Piotr Szumlewicz - Bieda w UE

Eurostat przedstawił raport na temat ubóstwa w Unii Europejskiej. Zgodnie z nim w 2007 r. 16% ludności UE było zagrożonych ubóstwem (mierzonym jako odsetek osób żyjących w gospodarstwach domowych, których dochody wynosiły mniej niż 60% średnich dochodów w danym kraju). Najgorzej sytuacja wyglądała na Łotwie - 21% oraz w Grecji, Hiszpanii i Włoszech - po 20%. Najmniej osób zagrożonych ubóstwem było w Czechach i Holandii - po 10% oraz w Szwecji i na Słowacji - po 11%. W Polsce wskaźnik ubóstwa był odrobinę wyższy niż unijna średnia. Autorzy raportu zwracają uwagę, że powyższy wskaźnik może być mylący, ponieważ roczne średnie dochody w takich krajach jak Bułgaria, Łotwa czy Polska są kilkukrotnie niższe niż w najbogatszych państwach UE.

Raport dowodzi, że najbardziej zagrożone ubóstwem są dzieci i osoby w wieku emerytalnym. W 2007 r. 19% dzieci (osób w wieku 0–17 lat) było zagrożonych ubóstwem. Najgorzej pod tym względem wyglądała sytuacja w Rumunii i Włoszech - po 25% oraz w Hiszpanii i Polsce - po 24%. Widać więc, że mimo używanej przez kolejne rządy retoryki prorodzinnej, dzieci są w Polsce tą grupą, którą ubóstwo dotyka w bardzo wysokim stopniu. Najlepiej wypadły Dania - 10%, Finlandia i Słowenia – po 11% oraz Szwecja i Cypr - po 12%.

Wśród ludzi powyżej 65 roku życia w 2007 r. również 19% osób było zagrożonych ubóstwem. Najgorzej wyglądała sytuacja na Cyprze - 51%, w Estonii i na Łotwie - po 33% Najlepiej było w Czechach - 5%, na Węgrzech - 6%, w Luksemburgu - 7%, w Polsce i na Słowacji - po 8%. Okazuje się więc, że polski system emerytalny dotychczas stosunkowo skutecznie chronił starszych ludzi przed ubóstwem. Niestety jednak polskie władze uznały, że trzeba go zmienić, dlatego też od bieżącego roku wypłaty są dokonywane na nowych zasadach, znacznie mniej korzystnych dla starszych ludzi. Można się zatem spodziewać, że w ciągu najbliższych lat wzrośnie w naszym kraju odsetek ubogich emerytów.

Eurostat wskazuje, że bezrobotni są w znacznie wyższym stopniu zagrożeni ubóstwem od osób pracujących. Wśród pracowników tylko 8% mieszkańców UE jest zagrożonych ubóstwem, a wśród bezrobotnych aż 42% W trzech krajach jednak również wśród osób pracujących odsetek zagrożonych ubóstwem przekracza 10% - są to Grecja, Polska i Hiszpania. Okazuje się więc, że w Polsce zatrudnienie wcale nie musi ratować przed ubóstwem. Wśród bezrobotnych najwyższy odsetek osób zagrożonych ubóstwem jest w Estonii, Wielkiej Brytanii, Litwie i Łotwie, gdzie przekracza on 55% Najmniej zagrożeni ubóstwem są bezrobotni w Szwecji, w Holandii i na Cyprze - poniżej 30%. Polska sytuuje się pośrodku stawki - 43% bezrobotnych jest zagrożonych ubóstwem.

Eurostat zbadał też wpływ transferów socjalnych na poziom zagrożenia ubóstwem. Z raportu wynika, że wydatki na cele socjalne w UE redukują ryzyko ubóstwa średnio o 36%. Transfery socjalne najbardziej efektywne są w krajach skandynawskich, na Węgrzech, w Holandii, Austrii, Francji i Czechach, gdzie redukują zagrożenie ubóstwem o 50% lub więcej (w Szwecji ponad 60%). Warto zwrócić uwagę, że są to zarazem kraje o największych wydatkach socjalnych w UE. Najmniej efektywne są w Grecji, Hiszpanii, Włoszech i Bułgarii, gdzie dzięki transferom socjalnym następuje redukcja ryzyka o mniej niż 20%. Niska skuteczność transferów socjalnych jest też w republikach nadbałtyckich. We wszystkich tych państwach polityka społeczna jest selektywna, a wydatki na nią są relatywnie niskie. Oznacza to, że polityka państw o najwyższych wydatkach socjalnych jest najskuteczniejsza. Nie jest prawdą, że duże wydatki socjalne oznaczają marnotrawstwo.

Eurostat zbadał również poziom rozwarstwienia dochodowego w 2007 r., mierzonego stosunkiem średnich dochodów 20% najlepiej zarabiających do 20% najgorzej zarabiających. Średnie rozwarstwienie dla UE dwa lata temu wyniosło 4,8. Najmniejsze rozwarstwienie było w Słowenii - 33, w Szwecji - 3,4 oraz w Czechach i w Słowacji - po 3,5. Najwyższe rozwarstwienie Eurostat odnotował w Portugalii - 6,5, na Łotwie - 6,3, w Grecji - 6,0 oraz na Litwie - 5,9. Bardzo wysoki poziom rozwarstwienia był w Polsce - 5,3, a w ciągu ostatnich 2 lat różnice między najmniej i najwięcej zarabiającymi przypuszczalnie jeszcze wzrosły.

Eurostat podał też, że 17% mieszkańców UE żyje poniżej wskaźnika deprywacji materialnej, czyli poniżej minimum zaspokojenia podstawowych potrzeb materialnych i kulturalnych (najbliższa polskiemu wskaźnikowi minimum socjalnego). W 2007 r. zdecydowanie najlepiej wyglądała sytuacja w krajach skandynawskich, Holandii i Luksemburgu, gdzie poniżej 10% ludzi żyło poniżej tej granicy. Najgorzej było w Rumunii, gdzie deprywacja materialna dotyczyła ponad połowy społeczeństwa i na Łotwie – ponad 40% mieszkańców. Niestety trzecie miejsce od końca zajęła Polska, gdzie dwa lata temu blisko 40% społeczeństwa nie miało zaspokojonych podstawowych potrzeb materialnych i kulturalnych. Polska wypadła o wiele gorzej od Słowacji czy Litwy. Dane potwierdzają, że w bardzo złej sytuacji znajdują się polskie dzieci, których również blisko 40% doświadcza deprywacji materialnej. Kiepsko wygląda też sytuacja osób starszych. Chociaż niewielki odsetek z nich otrzymuje mniej niż 60% średnich dochodów, to wielu doświadcza deprywacji, ponieważ dochody w Polsce są bardzo niskie.

Z raportu Eurostatu wyłania się więc bardzo ponura wizja Polski jako kraju biednego, w którym duża część społeczeństwa doświadcza ubóstwa i wykluczenia społecznego. Niestety kolejne władze nie robią nic, aby zmienić tę sytuację.

Piotr Szumlewicz

Tekst ukazał się w "Nowym Tygodniku Popularnym".

Piotr Ikonowicz: Jestem przerażony

Dawid Kański: Komentarz do wyborów prezydenckich w USA

Xavier Woliński: Baśń o „sprawczości”

Aleksander Radomski: Goździki, które zasiały zmiany

Bartłomiej Zindulski: Lewicowa alternatywa Sahry Wagenknecht

Witold Sawicki: Walka z nowotworem, na osobistym przykładzie

Piotr Szumlewicz: Bieda w UE

lewica.pl w telefonie

28 listopada: