Chamala - Jak prawica hegemonizuje polską Wikipedię

Polska wersja Wikipedii[1] została uruchomiona 26 września 2001 roku przez fizyka komputerowego, pracownika Instytutu Fizyki Jądrowej PAN Pawła Jachyma z Krakowa i Krzysztofa P. Jasiutowicza, lekarza internistę z Częstochowy. Obecnie, z ponad 600 000 artykułów i ok. 7 mln użytkowników miesięcznie, należy do światowej czołówki Wikipedii. Każdego dnia rozbudowuje ją liczne grono pasjonatów, a z jej rosnących zasobów swobodnie i bezpłatnie mogą korzystać miliony internautów. Ze zdjęć udostępnionych na jej stronach korzystają nie tylko małe, niekomercyjne portale takie jak lewica.pl, ale również twórcy strony internetowej publicznego Polskiego Radia.

Niektóre z artykułów stoją na znakomitym poziomie naukowym, merytorycznym i wizualnym, spełniając jednocześnie wszelkie kryteria obiektywizmu. Nierzadko natrafić można jednak na hasła nieporadnie zredagowane, niespójne, pełne literówek, bez przecinków w zdaniach, zaś w kalendarium na sztubackie dopiski w rodzaju: "25 maja - Zaliczyliśmy chemię!"... Osobliwe bywają kryteria doboru prezentowanych na Wikipedii informacji. Uzupełniając treść artykułu o wybitnym ekonomiście Johnie Maynardzie Keynesie, wikipedysta uznał za konieczne umieszczenie wzmianki o jego preferencjach seksualnych w młodości, zaś z kalendarium można było dowiedzieć się, że 1 maja to Ogólnopolskie Święto Kaszanki. Wśród haseł z dziedziny historii czy polityki nietrudno też napotkać artykuły, ich fragmenty i sformułowania pisane z wyraźnym zacięciem ideologicznym. Obserwowany od dłuższego czasu w naszym społeczeństwie przechył w stronę poglądów prawicowych, antylewicowych i neoliberalnych ma swoje odzwierciedlenie w treści artykułów. Prawicowe poglądy części administratorów polskiej Wikipedii, jak i szeregowych jej twórców, raz po raz dają o sobie znać. Strategicznym instrumentem na polu walki ideologicznej stały się przypisy i linki zewnętrzne umieszczane pod artykułami, w których aż roi się od odnośników do prawicowej prasy. Wikipedystów, którzy nie podporządkują się panującym tu, mniej lub bardziej sformalizowanym regułom i zwyczajom, można bardzo łatwo uciszyć. Pomimo generalnie daleko posuniętej demokratyczności i równości, na polskiej Wikipedii funkcjonują też zupełnie autorytarne mechanizmy. Należy do nich np. możliwość zablokowania edycji haseł niepokornemu wikipedyście nawet na pół roku, w efekcie decyzji podjętej jednoosobowo przez administratora. To oni dysponują też prawem do anulowania każdej wprowadzonej przez innych wikipedystów zmiany.

Ofiarą prawicowej ofensywy ideologicznej padł m.in. artykuł o Ernesto Che Guevarze. "Salomonowym" rozwiązaniem niezwykle zażartych sporów o jego życiorys, które rozgorzały wśród wikipedystów, stało się ogołocenie obszernego tekstu z niemal całej zawartości. Z nędznej pozostałości po nim "przypadkowo" nie usunięto jednak aż trzech linków do publikacji w prawicowych pismach, bardzo negatywnie oceniających postać latynoamerykańskiego rewolucjonisty.

Jak się łatwo domyśleć, Hugo Chávez nie należy do ulubionych polityków polskich wikipedystów. Z artykułu o nim dowiemy się, że w "Wenezueli wciąż stosuje się tortury, dochodzi tam też do egzekucji bez wyroku sądowego i tajemniczych zniknięć, a dziennikarze często oskarżani są o przestępstwa kryminalne". Z kolei Salvador Allende – jak się okazuje – był płatnym agentem KGB. Stereotypowe, antyfeministyczne poglądy widoczne są np. w artykule nt. feminizmu, w którym czytamy: "radykalne feministki mówią o oddzieleniu się od mężczyzn poprzez doprowadzenie do panowania kobiet – matriarchatu".

Z artykułu nt. PRL dowiadujemy się, że po II wojnie światowej doszło w Polsce do "zamiany okupacji niemieckiej na sowiecką". Mowa jest w nim także o "pełnej stalinizacji, politycznym bankructwie, zapóźnieniu cywilizacyjnym, demoralizacji szerokich mas społecznych, nędznych warunkach życia robotników", z których ponoć aż "65% chorowało na przewlekłe choroby". Te charakterystyczne sformułowania wpisują się w trwającą od lat i nasilającą się ostatnio akcję propagandową prawicowych mediów wymierzoną we wszystko, co wiąże się z poprzednim okresem. Identyczny język używany jest na łamach "Wprost" i "misyjnych" programach TVP, takich jak "Leksykon PRL" czy "Bronisław Wildstein przedstawia".

Nie sposób odnaleźć na Wikipedii haseł "prawa socjalne", "demokratyczny socjalizm", "ruch ekologiczny" czy "rady robotnicze". Brakuje też notki o wspomnianym wyżej, lewicowym portalu. Kilka lat temu, w wyniku wewnętrznego głosowania, szybko usunięto świeżo utworzony artykuł o lewica.pl. Wikipedyści w swoich uzasadnieniach antylewicowe poglądy skrywali skrzętnie pod płaszczykiem przeciwstawiania się rzekomemu reklamowaniu nieprawomyślnego portalu. Paradoksalnie, to właśnie na lewica.pl intensywnie promowano wówczas Wikipedię, wyświetlając na stronie głównej jej banner reklamowy.

Wydawnictwu Książka i Prasa postawiono z kolei poważny zarzut "głoszenia haseł otwarcie antysemickich" na łamach nie ukazujących się już czasopism "Lewą Nogą" i "Rewolucja". Jego rzekomą zasadność podbudowano linkiem odsyłającym do artykułu na stronie internetowej pisma "Obywatel". W artykule "Antysemityzm" administratorzy, z uporem godnym lepszej sprawy, regularnie przywracają usuwany przez lewicowego wikipedystę oszczerczy fragment.

Wzmożonej ofensywie zwolenników prawicy nie towarzyszy jak dotąd odpowiednia kontrakcja środowisk lewicowych. Nie jest to spowodowane wyłącznie ich przewagą liczebną. Polscy lewicowcy niesłusznie odpuścili sobie ten niezwykle ważny front walki o hegemonię symboliczną. Jednak od pewnego czasu można zauważyć tu pewne symptomy poprawy. Dostępności i ogromnej popularności Wikipedii, jak i całego Internetu, po prostu nie można lekceważyć. Najwyższa pora wziąć się do roboty.

Przypis:
[1] Występowała wówczas jeszcze pod nazwą Polska Encyklopedia Sieciowa. Ruszyła zaledwie 9 i pół miesiąca po wersji angielskiej.

Waldemar Chamala

Tekst ukazał się w miesięczniku "Le Monde Diplomatique - edycja polska".

Piotr Ikonowicz: Jestem przerażony

Dawid Kański: Komentarz do wyborów prezydenckich w USA

Xavier Woliński: Baśń o „sprawczości”

Aleksander Radomski: Goździki, które zasiały zmiany

Bartłomiej Zindulski: Lewicowa alternatywa Sahry Wagenknecht

Witold Sawicki: Walka z nowotworem, na osobistym przykładzie

Chamala: Jak prawica hegemonizuje polską Wikipedię

lewica.pl w telefonie

28 listopada: