No więc Razem teraz faktycznie jest już osobno. Połowa parlamentarzystek wyszła z partii. Oświadczenie w tej sprawie opublikowała Magdalena...
Na początku lat 60. Portugalia była ostatnim z wielkich kolonialnych imperiów, które opierało się falom dekolonizacji, a jej imperium obejmowało...
W niedzielę 22 września odbyły się wybory do parlamentu (landtagu) w niemieckim kraju związkowym Brandenburgia. Są to trzecie wybory do landtagów w...
Adam Jaśkow: Skąd znowu ten Brecht
Piotr Sadzik: Odebranie prawicy monopolu na śmiech to kwestia życia i śmierci
Dorota Jagoda Michalska: Władysław Hasior - dekolonializm, nowoczesność, historia
Jacenty Dędek: Miasto na miarę człowieka
Tomasz S. Markiewka: Nierówności po polsku - liczby już znamy, teraz przemówmy do wyo
Paweł Jędral: Diuna jak Palestyna
Agnieszka Wiśniewska: Kos. Bohater z podręcznika, który został ziomkiem
Galopujący Major: "1670" - serial, który może odmienić polską telewizję
W ostatnich tygodniach byliśmy świadkami upadku jednych z największych banków świata, nacjonalizacji europejskich i amerykańskich instytucji bankowych, wpompowania miliardów euro przez banki centralne i dramatycznych spadków kursów akcji na giełdach. Banki okazały się niezdolne do znalezienia rozwiązania, które pozwoliłoby przezwyciężyć obecny kryzys, któremu przede wszystkim same są winne, i ograniczyć jego katastrofalne konsekwencje dla setek tysięcy ludzi, którzy stracą swoje domy lub pracę, oraz dla firm, które znalazły się w pułapce kredytowej. To tylko niektóre ze szkodliwych skutków finansowego neoliberalizmu. Miejmy nadzieję, że będzie to koniec ery deregulacji finansowych, w której zarówno prawicowe, jak i lewicowe rządy podążały tą samą ścieżką od końca lat siedemdziesiątych XX wieku. To zdumiewające, że 40 lat później niektóre z nich w dalszym ciągu bronią fikcji opartej na przekonaniu, że rynki uregulują się same, optymalizując swoje działania i zapewniając płynność finansową, a bogactwo stworzone dla grupy najbogatszych skapnie w dół z pożytkiem dla wszystkich.
USA i Unia Europejska muszą przejąć kontrolę nad współczesnym finansowym kapitalizmem oraz znaleźć i wdrożyć odpowiedni system regulacyjny. Zanim jednak będziemy w stanie opracować i wprowadzić w życie spójne regulacje, musimy najpierw zrozumieć podłoże kryzysu, którego powody nie ograniczają się wyłącznie do kwestii finansowych. Przyczyną problemu są ideologie i świadome wybory polityczne, które wykraczają poza świat finansów. System regulacji musi przynieść zmiany nie tylko w sposobie funkcjonowania rynków finansowych, lecz także w takich dziedzinach jak (nie)równości, podatki, redystrybucja dochodu i zarządzanie w czasach, gdy kończy się tania ropa naftowa.
Można wyróżnić trzy główne przyczyny obecnego kryzysu:
1. Pierwszą z nich jest deregulacja systemu finansowego, co umożliwiło stworzenie nowych, nietransparentnych produktów, nie mających związku z realiami ekonomicznymi, np. miały wartość bardziej ezoteryczną niż rzeczywistą. Co więcej, na ogół nie przestrzegano rozsądnych reguł kontrolowania aktywności banków, zresztą z błogosławieństwem państwowych instytucji nadzoru finansowego. Banki stworzyły produkty finansowe typu "subprime credits", nad którymi nie miały żadnej kontroli. Koniec końców, zabezpieczenia, które miały zmniejszyć ogólne ryzyko przy udzielaniu tego typu kredytów, skłoniły banki do podejmowania jeszcze bardziej ryzykownych przedsięwzięć finansowych.
2. Kolejnym czynnikiem był masowy napływ środków finansowych na rynek, którego źródłem były:
- pożyczki udzielane przez kraje, które wzbogaciły się dzięki kontrolowaniu rynku paliw kopalnych, oraz niektóre gospodarki wschodzące;
- ekspansja prywatnych systemów zabezpieczenia społecznego: inwestowanie na dużą skalę w ubezpieczenia na życie i fundusze emerytalne przez instytucje nimi zarządzające (towarzystwa ubezpieczeniowe, fundusze inwestycyjne);
- znaczący wzrost nierówności dochodów i własności, co umożliwiło wprowadzenie na rynki prywatnych fortun;
- zmiany w systemie redystrybucji ze szkodą dla wynagrodzeń i zysków od kapitału. Jeszcze nigdy dywidendy tych organizacji nie były tak wysokie.
3. Trzecią przyczyną jest horrendalne zadłużenie. W sytuacji rosnących nierówności społecznych, napięć dotyczących siły nabywczej gospodarstw domowych, niskich stóp procentowych, szczególnie w Stanach Zjednoczonych, wzrostu cen nieruchomości i niebywałej presji na to, by konsumować jak najwięcej, spirala zadłużenia gospodarstw domowych nakręciła się gwałtowanie nie tylko w USA, lecz także w Wielkiej Brytanii, Irlandii, Hiszpanii i wielu innych krajach. To właśnie długi gospodarstw domowych i kredyty osób najmniej wypłacalnych amerykańskie banki odsprzedawały innym graczom na rynkach finansowych, następnie były one znowu odsprzedawane, co pozwalało systemowi wymigać się od odpowiedzialności.
W rezultacie ogromne środki finansowe wykorzystywano do zakupu coraz bardziej ryzykownych kredytów bez jakiejkolwiek publicznej kontroli i regulacji.
W związku z tym Europejska Partia Zielonych przedstawia pod rozwagę następujące propozycje:
Na krótką metę rządy nie mają innego wyjścia, jak tylko podjąć działania, które pozwolą zapobiec krachowi bankowości, udzielając państwowych gwarancji czy dając zastrzyk kapitału, wykorzystując w tym celu pieniądze podatników. Ponieważ rządy znajdują miliardy na ratowanie banków, które są sprawcą obecnego kryzysu, choć jednocześnie nie potrafią znaleźć środków na walkę z głodem, bezrobociem, degradacją środowiska, zubożeniem bioróżnorodności i na pomoc rozwojową, wsparcie, którego udzieliły bankom, nie będzie miało żadnej legitymizacji, jeśli nie zostaną przy tym podjęte liczne działania.
Działania na rzecz stabilizacji i zwiększenia przejrzystości systemu finansowego:
- Przede wszystkim należy radykalnie ograniczyć wynagrodzenia kierownictwa banków i maklerów finansowych. To było jednym ze źródeł aktualnego kryzysu, bowiem wielkie banki chciały za wszelką cenę sztucznie zawyżyć wyniki swoich funduszy, tak aby uzasadnić skandalicznie wysokie zarobki kadry zarządzającej. To z kolei zachęcało zarządy do podejmowania źle skalkulowanego ryzyka przy udzielaniu kredytów. Od tej chwili ich płace muszą być adekwatne do rzeczywistej, zrównoważonej działalności.
- Na szczeblu europejskim należy jak najszybciej wprowadzić od dawna postulowany przez Zielonych podatek od obrotów kapitałowych (podatek Tobina/ Spahna).
- Wszystkie instrumenty finansowe obecnie dostępne na rynku i oferowane w sprzedaży przez instytucje finansowe, szczególnie te związane z zabezpieczaniem pożyczek, powinny być poddane nadzorowi Fundacji Testowania Usług Finansowych, powołanej na szczeblu europejskim. Instrumenty, których brak szkodliwości i ekonomiczna wartość dodana będą budziły wątpliwość, będą musiały przejść dodatkową procedurę akredytacyjną.
- Podobnie należy wprowadzić stały zakaz krótkiej sprzedaży papierów wartościowych, tj. spekulowania na stratach wartości aktywów.
- Wycena giełdy według zasady rzetelnej wartości (wartości rynkowej) okazała się jedną z przyczyn obecnego kryzysu i w związku z tym wymaga reformy.
- Na szczeblu europejskim należy podjąć inicjatywy, które pozwolą na efektywną akredytację, przejrzystość i kontrolę funduszy hedgingowych.
- Należy zintensyfikować działania, których celem jest zapobieganie oszustwom podatkowym i unikaniu płacenia podatków, poprzez zamknięcie rajów podatkowych w samej UE oraz wywierając nacisk na raje podatkowe poza UE.
- Należy zastanowić się nad stworzeniem regulacji, które skutecznie zapobiegną przejmowaniu kontroli nad przedsiębiorstwami przez udziałowców spekulacyjnych (np. poprzez wprowadzenie okresów zwłoki, zanim uprawomocni się ich prawo głosu w radach nadzorczych).
Działania mające na celu zwiększenie ochrony konsumentów i konsumentek:
- W całej Unii Europejskiej należy wprowadzić gwarancje dotyczące depozytów w instytucjach finansowych na minimalnym poziomie 100 tys. EURO. W tym celu, wszędzie tam, gdzie nie ma takich rozwiązań, należy powołać rezerwę, na którą muszą się złożyć wszystkie instytucje finansowe.
Działania mające na celu poprawę systemu regulacyjnego:
- Zasady księgowania muszą zagwarantować, iż w sprawozdaniach finansowych i bilansach korporacji zostanie uwzględniony stan rzeczywisty, np. poprzez radykalne ograniczenie możliwości instytucji finansowych usuwania z bilansów zasadniczych zagrożeń oraz poprzez rezygnację z zasad opierających się wyłącznie na krótkotrwałej wycenie wartości rynkowej.
- Na szczeblu europejskim należy wyjść z inicjatywą powołania niezależnej, europejskiej agencji ratingowej.
- Pakiet regulacyjny należy wzmocnić poprzez powołanie unijnej instytucji nadzorującej rynki finansowe, dzięki czemu uda się przezwyciężyć krajowe rozproszenie nadzoru bankowego; instytucja ta powinna być jednocześnie na tyle silna, by wyegzekwować przestrzeganie regulacji.
Działania mające na celu zniwelowanie negatywnych skutków kryzysu dla gospodarki:
- Skoordynowanie na szczeblu europejskim działań mających zniwelować negatywne skutki kryzysu finansowego dla pozostałych sektorów gospodarki.
- Żeby opanować kryzys, należy przedsięwziąć anty-cykliczne środki budżetowe.
- Żeby zapobiec skutkom krachu kredytowego dla działalności przedsiębiorstw (zwłaszcza dla sektora małych i średnich przedsiębiorstw), Europejski Bank Centralny musi zapewnić płynność finansową.
Na zakończenie należy powiedzieć, że byłoby nieetyczne, gdyby ci, którzy przyczynili się do obecnego krachu, mieli nie ponieść konsekwencji swoich działań. Należy wszcząć dochodzenia mające na celu ustalenie, czy nie zostały naruszone przepisy istniejącego, jakkolwiek ograniczonego, systemu regulacji (szczególnie w zakresie transparentności), a w zasadnych przypadkach należy wnieść oskarżenie.
W Komisji Europejskiej komisarz Charlie McCreevy, odpowiadający za rynek wewnętrzny i usługi, był jednym z głównych propagatorów deregulacji rynków finansowych, mając pełne poparcie przewodniczącego KE Jose Manuela Barroso. Ciąży na nich wielka, polityczna odpowiedzialność za obecny krach, w związku z czym zrobimy wszystko, co w naszej mocy, byle tylko uniemożliwić tandemowi Barroso-McCreevy powrót w komisji następnej kadencji w 2009 roku.
Wnioski końcowe
Biorąc pod uwagę wielonarodowy charakter banków europejskich, jest mało prawdopodobne, że powstanie jednolity, europejski plan w dziedzinie finansów. Istotne jest jednak, aby decyzje podejmowane przez państwa członkowskie były skoordynowane i spójne. Pod tym względem decyzje podjęte przez Radę ds. Ekonomicznych i Finansowych (ECOFIN) w dn. 7 października 2008 roku są krokiem w dobrym kierunku, jakkolwiek niewystarczającym.
Oprócz tych propozycji wyjścia z kryzysu, musimy postawić szereg pytań odnośnie dominującej ideologii liberalizmu w kwestiach podatków i kredytów, walki z nierównościami, finansowania ochrony socjalnej itp. Dokumenty programowe przyjęte przez Europejską Partię Zielonych – rezolucja w sprawie ekonomii (Lubljana, kwiecień 2008) i polityki społecznej (Paryż, październik 2008) – zawierają propozycje, które w poszczególnych państwach członkowskich mogą zapewnić nowe, europejskie ramy polityczne.
Kryzys finansowy stanowi historyczną szansę na wyznaczenie nowej drogi rozwoju, która nie będzie się opierać na maksymalizacji krótkoterminowych zysków, lecz wprowadzi Europę i świat na ścieżkę zrównoważonego rozwoju, przyczyniając się do poprawy jakości życia całej ludzkości. Europa musi w tych przemianach odegrać kluczową rolę. Ten nowy kierunek umożliwi Zielonym zdobycie większej liczby głosów w wyborach europejskich w 2009 roku.
tłumaczenie: Ewa Charkiewicz
