną prywatyzację”, jak prezydent określił możliwe przejmowanie szpitali za długi i uwłaszczanie się na publicznym majątku, czyli „kręcenie lodów”, o czym wspominała była posłanka PO.
Przyjrzyjmy się jednak bliżej proponowanym przez rząd i Platformę zmianom.
Punktem wyjścia ma być uszczelnienie systemu ochrony zdrowia. Oznacza to racjonalizację wydatków. Minister Kopacz przede wszystkim zwróciła uwagę na konieczność zmiany zasad tworzenia listy leków refundowanych i ograniczenia wpływu firm farmaceutycznych na jej kształt. Pani minister słusznie mówi, że naszego kraju nie stać na finansowanie nieefektywnych terapii lekowych. Trudno się z tym nie zgodzić, ale trzeba zapytać: co z oceną jakości całościowych terapii oraz zasad postępowania z pacjentem w procesie leczenia? Kwestia nie sprowadza się do skuteczności poszczególnych leków. Co z tego, że badania poświadczają skuteczność danego leku, kiedy pacjent dostaje go zbyt późno, np. ze względu na dysfunkcjonalną procedurę albo za późne wykrycie choroby? Jakie ma być miejsce profilaktyki w systemie ochrony zdrowia? Wszyscy wiemy, że lepiej (i taniej) zapobiegać, niż leczyć. Jeśli tak, to dlaczego profilaktyka w naszym systemie ochrony zdrowia stanowi przysłowiowy kwiatek do kożucha? Sprowadzona zostaje często do akcji informacyjnych i kampanii medialnych. Co z tego, że zachęca się nas do troski o zdrowie i robienia badań profilaktycznych, jeśli w naszej okolicy nie ma potrzebnej aparatury?
Poważne potraktowanie sprawy „uszczelniania” systemu, czyli racjonalizowania wydatków, nie może się więc ograniczać do ukrócenia korupcji przy tworzeniu list leków refundowanych, czy do analizy kosztów działań diagnostycznych i terapeutycznych. Powinno się brać pod uwagę długotrwałe efekty i korzyści wynikające ze stosowania określonych terapii, ale przede wszystkim poważnie potraktować profilaktykę. Ani pani minister, ani premier o profilaktyce nie wspomnieli. A przecież zgodnie ze środowiskowym modelem choroby (którego zasadność już dawno potwierdziły liczne badania), to właśnie styl życia i warunki w jakich żyjemy - i na jakich pracujemy - w największym stopniu decydują o tym, czy zachorujemy, czy nie.
Ograniczenia kosztów funkcjonowania służby zdrowia można szukać nie tylko poprzez zmniejszanie popytu na świadczenia udzielane przez lekarzy. Można ich także szukać w mechanizmach finansowania świadczeniodawców przez ubezpieczycieli. A te mogą być bardzo różne, o czym wie każdy, kto zajrzał do jakiegokolwiek podręcznika ekonomiki medycyny. Wydaje się nawet, że to właśnie tutaj powinno się szukać oszczędności. Przecież w relacji lekarz-pacjent to lekarz ma wiedzę zarówno o stanie zdrowia pacjenta, jak i o możliwych sposobach leczenia, a więc to on de facto decyduje o kosztach.
Powtarzane często przez publicystów twierdzenie, że pacjenci są nieracjonalni i nadużywają świadczeń zdrowotnych, bo traktowane są one jako darmowe, jest bardzo wątpliwe. Wystarczy trochę pomyśleć, aby dostrzec jego absurdalność. Nie chodzimy do lekarza dlatego, że nie płacimy mu za wizytę. Chodzimy, kiedy coś nam dolega. Jako przykład nieracjonalnych zachowań podaje się często emerytów i emerytki, które wysiadują w przychodniach i zajmują czas lekarzy, opowiadając o swoich urojonych schorzeniach, a później idą do apteki i wykupują duże ilości leków, oczywiście tylko dlatego, że są refundowane przez państwo. Takie stawianie sprawy wskazuje na ograniczenia stricte ekonomicznego podejścia do spraw ochrony zdrowia. Te „nieracjonalne” zachowania świadczą raczej o tym, że istnieje w społeczeństwie kolejna zapomniana grupa - osoby starsze, które nie potrafią się odnaleźć w nowej rzeczywistości. Ten przykład pokazuje, że do skutecznej reformy służby zdrowia nie wystarczy zebranie informacji od wojewodów i dyrektorów szpitali o poziomie płac lekarzy (jak to uczynił obecny rząd). Nie wystarczą także informacje o ogólnych trendach zachorowalności z poszczególnych województw. Potrzebna jest wiedza o rzeczywistych wzorcach korzystania z pomocy lekarskiej oraz badanie ukrytych potrzeb zdrowotnych. Masowa konsumpcja leków przeciwbólowych, jakiej oddają się Polki i Polacy, świadczyć może o istnieniu takich ukrytych potrzeb, będących jednym z wielu skutków ubocznych polskiej transformacji.
Wiele natomiast mówi się o potrzebie wprowadzenia dodatkowych ubezpieczeń zdrowotnych. Takie dodatkowe ubezpieczenie, jak każda forma dodatkowego współpłacenia za leczenie, ma ograniczyć popyt na świadczenia lekarskie, a więc zmniejszyć koszty finansowe systemu.
Po pierwsze prywatne ubezpieczenia naruszają zasady solidarności społecznej i pogłębiają społeczne podziały. Na wykupienie ubezpieczenia stać będzie osoby zamożne i wykształcone o wysokiej świadomości zdrowotnej, a tym samym mające statystycznie mniejsze szanse zachorować. Ci, których nie będzie stać na dodatkowe ubezpieczenie, będą zmuszeni korzystać z relatywnie gorszych terapii, mających więcej skutków ubocznych, albo mniej skutecznych, a więc relatywnie zmniejszających nie tylko komfort życia, ale i szanse na rynku pracy. W dłuższej perspektywie różnice te będą się odtwarzały i wzmacniały.
Musimy pamiętać, że ubezpieczyciele prywatni mają w porównaniu z państwem mniejszą zdolność do dywersyfikacji ryzyka chorobowego, czyli rozłożenia go na wiele jednostek, a więc tym samym będą się starali selekcjonować swoich klientów. To znaczy, że będą chcieli przyciągać ludzi młodych i zdrowych, aby minimalizować ryzyko związane z pokryciem kosztów drogich terapii.
Po drugie konieczność leczenia powikłań, dodatkowych świadczeń, koszty ewentualnych świadczeń rentowych osób mniej zamożnych oraz koszty wcześniejszego wyjścia z rynku pracy każą się zastanowić, czy nie byłoby taniej umożliwić wszystkim dostęp do wszystkich świadczeń zdrowotnych, na jakie nas będzie stać. Oczywiście przy założeniu, że znacznie większy nacisk położymy na profilaktykę i rzeczywistą edukację zdrowotną. Że przemyślimy wpływ „elastycznego” prawa pracy i presji rynku na kondycję zdrowotną obywatelek i obywateli. Wymaga to jednak wspólnego namysłu i otwartej, uczciwej debaty. W gruncie rzeczy pytanie o kształt służby zdrowia jest pytaniem o to, w jakim społeczeństwie chcemy żyć.
Rząd proponuje również prywatyzację zakładów opieki zdrowotnej, głównie szpitali. Ma to wymusić dyscyplinę finansową, a tym samym zapobiegać zadłużaniu się placówek zdrowotnych. Sama prywatyzacja zakładów opieki zdrowotnej nie wymusi ich systemowej racjonalności, jeśli sposób płacenia za świadczenia będzie niewłaściwy i nie będzie wymuszał pożądanych zachowań. Przekonanie, że prywatyzacja jest drogą do ekonomicznej racjonalności, to myślenie życzeniowe. Zwolennikom prywatyzowania usług medycznych należy przypomnieć, że szklanka słonej wody w sprywatyzowanym systemie zdrowotnym w USA może kosztować nawet 80 dolarów.
Rząd nie ma wyrazistej koncepcji reformy systemu ochrony zdrowia. Próbuje łatać ten brak, proponując kilka ustaw opartych na wierze, że jeśli coś ma się zmienić na lepsze, to musi zostać sprywatyzowane. W kolejnych krokach przedstawianych jako technokratyczne decyzje możemy się spodziewać ograniczania zakresu usług medycznych dostępnych w ramach powszechnego ubezpieczenia i odchodzenia od zwiększania publicznych składek na ochronę zdrowia. Zamiast racjonalnego systemu dostarczającego zdrowia wszystkim obywatelom w dłuższej perspektywie czeka nas kosztowny system, z którego korzystać będzie garstka uprzywilejowanych.
Łukasz Raciborski
Tekst ukazał się na stronie internetowej "Krytyki Politycznej" (www.krytykapolityczna.pl).
